Người nghệ sĩ - chiến sĩ tài năng, giàu lòng nhân ái

NSND Tường Vi sinh năm 1938 tại Tam Kỳ, Quảng Nam, trong một gia đình không có ai theo nghệ thuật. Từ nhỏ, bà đã bộc lộ năng khiếu và đam mê ca hát. Năm 16 tuổi, sau cú sốc bà ngoại mất vì bom đạn, bà xin nhập ngũ rồi trở thành y tá tại Viện Quân y 108 để được chữa trị cho các chiến sĩ.

Là y tá, nhưng lại được trời phú cho chất giọng tốt, nên trong những lần điều trị, chăm sóc, thấy thương binh đau đớn, bà thường hát cho họ nghe, giúp họ quên đi nỗi đau và yên tâm dưỡng thương.

Sau này, tiếng hát của bà được nhiều người biết đến, rồi bà được chuyển sang Đoàn ca múa Tổng cục Chính trị, được đào tạo về âm nhạc và tham gia biểu diễn phục vụ bộ đội ở các chiến trường. Năm 1967, bà tốt nghiệp khoa Thanh nhạc của Nhạc viện Hà Nội (nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam), đến năm 1974 thì theo học tiếp tại Nhạc viện Sofia, Bulgaria. Những năm kháng chiến, ca sĩ Tường Vi theo Đoàn văn công đi biểu diễn nhiều nơi trên các chiến trường. Bà thu âm nhiều ca khúc nổi tiếng như: “Tiếng đàn Ta Lư”, “Cô gái vót chông”, “Em là hoa Pơ Lang”, “Người con gái sông La”...

Bà từng đoạt nhiều giải thưởng trong và ngoài nước như Huy chương Vàng (HCV) tại Liên hoan giọng hát hay toàn quốc (1962), HCV tại Liên hoan Ca nhạc quốc tế Sofia (1968)...

Ngoài ca hát, NSND Tường Vi còn là một nhạc sĩ. Bà sáng tác nhiều ca khúc nổi tiếng như “Phi đội ta xuất kích”, “Quê hương anh là biển cả”, “Em lắng nghe tiếng đời”... Những ca khúc thiếu nhi của bà cũng rất được yêu thích như “Đời cho em những nốt nhạc vui”, “Trái tim ơi đừng buồn”, “Ước mơ của bé là hòa bình”... Trong đó ca khúc “Phi đội ta xuất kích” đã trở thành bài hát truyền thống của lực lượng Không quân nhân dân Việt Nam.

Cả cuộc đời gắn bó với màu áo lính, mang tiếng hát phục vụ chiến sĩ trên chiến trường, đến khi hòa bình lập lại, NSND Tường Vi lại tiếp tục mang lời ca tiếng hát phục vụ nhân dân. Sau này, bà làm giảng viên giảng dạy tại Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam, từng đào tạo nhiều nghệ sĩ nổi tiếng. Bà còn là Ủy viên Ban chấp hành Hội Nhạc sĩ Việt Nam (1962-1982), Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Liên hiệp Văn học nghệ thuật Việt Nam (1962-1982).

Năm 1992, ở tuổi lẽ ra nên nghỉ ngơi, dưỡng già, NSND Tường Vi lại miệt mài với việc giúp đỡ trẻ em nghèo có hoàn cảnh đặc biệt. Bà sáng lập 3 trung tâm nghệ thuật tình thương tại Hà Nội, Đà Nẵng và Quảng Nam, cùng với các nhạc sĩ, nghệ sĩ, giáo viên tâm huyết, nhà hảo tâm đón nhận, nuôi dưỡng, phát triển năng khiếu âm nhạc cho trẻ em khuyết tật, trẻ em nghèo, mồ côi hoặc tổn thương về tình cảm..., mang lại tương lai tươi sáng cho trẻ em thiệt thòi. Trung tâm Nghệ thuật tình thương của NSND Tường Vi đã vinh dự đón Đại tướng Võ Nguyên Giáp đến thăm khi ông còn sống. “NSND Tường Vi có đóng góp rất lớn cho nền âm nhạc Việt Nam, kể cả ở lĩnh vực biểu diễn và sáng tác. Bà là một nghệ sĩ có tấm lòng nhân hậu, đã mở các lớp dạy nhạc dành cho trẻ em có hoàn cảnh khó khăn, trẻ em khuyết tật, giúp các em có một tương lai tươi sáng hơn”- nhạc sĩ Đức Trịnh- Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam chia sẻ.

