Họ đều quê ở Duy Xuyên (tỉnh Quảng Nam) và vinh dự được gặp Bác Hồ sau những chiến công đánh Mỹ, cứu nước. Các anh hùng, dũng sĩ quê Duy Xuyên đã biến lời dặn dò của Bác thành hành động cụ thể. Sống xứng đáng với vinh dự được gặp Bác Hồ, họ luôn nhận sự kính trọng và ngưỡng mộ của thế hệ trẻ hôm nay.

Bác Hồ với các anh hùng, chiến sĩ thi đua miền Nam, trong đó có anh hùng Trần Dưỡng (ngoài cùng bên phải) tại Phủ Chủ tịch vào tháng 11-1965. Ảnh tư liệu

Nụ cười trong khu vườn xanh

Tấm ảnh Bác Hồ với anh hùng, chiến sĩ thi đua miền Nam (tháng 11-1965) cùng những thước phim sống động thường được chiếu trong dịp mừng sinh nhật Bác, có Trần Dưỡng, một anh hùng xứ Quảng. Ông đã mất năm 2008 nhưng những kỷ niệm về ông, đặc biệt những lần ông gặp Bác Hồ vẫn lưu giữ mãi trong trái tim đồng đội và người thân.

Những ngày khốc liệt ở chiến trường Quảng Đà, có một bài hát về các tấm gương dũng cảm vang vọng khắp làng quê: “Đất Thanh Quýt đứng lên cùng anh Trỗi/ Quê chị Nhâm Gò Nổi sáng bừng/ Điện Ngọc có Võ Như Hưng/ Duy Xuyên Trần Dưỡng vang lừng chiến công... Anh hùng Trần Dưỡng sinh năm 1942, quê ở xã Duy Phú. Mồ côi cha mẹ, với lòng căm thù giặc sâu sắc, ông theo người chú gia nhập đơn vị V10 (Quảng Nam). Đồng đội xem ông là thần tượng, một chiến sĩ trinh sát xuất quỷ nhập thần, thông minh, quả cảm, không chịu lùi bước trước khó khăn nào.

Tháng 5-1965, Trần Dưỡng được ra Bắc tham dự Đại hội Anh hùng và  chiến sĩ thi đua các LLVT giải phóng quân miền Nam lần thứ nhất, là một trong số 23 người đầu tiên được tuyên dương Anh hùng Quân Giải phóng. Tháng 11 năm đó, ông cùng với các anh hùng Tạ Thị Kiều, A Vai..., được vào thăm Bác trong Phủ Chủ tịch. Hình ảnh các cháu miền Nam, sải bước nhanh rồi chạy đến ôm chầm lấy Bác trong khu vườn xanh lá ở Phủ Chủ tịch khắc sâu trong tâm trí mọi người.

Chị Trần Thị Mai Lan, con gái của người anh hùng, kể: “Ba tôi lúc còn sống ít kể về mình mà hay nói rằng, chuyện về ba báo chí, sách vở đã viết, các con có thể tìm đọc. Sức khỏe yếu nên ba nghỉ hưu sớm, lúc này là trợ lý Phòng Quân báo Quân khu 5 với quân hàm Thiếu tá. Đồng lương hưu không đủ nuôi con và mua thuốc chữa bệnh. Ông làm đủ thứ nghề chân tay hòng kiếm thêm thu nhập. Tuy vậy ba lúc nào cũng lạc quan, yêu đời, là tấm gương sáng cho chúng tôi”.

Kể với Bác cách quân y đánh giặc

Trong phòng khách nhà Đại tá, Anh hùng LLVTND Huỳnh Thúc Bá, nguyên Chủ nhiệm Chính trị Cục Hậu cần Quân khu 5 có treo trang trọng tấm ảnh Bác Hồ. Nổi bật là chàng trai quê Duy Tân đang âu yếm vuốt râu của Bác. Chiếc mũ tai bèo trên gương mặt tròn, rạng rỡ.

5 năm ở đơn vị V10, y tá Huỳnh Thúc Bá đã trực tiếp chiến đấu và phục vụ chiến đấu 65 trận. Nhiều lần giữa bom đạn, ông lấy thân mình che chở thương binh. Tên tuổi của ông và em trai Huỳnh Sáu đã nổi tiếng từ thời đó, được nhà văn Chu Cẩm Phong khắc họa sinh động trong chuyến về thôn Vinh Cường đất lửa.

Một năm sau khi được tuyên dương Anh hùng LLVTND, ông được vào thăm Bác nhân dịp sinh nhật lần thứ 78 của Người. Được Bác hỏi thăm, Huỳnh Thúc Bá thưa với Bác cách làm sáng tạo của quân y chiến trường. Bác khen và nói với các đồng chí Trung ương lưu ý những ý kiến của Huỳnh Thúc Bá.

