Mỹ đã tạm dừng giao các thiết bị liên quan đến máy bay chiến đấu tàng hình F-35 cho Thổ Nhĩ Kỳ, đánh dấu bước đi cụ thể đầu tiên của Washington nhằm ngăn chặn việc chuyển giao máy bay chiến đấu cho Thổ Nhĩ Kỳ khi xem xét đến kế hoạch của Ankara mua hệ thống phòng thủ tên lửa S-400 của Nga.

Máy bay chiến đấu tàng hình F-35. Ảnh: Reuters

Hai nguồn tin tiết lộ với Reuters, các quan chức Mỹ thông báo với những người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ rằng, họ sẽ không nhận được thêm các lô thiết bị liên quan để chuẩn bị tiếp nhận các tiêm kích tàng hình F-35. Lầu Năm Góc xác nhận thông tin này, cho biết, việc chuyển giao các thiết bị đã bị ngừng lại. "Trong khi chờ đợi một quyết định dứt khoát của Thổ Nhĩ Kỳ về việc từ bỏ tiếp nhận S-400, việc giao hàng và các hoạt động liên quan đến năng lực vận hành F-35 của Thổ Nhĩ Kỳ đã bị đình chỉ", Trung tá không quân Mike Andrews, người phát ngôn Bộ Quốc phòng Mỹ, cho biết. Các nguồn tin giấu tên cho hay, những lô thiết bị huấn luyện tiếp theo và tất cả các lô hàng vật liệu liên quan của F-35 sau đó đều bị hủy.

Mỹ lo ngại tương lai của F-35

Động thái ngừng chuyển giao F-35 cho Thổ Nhĩ Kỳ từng được đồn thổi hồi tháng 3, khi một quan chức giấu tên của Lầu Năm Góc cho biết, Washington có thể giữ lại lô hàng thiết bị huấn luyện và tất cả các lô hàng tiếp theo của các tài liệu liên quan đến F-35, thay vì gửi cho Ankara. Động thái này để thể hiện tín hiệu nghiêm túc, Mỹ lo ngại khả năng radar trên hệ thống S-400 có thể học cách phát hiện và lần theo dấu vết của F-35 khiến tiêm kích tàng hình này không thể tránh được vũ khí của Nga trong tương lai, một khi các thành viên NATO sở hữu những thiết bị quân sự "không tương thích".

"Một số hệ thống vũ khí của Nga được coi là đe dọa Mỹ bất kể ai đang vận hành chúng và vì mục đích gì", ông Andrew Andrew Hunter, một thành viên tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, cho biết. "Vì Thổ Nhĩ Kỳ không chỉ là người mua F-35 mà còn là đối tác công nghiệp, việc ngăn chặn việc cung cấp các hệ thống này thể hiện sự leo thang mạnh tay của Mỹ vì nước này đe dọa sẽ khiến cả hai bên phải trả giá đắt", ông Hunter nói thêm.

Trong nỗ lực thuyết phục Thổ Nhĩ Kỳ từ bỏ kế hoạch mua S-400, Mỹ đã đề xuất cung cấp hệ thống phòng thủ tên lửa Patriot với một thỏa thuận giảm giá đã hết hạn vào tháng 3 năm nay. Một nguồn tin giấu tên cho hay, Thổ Nhĩ Kỳ đã tham gia đàm phán với Mỹ về việc mua Patriot trong những tuần gần đây. Ankara đã thể hiện sự quan tâm tới việc mua tổ hợp tên lửa do Washington sản xuất nhưng vẫn quyết không từ bỏ việc mua S-400. Các quan chức Thổ Nhĩ Kỳ hiện vẫn chưa đưa ra bình luận gì, trong khi Ankara trước đó khẳng định họ sẽ nhận S-400 vào tháng 7 tới.

Nút thắt S-400

Thỏa thuận mua hệ thống phòng thủ tên lửa S-400 của Thổ Nhĩ Kỳ với Nga đang khoét sâu căng thẳng trong quan hệ vốn "cơm chẳng lành, canh chẳng ngọt" giữa nước này với Mỹ. Thổ Nhĩ Kỳ đã hoàn tất thỏa thuận vào cuối năm 2017 để nhận 4 tổ hợp hệ thống phòng không S-400 của Nga với giá 2,5 tỷ USD và tổ hợp đầu tiên dự kiến sẽ được chuyển tới Ankara vào tháng 7-2019.

Một số nhận định, Ankara có thể phải nhượng lại các tên lửa S-400 cho một quốc gia khác để thoát khỏi thế bí trong mối quan hệ với Mỹ hiện nay. Tuy nhiên, Ngoại trưởng Cavusoglu hôm 29-3 nhấn mạnh rằng sẽ không có sự đảo ngược nào trong hợp đồng tên lửa S-400, đồng thời phủ nhận mọi tin đồn rằng Ankara sẽ bán lại các tên lửa này cho một nước thứ ba. Nếu việc mua S-400 hoàn tất, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ là quốc gia NATO đầu tiên sở hữu hệ thống tinh vi và hiện đại này.

Tuy nhiên, không phải S-400 là nguyên nhân duy nhất khiến quan hệ Mỹ-Thổ xuống dốc. Sự bất đồng về F-35 là tranh chấp mới nhất trong một loạt những xung đột ngoại giao giữa Washington - Ankara, bao gồm cả yêu cầu của Thổ Nhĩ Kỳ đối với Mỹ về việc dẫn độ giáo sĩ Hồi giáo Fethullah Gulen hay những khác biệt trong chính sách Trung Đông, việc Mỹ ủng hộ lực lượng người Kurd ở Syria và vấn đề trừng phạt Iran.

Ngoại trưởng nước này Mevlut Cavusoglu sẽ tới Mỹ trong một vài ngày tới để tham dự Hội nghị thượng đỉnh NATO. Trong khi đó, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan dự kiến sẽ gặp người đồng cấp Nga Vladimir Putin tại Moscow vào ngày 8-4. "Tôi không thấy nhiều khả năng quan hệ Mỹ - Thổ Nhĩ Kỳ sẽ trở nên yên ổn trong tương lai gần", cựu Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Yasar Yakis nhận định. Tuy nhiên, theo ông Solmazturk, một chuyên gia tại Viện Thổ Nhĩ Kỳ thế kỷ XXI ở thủ đô Ankara nhận định, "mặc dù leo thang căng thẳng trong mối quan hệ giữa Ankara và Washington có thể còn tiếp diễn trong tương lai nhưng cuối cùng Thổ Nhĩ Kỳ sẽ đứng về phía Mỹ để đảm bảo vị thế ở Syria". Chuyên gia này nhấn mạnh, Ankara không thể duy trì thế cân bằng trong quan hệ với Washington và với Moscow lâu hơn nữa.

AN BÌNH