Từ ngày 1-7-2018, Quảng Nam sẽ đóng cửa tất cả các bến bãi tập kết cát, sỏi không phép trên địa bàn tỉnh, phấn đấu đến năm 2019, không còn tình trạng khai thác cát, sỏi trái phép. Đó là chủ trương mới nhất của UBND tỉnh Quảng Nam nhằm chấn chỉnh, lập lại trật tự kỷ cương trong hoạt động khai thác cát, sỏi trên địa bàn tỉnh.

Một bến bãi khai thác cát tại địa bàn TX Điện Bàn.

Phức tạp, khó quản lý

Hiện nay, hoat động khai thác cát, sỏi trái phép xảy ra chủ yếu diễn ra trên sông Thu Bồn đoạn chảy qua các huyện Đại Lộc, Duy Xuyên, thị xã Điện Bàn và TP Hội An, kế đến là sông Vu Gia, sông Yên. Tình trạng khai thác cát, sỏi trái phép quá mức tại lưu vực các con sông trên thời gian qua không chỉ gây thất thoát tài nguyên mà còn gây sạt lở, mất đất sản xuất, gây bức xúc lớn trong nhân dân.

Ông Nguyễn Văn Thọ- Phó Giám đốc Sở TN&MT tỉnh Quảng Nam cho hay: Toàn tỉnh có 28 doanh nghiệp (DN) được UBND tỉnh cấp giấy phép khai thác cát, sỏi với tổng cộng 37 giấy phép với tổng trữ lượng khai thác 7,50 triệu m3, tập trung chủ yếu ở sông Vu Gia- Thu Bồn. Cụ thể, tại H. Đại Lộc có 18 giấy phép, TX Điện Bàn có 10 giấy phép, H. Duy Xuyên có 5 giấy phép, còn các huyện Quế Sơn, Nông Sơn, Tiên Phước, Nam Giang mỗi địa phương có 1 giấy phép. Bên cạnh đó, trên địa bàn tỉnh còn có 5 DN được UBND tỉnh cấp giấy phép thăm dò, phê duyệt trữ lượng và đang lập hồ sơ xin giấy phép khai thác, 2 DN đang xin cấp giấy phép thăm dò theo kết quả trúng đấu giá quyền khai thác khoáng sản. Song, do nhu cầu thị trường cát sỏi phục vụ xây dựng đang "nóng", giá cả tăng cao nên nhiều mỏ cát đã bị khai thác quá mức hoặc có hiện tượng khác nhiều hơn trữ lượng cho phép. Cùng với đó, nạn khai thác cát sỏi trái phép nhiều nơi không được quản lý chặt chẽ nên gây ra nhiều hệ lụy phức tạp.

Trước tình hình đó, từ giữa năm 2017 đến nay, lãnh đạo tỉnh Quảng Nam đã nhiều lần chỉ đạo chính quyền các địa phương, các ngành quyết liệt ra quân ngăn chặn, xử lý các hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực khoáng sản. Song tình trạng khai thác cát, sỏi trái phép và tình trạng DN được cấp phép thực hiện chưa đúng, chưa đầy đủ các quy định pháp luật tiếp tục diễn ra. Tính riêng vào những tháng đầu năm 2018, qua kiểm tra thực tế hoạt động khai thác cát, sỏi đối với 19 DN (26 giấy phép), lực lượng chức năng tỉnh Quảng Nam đã lập 12 biên bản vi phạm hành chính, ban hành 8 quyết định xử phạt với tổng số tiền hơn 389 triệu đồng, tước quyền sử dụng giấy phép khai thác khoáng sản 2 tháng đối với một DN.

Thuyền hút cát trên đoạn sông Thu Bồn không có phao báo hiệu khu vực được cấp phép khai thác.

Quyết liệt kiểm soát

Trước tình trạng khai thác cát, sỏi trái phép phức tạp trên sông Vu Gia- Thu Bồn, gây bức xúc trong nhân dân thời gian qua, ngày 12-6, UBND tỉnh Quảng Nam đã triệu tập cuộc họp với các sở ngành, địa phương liên quan để tìm giải pháp lập lại trật tự cũng như kiểm soát tốt hoạt động khai thác cát, sỏi trên địa bàn.