Danh ca hiếm có

Trong suốt những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước ác liệt, tiếng hát của NSND Tường Vi đã có sức mạnh át đi những tiếng bom tàn khốc trên chiến trường. Tiếng hát của người nghệ sĩ như "liều thuốc" đặc biệt, tiếp thêm sức mạnh cho các chiến sĩ ngày đêm chiến đấu vì độc lập tự do của Tổ quốc. Bà là một trong số ít ca sĩ nhiều lần vinh dự biểu diễn trước Bác Hồ và Đại tướng Võ Nguyên Giáp, cũng như cán bộ, chiến sĩ trong quân đội.

Thời đó, nhắc đến Tường Vi là các chiến sĩ nhớ ngay đến giọng ca trong veo, cao vút, gắn với những ca khúc nổi tiếng như “Tiếng đàn Ta Lư”, “Cô gái vót chông”, “Bóng cây Kơ-nia”, “Em là hoa Pơ Lang”, “Người con gái sông La”… Tiếng hát của Tường Vi gây ấn tượng đặc biệt đối với các chiến sĩ, đến nỗi cứ gặp ở đâu là các chiến sĩ lại đề nghị Tường Vi hát ở đó.

Sinh thời, NSND Tường Vi từng kể, trong suốt những năm kháng chiến chống Mỹ, bà theo Đoàn văn công của Tổng cục Chính trị đi biểu diễn ở khắp các chiến trường, từ Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế, lên Tây Nguyên, đường 9 Nam Lào và sang cả vùng đất Tây Trường Sơn (Lào)… Nơi nào có bộ đội, Đoàn lại dừng hát cho bộ đội nghe, động viên các chiến sĩ. Bất cứ chỗ nào cũng có thể trở thành sân khấu biểu diễn. Khi thì hát giữa rừng, sân khấu là vài viên đá xếp lên; có lúc sân khấu được dựng ngay bên bờ suối và có khi lấy cả mui xe ô-tô làm sân khấu. Có những buổi, hát trong hang đá, bom dội trên đầu, rung chuyển, nhũ đá trong hang rơi cả vào người…

Nói về NSND Tường Vi, nhạc sĩ Đức Trịnh nhận định, bà là người có giọng ca đặc biệt xuất sắc, có thể nói là kinh điển của dòng âm nhạc cách mạng, bậc thầy về thanh nhạc. Những bài hát như“Cô gái vót chông”, “Nổi lửa lên em”, “Tiếng đàn Ta Lư”, do bàthể hiện, nhiều ca sĩ sau này khó bì kịp… Đồng quan điểm này, Nhà lý luận phê bình âm nhạc - nhạc sĩ Nguyễn Quang Long cho rằng, NSND Tường Vi là một danh ca hiếm của âm nhạc cách mạng. Trong từng lời ca, tiếng hát của bà, người nghe cảm nhận được nhiệt huyết và tình yêu của bà với quê hương, đất nước. Cũng theo nhà lý luận phê bình âm nhạc Nguyễn Quang Long, tấm gương sáng tạo, tài năng, nhiệt huyết và giàu lòng nhân ái của NSND Tường Vi sẽ còn mãi được nhắc tới với sự trân trọng trong trái tim của những khán giả yêu mến bà, yêu mến ca khúc cách mạng Việt Nam…

Được biết, cuối đời, NSND sống tại Đà Nẵng. Bà qua đời ngày 11-5 sau một thời gian điều trị trọng bệnh. Linh cữu bà quàn tại Bệnh viện Quân y 17 (số 3 Nguyễn Phi Khanh, TP Đà Nẵng), an táng tại Nghĩa trang Quân khu 5.

Xin thắp một nén hương thơm vĩnh biệt NSND Tường Vi - giọng ca oanh vàng, “huyền thoại” của nền âm nhạc cách mạng về với vĩnh hằng.

Phương Hà