Lần thứ hai được gặp Bác là tháng 9-1968, khi đó ông vinh dự có mặt trong đoàn 50 anh hùng, dũng sĩ miền Nam được gặp Bác ở hội trường Ba Đình. Trước khi trở lại miền Nam, ông may mắn được gặp Bác lần thứ 3 vào đầu năm 1969. Khi đoàn vào Phủ Chủ tịch, Bác lại gần và hỏi: “Cháu Bá đã hết sốt rét chưa, học tập có tốt không?” Chao ôi, Bác có bao nhiêu việc trên đời, vẫn nhớ đến đứa cháu miền Nam bị sốt rét hôm nào.

Các cựu dũng sĩ Võ Hường, Hồ Thị Thu (thứ 4 và thứ 5 từ phải qua) trong chuyến về thăm nơi học tập của Đội thiếu niên dũng sĩ miền Nam tại xã Hiệp Sách (Nam Sách, Hải Dương). Ảnh: Q.P

“Chúc Bác công tác tiến bộ”

Trong số các dũng sĩ từng gặp Bác Hồ thì Võ Hường quê Duy Hòa đặc biệt nhất. Không phải vì mới 15 tuổi đã diệt 35 tên Mỹ và bị quân thù cướp mất một cánh tay, một con mắt, mà vì lời chúc Bác Hồ... không giống ai.

Đó là ngày 13-2-1969 tức 27 Tết, Võ Hường cùng 9 người bạn của mình trong Đội thiếu niên dũng sĩ miền Nam vào ăn Tết với Bác. Tầm 3 giờ chiều, xe đổ cả đoàn đến Phủ Chủ tịch. Bác mỉm cười nhìn các cháu ríu rít như đàn chim nhỏ rồi bước ra đón và gọi đúng tên từng cháu. Khi chia tay sau bữa ăn, Bác tặng mỗi cháu một bông hồng, 3 cuốn sách “Người tốt việc tốt”. Các cháu cảm ơn và ai cũng chúc Bác mạnh khỏe, sống lâu. Riêng Võ Hường đã làm mọi người ngạc nhiên khi dõng dạc chúc: “Cháu chúc Bác khỏe, công tác tiến bộ”. Bác làm bộ nghiêm trang: “Ừ, Bác cũng cố gắng phấn đấu!”. Ai nấy cười ồ lên, làm Hường đỏ mặt. Bây giờ nhớ lại, cựu dũng sĩ tủm tỉm: “Hồi đó, mình đi đâu cũng nghe mọi người chúc câu đó nên nhập tâm. Gặp Bác cũng chúc y vậy. Con nít mà, cứ nghĩ gì nói nấy”.

Đây không phải lần đầu tiên Võ Hường gặp Bác Hồ, trước đó chàng dũng sĩ tí hon này đã được gặp Bác Hồ và Bác Tôn. Khi nghe Võ Hường kể về lần đánh nhau với bọn Mỹ và bị thương. Hai Bác rất xúc động, hỏi kỹ trường hợp bị thương của chàng trai Duy Xuyên.

Chiếc huy hiệu và ba lần gặp Bác

Đất lửa Duy Tân có một nữ dũng sĩ bé nhỏ được Bác Hồ vô cùng thương yêu. Đó là Hồ Thị Thu.

Đã lên chức bà nội, nhưng ký ức xưa, bà Thu nhớ mãi.

Tuổi lên 10, Thu đã là giao liên chuyển tài liệu, thư từ cho cách mạng. Một lần, Thu thấy một chú bộ đội bị bắt, địch tra tấn dã man, trước khi chết, anh còn hô to “Bác Hồ muôn năm”! Về nhà, Thu hỏi mẹ và những câu chuyện mẹ kể về Bác Hồ thấm đẫm trong lòng cô niềm khát khao được gặp Người. Được phong tặng danh hiệu dũng sĩ diệt Mỹ và được tặng chiếc huy hiệu Bác Hồ khi mới 13 tuổi. Niềm ao ước trở thành hiện thực vào năm 1968, Thu được vào thăm Bác. Khi xe dừng trong Chủ tịch phủ, cả đoàn dũng sĩ tí hon chạy ùa vào ôm lấy hai Bác.

Trong đoàn có mình Thu là gái nên Bác nhận ra ngay.

Cô vòng tay thưa khi nghe Bác hỏi chuyện đi học:

- Dạ thưa Bác... Nhà cháu nghèo quá, cha cháu chết hồi cháu còn nhỏ, cháu có nhiều em, mẹ cháu không đủ tiền cho cháu đi học, nên cháu chưa biết chữ... Khi ngước nhìn lên, cô thấy Bác rơm rớm nước mắt thì em không giữ được xúc động, nước mắt em cứ giàn giụa. Bác kéo Thu lại gần, Bác sửa vành mũ tai bèo cho cô bé và xúc động nói:

- Nhất định cháu phải được học hành. Nhất định chúng ta sẽ đánh thắng giặc Mỹ... 

HỒNG VÂN