Theo thống kê, trên địa bàn tỉnh Quảng Nam hiện có 184 mỏ, điểm mỏ cát, sỏi được quy hoạch thăm dò, khai thác với tổng diện tích 1.777ha và trữ lượng dự kiến khoảng 60 triệu m3. Tại hội nghị này, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Đinh Văn Thu giao trách nhiệm cho các sở, ngành tiến hành quy hoạch lại số DN đủ điều kiện khai thác cát, sỏi trên địa bàn tỉnh để dễ quản lý, tiện cho công tác đấu thầu khai thác mỏ cát. Riêng khu vực sông Vu Gia-Thu Bồn chỉ cho phép khoảng 10 DN khai thác, không cấp phép mỏ mới trong thời gian tới. Đồng thời quy hoạch lại bến bãi, mỗi huyện, thị xã cấp phép tối đa không quá 3 bến bãi tập kết cát.

Có thể nhận thấy, việc cắt giảm lượng DN cũng như số bến bãi được cấp phép tại mỗi địa phương sẽ góp phần quản lý tốt hơn hoạt động khai thác cát, sỏi trên địa bàn. Tuy nhiên, đó mới chỉ là giải pháp "cơ học" giảm số lượng bến bãi, còn về căn cơ để quản lý, tránh thất thoát tài nguyên, thuế thì dường như được bàn thảo cụ thể. Bởi theo lãnh đạo Cục Thuế Quảng Nam, những năm qua tình trạng thất thoát tài nguyên, thất thoát thuế trong lĩnh vực này còn khá lớn, cụ thể: đối với các DN khai thác cát tại TX Điện Bàn chưa khai thuế 7,6 triệu m3 cát, tương tự tại H. Duy Xuyên hơn 500 nghìn m3.

Một động thái quyết liệt nhằm chấn chỉnh, lập lại trật tự kỷ cương trong hoạt động khai thác cát, sỏi trên địa bàn tỉnh được lãnh đạo UBND tỉnh Quảng Nam đưa ra tại cuộc họp này là: Từ ngày 1-7 tới, cả hệ thống chính trị của tỉnh phải vào cuộc để lập lại trật tự kỷ cương trong khai thác cát, sỏi lòng sông Vu Gia - Thu Bồn. "Chủ tịch UBND 43 xã có tài nguyên cát phải quyết tâm đóng cửa tất cả các bãi tập kết cát không phép. Tỉnh sẽ kiểm tra, giám sát và nếu phát hiện sai phạm, Chủ tịch UBND cấp xã phải chịu trách nhiệm...", ông Đinh Văn Thu- Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam nêu rõ.

Để chủ trương đóng cửa tất cả các bãi tập kết cát không phép được  thực hiện hiệu quả, đồng bộ, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam yêu cầu lực lượng công an phải vào cuộc cùng với chính quyền, các ngành, đoàn thể các địa phương đẩy mạnh tuyên truyền, xử lý các điểm vi phạm về khai thác cát, sỏi. Tập trung quản lý DN có phép khai thác mỏ cát, quản lý phương tiện, bến bãi, lập chốt kiểm tra tại các đầu mối giao thông quan trọng và gắn camera giám sát, từ đó sẽ hạn chế hoạt động khai thác cát trái phép. Chỉ cho phép hoạt động khai thác, vận chuyển cát, sỏi, từ 6 giờ đến 18 giờ hằng ngày vào mùa hè và từ 6 giờ đến 17 giờ vào mùa đông. Ngành thuế phải tăng cường biện pháp chống thất thu thuế từ hoạt động khai thác loại tài nguyên này. "Phải kiên quyết, quyết tâm lập lại trật tự trong hoạt động này để đến năm 2019, Quảng Nam không còn tình trạng khai thác cát, sỏi trái phép", Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Đinh Văn Thu nhấn mạnh.

QUANG PHÚC