NATO đón chào tuổi 70 với những thách thức bủa vây tứ phía và chính nó đang làm lu mờ những chương trình nghị sự đầy tham vọng của liên minh quân sự này tại hội nghị thượng đỉnh diễn ra tại London, Anh, khai mạc vào sáng 3-12.

Các nhà lãnh đạo NATO đến Anh để tham gia hội nghị thượng đỉnh đánh dấu kỷ niệm 70 năm thành lập liên minh, nhưng với các nhà lãnh đạo bảo thủ và khó chịu, tâm trạng khác xa với không khí lễ hội này. Tất nhiên, NATO không dễ vỡ, nhưng liên minh dường như không còn giữ được sức mạnh đoàn kết như trước đây. Tại London, các nhà lãnh đạo cần phải cố gắng hết sức để khắc phục một số khác biệt của họ.

An ninh được thắt chặt cho Hội nghị thượng đỉnh NATO diễn ra tại London, Anh. Ảnh: AP

Đi tìm “kẻ phá bĩnh”

Tổng thống Mỹ Donald Trump đang nghi ngờ mục đích của liên minh trong khi người đồng cấp Pháp Emmanuel Macron nghi ngờ về tương lai của nó.

Từ khi lên nắm quyền, ông chủ Nhà Trắng liên tiếp chỉ trích các quốc gia đồng minh NATO về việc không đóng góp đủ cho liên minh trong khi Washington đóng góp vào ngân sách khối nhiều hơn so với các thành viên còn lại. Ông Trump cho rằng, thực tế này là không công bằng và cũng không thể chấp nhận được. Trước sức ép của ông Trump, xem ra một số quốc gia Châu Âu đã phải chi tiền nhiều hơn. Vì vậy, nếu sự kiềm chế của ông Trump trong vấn đề chi tiêu là điều dễ hiểu, thì NATO lại chứng kiến diễn biến kịch tính hơn sau khi Tổng thống Macron tuyệt vọng về định hướng chiến lược của liên minh, nói rằng với tuyên bố: “NATO đã chết não”. Tuyên bố này làm náo loạn NATO và Thủ tướng Đức Angela Merkel đã có lời khiển trách công khai hiếm hoi nhằm vào ông Macron. Nhưng trong cuộc gặp mới đây với Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg, ông Macron nhất quyết không xin lỗi, mà cho rằng đây là một lời cảnh tỉnh đối với khối quân sự này.

Tuy nhiên, theo giới quan sát, 2 nhân vật khó chịu này không là gì so với “kẻ phá bĩnh” Thổ Nhĩ Kỳ. Theo các chuyên gia, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan, đang đưa Ankara dần tiến lại gần hơn với Nga, và dần rời xa nguyên lý cơ bản nhất của liên minh này. Trong 7 thập kỷ qua, có một nguyên tắc cơ bản đã ràng buộc 29 thành viên NATO: tin tưởng. Điều 5 của NATO quy định, một cuộc tấn công nhằm vào một quốc gia thành viên là cuộc tấn công vào tất cả.

Trong phản ứng đáp trả người đồng cấp Macron, ông Erdogan, vốn rất tức giận trước những chỉ trích của phương Tây về hoạt động quân sự của ông ở miền bắc Syria chống lại người Kurd, đã có bằng những lời lẽ gay gắt. “Trước hết, hãy kiểm tra cái não của chính ông, xem có chết hay chưa. Những tuyên bố này chỉ phù hợp với những người như ông, đang trong tình trạng chết não”, ông Erdogan tuyên bố, nhấn mạnh rằng ông sẽ nói lại một lần nữa tại hội nghị thượng đỉnh này.

Ngoài ra, Tổng thống Erdogan cũng tuyên bố rằng việc Ankara không thể sở hữu vũ khí hạt nhân của riêng mình là điều không thể chấp nhận được; và còn đe dọa sẽ “mở cửa” biên giới để hơn 3,6 triệu người tị nạn Syria tràn sang Châu Âu nếu các nước Châu Âu không đồng ý với sự dàn xếp của Thổ Nhĩ Kỳ tại quốc gia Trung Đông này.

Phải “xích lại gần nhau”

Các nhà lãnh đạo NATO họp thượng đỉnh trong bối cảnh đối mặt với nhiều thách thức - bao gồm cả sự không chắc chắn về những gì Tổng thống Donald Trump có thể làm.

Thách thức trước mắt rõ ràng là vấn đề chia sẻ ngân sách và tái cấu trúc hoạt động. Trước thềm hội nghị, Mỹ và các nước đồng minh trong NATO đạt thỏa thuận mới, theo đó Washington sẽ cắt giảm viện trợ cho liên minh quân sự này, trong khi đó, các quốc gia đồng minh và Canada sẽ tăng khoản chi cho NATO. Tuy nhiên, để đi đến được hành động thực tế, đó là cả một chặng đường dài. Thứ hai là NATO cần chọn cách phản ứng đối với các vấn đề an ninh như tình hình Trung Đông và việc Mỹ - Nga chấm dứt Hiệp ước Lực lượng hạt nhân tầm trung (INF) đã ký năm 1987.

Nhưng quan trọng hơn hết, theo giới chuyên gia, là các thành viên cần tìm một con đường để “xích lại gần nhau”. Nhưng nội dung cuộc họp lần này khá mỏng, chỉ có một phiên họp kéo dài 3 giờ, trong đó các nhà lãnh đạo dự kiến sẽ ký vào một loạt các quyết định đã được các bộ trưởng ngoại giao và quốc phòng của NATO đưa ra. Vì vậy, có thể thấy, đằng sau những nụ cười và những cái bắt tay, là những mối lo ngại sâu sắc về tương lai của NATO.

KHẢ ANH