Theo hồ sơ, Ma nhai tại danh thắng Ngũ Hành Sơn là hệ thống gồm 78 văn bản bằng chữ Hán và chữ Nôm (Hán Nôm) được khắc trên vách đá và hang động của danh thắng Ngũ Hành Sơn, đa dạng về nội dung, độc đáo về hình thức với nhiều thể loại văn học của các vị vua, quan triều Nguyễn, cao tăng, trí thức, có niên đại trải dài từ nửa đầu thế kỷ XVII đến thế kỷ XX. 78 ma nhai tại danh thắng Ngũ Hành Sơn được lưu trữ tại nhiều hang động khác nhau, như: động Hoa Nghiêm có 20 ma nhai. Động Huyền Không: 30 ma nhai, trong đó có ngự bút của vua Minh Mạng "Huyền Không Động". Động Tàng Chơn có 20 ma nhai. Động Vân Thông: 2 ma nhai. Động Linh Nham: 3 ma nhai. Tại hang Vân Căn Nguyệt Quật, động Thiên Phước Địa, hang Vân Nguyệt Cốc có 3 bia ma nhai ngự bút của vua Minh Mạng năm 1837, khắc ghi tên hang, động.

Theo nhận định của các chuyên gia, ma nhai tại danh thắng Ngũ Hành Sơn là nguồn sử liệu quý giá, độc đáo, cung cấp các thông tin đặc biệt từ quá khứ, thể hiện mối quan hệ giao lưu, tiếp xúc văn hóa, kinh tế, chính trị, xã hội của Việt Nam với các quốc gia Đông Á như Trung Quốc, Nhật Bản từ thế kỷ XVII và chính sách hướng biển, ngoại giao cởi mở, mềm dẻo của Việt Nam với các quốc gia trong khu vực cũng như lịch sử hình thành và phát triển của cộng đồng người Hoa ở Việt Nam. Qua 78 ma nhai tại danh thắng Ngũ Hành Sơn đã thể hiện rõ hệ tưởng tư chính trị Nho giáo của triều Nguyễn và các giá trị truyền thống của dân tộc Việt Nam như truyền thống yêu nước, hiếu học, yêu chuộng chữ nghĩa, coi trọng đạo đức con người, về giai đoạn Phật giáo Việt Nam đã hội nhập, mang tính quốc tế cao về giai đoạn phát triển thịnh vượng nhất của thương cảng Hội An và giao lưu hàng hải khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Một số ma nhai đã khắc họa về một giai đoạn phát triển của hệ thống văn tự ở Việt Nam, về một giai đoạn mà người Việt biết sử dụng hài hòa, đan xen giữa chữ Hán và chữ Nôm. Cũng từ những tư liệu được khắc trên đá này đã mô tả đầy đủ về diện mạo, vẻ đẹp nguyên thủy của danh thắng Ngũ Hành Sơn, một vùng thắng tích được mệnh danh là "Nam châu đệ nhất danh thắng"- địa danh địa phương được sử dụng rộng rãi trong các tài liệu cổ như Ô châu cận lục, Phủ biên tạp lục cũng như các bộ địa chí của triều Nguyễn, lịch sử hình thành và phát triển của Làng nghề đá mỹ nghệ Non Nước, các kỹ thuật điêu khắc đá thủ công đã không còn phổ biến và góp phần làm sáng rõ thêm về quan điểm sống, nhân sinh quan của các nhân vật có ảnh hưởng trong lịch sử phong kiến Việt Nam như Trương Quang Đản, Cao Xuân Dục, Bùi Văn Dị, Đào Tấn, Nguyễn Trọng Hợp…

Ông Hà Vỹ - Phó Giám đốc Sở Văn hóa- Thể thao TP cho biết: ''Nhằm tôn vinh, giới thiệu, quảng bá những giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa, văn học, thư pháp, nghệ thuật của hệ thống ma nhai tại Danh thắng Ngũ Hành Sơn, ngành Văn hóa- Thể thao Đà Nẵng kết hợp với Q. Ngũ Hành Sơn tổ chức tuyên truyền để từng người dân hiểu rõ về giá trị thực của hệ thống ma nhai và cùng chung tay với các cơ quan chức năng có biện pháp bảo vệ. Trước mắt, sẽ đào tạo nguồn nhân lực, áp dụng các kỹ thuật tiên tiến để giữ gìn, bảo quản một cách tốt nhất, thực hiện số hóa hệ thống ma nhai để giới thiệu rộng rãi, đưa vào chương trình giáo dục cho học sinh trong các nhà trường".

Về phần mình, đại diện Ban Quản lý danh thắng Ngũ Hành Sơn cho hay, sắp đến sẽ tổ chức 10 khóa học để cập nhật các kiến thức về hệ thống ma nhai tại Ngũ Hành Sơn cho 1.000 hướng dẫn viên du lịch trong, ngoài nước và sẽ áp dụng nhiều biện pháp bảo vệ nghiêm ngặt để tránh những tác động không đáng có xảy ra… Đây cũng là cách để thế hệ hôm nay thể hiện sự tri ân sâu sắc đối với di sản văn hóa mà cha ông đã để lại, góp phần giáo dục, phát huy truyền thống yêu nước của dân tộc…, để hệ thống ma nhai tại danh thắng Ngũ Hành Sơn xứng tầm với vị thế của một di sản tư liệu thế giới.

M.T