Phạm Duy và bài hát “Nghìn trùng xa cách”

Thứ tư, 09/11/2016 08:05

(Cadn.com.vn) - Nghìn trùng xa cách là một trong những tình khúc hay nhất của nhạc sĩ Phạm Duy. Bài hát này nhạc sĩ sáng tác sau khi "mối tình đồng trinh duy nhất" với người đẹp Tây lai” Alice, từ tạ ông để đi lấy chồng sau Tết Mậu Thân (1968). Phạm Duy bước chân vào lĩnh vực ca nhạc khi ở lứa tuổi thanh niên, anh là ca sĩ chuyên hát nhạc của Văn Cao trong gánh hát Đức Huy – Charlot Miều đi lưu diễn từ Bắc chí Nam. Năm 1944, gánh hát Đức Huy – Charlot Miều dừng chân Phan Thiết. Với ca khúc “Buồn tàn thu” của Văn Cao, nam ca sĩ Phạm Duy đã lọt vào mắt xanh Hélène, người góa phụ mang hai dòng máu Việt – Anh. Nàng sống ở Suối Kiết, một đồn điền, cách Phan Thiết không xa, với mẹ già và hai người con là Alice (gái) và Roger (trai). Hélène đẹp, sung mãn và từng trải. Phạm Duy như bị “hớp hồn” trước vẻ đẹp “Tây lai” của Hélène. Hai người quấn quýt, đắm say. Họ yêu nhau như chưa bao giờ được yêu. Cuộc tình chóng vánh, tan biến vào hư vô. Chàng và nàng chia tay, mỗi người, mỗi ngả. Phạm Duy tiếp tục bước chân phiêu lãng, giang hồ.

10 năm sau. Hélène và Phạm Duy bất ngờ gặp nhau giữa Sài Gòn hoa lệ. Cố nhân xưa giờ đã có gia đình. Hélène mời Phạm Duy về nhà mình trên đường Trần Hưng Đạo. Phạm Duy ngỡ ngàng khi nhìn thấy Alice (tên Việt là Lệ Lan). Cô bé bây giờ là một thiếu nữ, giống mẹ như đúc, đẹp rạng ngời như thiên thần. Dường như ông đã “chao đảo” và mất hồn ngay từ ánh mắt đầu tiên của Alice. Người Sài Gòn ngày ấy có thú vui dã ngoại. Cuối tuần, Phạm Duy lái xe hơi đến đón Alice đi chơi vùng ngoại ô. Trong những lúc đó, “chú Phạm Duy” trở thành người bạn tri kỷ để Alice kể chuyện, những tâm sự ngây ngô của một cô gái chớm tuổi dậy thì. Alice mê âm nhạc, thi ca. Nàng rất thích những ca khúc Tình ca, Tình hoài hương, Tình kỹ nữ, Bên cầu biên giới… của Phạm Duy. Một chiều mùa thu 1957, Phạm Duy chính thức tỏ tình với Alice và được nàng ban cho một cái “ừ” lặng lẽ.

Phạm Duy kể, lúc đó ông quyết định, mối tình này cũng phải cao thượng như cuộc tình giữa ông và Hélène. Đã gần 10 năm vì quá mê mải soạn nhạc tình tự quê hương, ông không soạn một bản nhạc tình nào cả. Phạm Duy không ngờ trong một thời gian ngắn lại gặp được tình yêu. Ông không lẩn tránh, dù biết không giữ được nó suốt đời. Cuộc tình khởi sự bằng bài “Thương tình ca” (1956). Là một nghệ sĩ, Phạm Duy cần tình yêu để sáng tác, giống như con người cần khí trời để thở. Nhưng vì chênh lệch tuổi tác, không muốn làm phiền những người chung quanh, một lần nữa, ông cố gắng tránh mọi đụng chạm về xác thịt, để rồi hãnh diện để nói rằng, nàng vẫn là một trinh nữ khi rời xa tôi để lên xe hoa về nhà chồng. Trong hơn 10 năm (1956-1968), nhạc tình của Phạm Duy đều là những bài viết cho nàng như Ngày đó chúng mình, Đừng xa nhau, Cỏ hồng, Nha Trang ngày về… Là một người rất yêu thơ, trước khi xa nhau, nàng đã viết tới 300 bài thơ để tặng Phạm Duy. Những bài thơ của Alice đã được Phạm Duy phổ thành những tình khúc sau này.

Sau Tết Mậu Thân (1968), Alice từ tạ Phạm Duy để lấy chồng. Sau này, Phạm Duy nhớ lại: "Qua một lá thư viết bằng bút chì, nàng giã từ tôi, không buồn rầu nuối tiếc, không ân hận xót xa. Xong rồi, mối tình của tôi phải chấm dứt ở đây rồi. Tôi soạn bài “Nghìn trùng xa cách”, coi như lời tiễn biệt người yêu”.

Nếu trước đó, tình yêu trong nhạc Phạm Duy được hòa quyện vào thiên nhiên như “Dạ lai hương” (1953), “Chiều về trên sông” (1956), “Mưa rơi” (1960)..., thì thời gian sau, ông đã dồn nhiều cảm xúc vào giai điệu đầy hoài niệm, những ký ức của một thời “tình xanh khi chưa lo sợ” trong “Nghìn trùng xa cách”:

“…Đứng tiễn người vào dĩ vãng

nhạt màu

Sẽ có chẳng nhiều đớn đau

Nối gót người vào dĩ vãng nhiệm mầu

Có lũ kỷ niệm trước sau…”

Những ngày thương nhau, Alice đã tặng Phạm Duy một vạt tóc nâu được cắt ra từ mái tóc rất đẹp của nàng cùng với cánh hoa ép nhân kỷ niệm sinh nhật của ông. Bởi thế, khi xa nhau, Phạm Duy thương xót:

“…Vài cánh xương hoa nằm ép trong thơ

Rồi sẽ tan như bụi mờ

Vạt tóc nâu khô còn chút thơm tho

Thả gió bay đi tìm…”

Ca khúc “Nghìn trùng xa cách” được xem là một trong những tình khúc hay nhất về cuộc tình giữa Phạm Duy và Alice, đỉnh cao của nhạc tình Phạm Duy. Giai điệu của ca khúc đã đạt đến đỉnh sầu:

“Nghìn trùng xa cách người đã đi rồi

Còn gì đâu nữa mà khóc với cười

Mời người lên xe về miền quá khứ

Mời người đem theo toàn vẹn

thương yêu…”.

Văn Khoa