UBND tỉnh Quảng Nam vừa gửi báo cáo về tình hình khai thác và chế biến khoáng sản cát trắng trên địa bàn tỉnh đến Bộ Xây dựng đồng thời kiến nghị Bộ có ý kiến, đề xuất cho phép UBND tỉnh Quảng Nam được cấp phép khai thác cát trắng để tránh lãng phí tài nguyên và giải quyết nhu cầu nguyên vật liệu phục vụ các nhà máy chế biến trên địa bàn. Trước đó, UBND tỉnh Quảng Nam đã có văn bản đề nghị Bộ TN-MT cho phép UBND tỉnh cấp giấy phép khai thác cát trắng trong khu kinh tế mở Chu Lai; các khu, cụm công nghiệp trên địa bàn tỉnh; dự án tổng thể sắp xếp dân cư phòng tránh và giảm nhẹ thiệt hại thiên tai tại vùng ven biển tỉnh Quảng Nam và các khu vực có dự án đầu tư xây dựng nằm ngoài các dự án nêu trên.

Hàng ngàn mét khối cát trắng đã bị cát tặc lấy đi.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy những năm qua tình hình khai thác cát trắng “chui” tại Quảng Nam diễn ra rầm rộ khó kiểm soát. Trong khi vấn nạn khai thác cát trên sông vẫn đang nóng lên từng ngày thì chính quyền địa phương vẫn đang bất lực trước các đối tượng khai thác cát trắng. Nhiều người bày tỏ quan ngại khi được tự cấp phép, tình hình khai thác cát “chui” sẽ gia tăng... Là điểm nóng xây dựng, H. Thăng Bình cũng đang là địa phương bị nạn khai thác cát trắng hoành hành. Từ khi tuyến đường 129 ven biển được đưa vào sử dụng cũng là lúc hàng ngàn mét khối cát trắng dọc tuyến đường này bị xâu xé. Cát tặc ngang nhiên khai thác đem đi bán, bất chấp sự phản ứng của người dân và chính quyền địa phương. Có trường hợp xe chở cát lậu gây tai nạn giao thông chết người khi chở cát đi trong đêm tối.

 Sau khi nhận được phản ánh của người dân về tình trạng cát tặc ngang nhiên khai thác cát trái phép tại tuyến đường 129 và một số điểm ở địa bàn H.Thăng Bình, P.V đã tiếp cận hiện trường. Từ xã Bình Dương, Bình Sa (H. Thăng Bình) đi dọc đến xã Tam Thăng (Tam Kỳ) ước tính đã có hàng ngàn mét khối cát bị lấy đi, có chỗ vết xúc còn rất mới. Với nhu cầu xây dựng đang ngày càng gia tăng cộng với lượng cát là nguyên liệu đầu vào cho các nhà máy đã khiến lượng cát tặc ngày càng đông, hoạt động công khai. Ông Hữu (trú xã Bình Phục) cho biết: “Dân chúng tôi thì không biết ai có phép ai không phép gì nhưng rõ ràng việc khai thác ồ ạt như vậy ảnh hưởng môi trường. Ngày cũng như đêm xe chở cát rồng rắn nối đuôi nhau chạy về hướng quốc lộ nguy hiểm vô cùng”. Theo ông Hữu, trong tháng 4 vừa qua, lợi dụng việc khai thác cát tận thu khu vực gần Trường Trung cấp CSND V, nhiều đối tượng đã cho xe đến xúc cát ở xung quanh nhằm qua mắt lực lượng chức năng. Từ hơn 1 năm trở lại đây, khi tuyến đường thanh niên ven biển hoàn thành, xe chở cát lậu lại hoành hành mà không chịu sự quản lý nào. Ông Hà Như Diêu - Phó chủ tịch UBND xã Bình Sa xác nhận nạn trộm cát xảy ra phổ biến ở nhiều nơi trên địa bàn xã. Chính quyền xã đã nhiều lần tổ chức truy quét, xử phạt hành chính cả trăm triệu đồng nhưng tình trạng vẫn không có chuyển biến. “Địa phương đã nhiều lần kiến nghị lên cấp trên để phối hợp truy bắt nhưng nạn trộm cát chỉ tạm thời lắng đi được một thời gian ngắn rồi đâu lại vào đấy. Lực lượng mỏng mà cát tặc quá ngang nhiên nên việc xử lý gặp nhiều khó khăn”, ông Diêu cho biết. Trước tình hình cát trắng bị khai thác ồ ạt, để hạn chế thất thu cát, UBND tỉnh yêu cầu các dự án chế biến khoáng sản phải gắn với nguồn nguyên liệu được quy hoạch hoặc các hợp đồng nhập khẩu khoáng sản. Từ ngày 1-1-2017 trở đi, các nhà máy sản xuất, chế biến có sử dụng nguyên liệu là khoáng sản trên địa bàn tỉnh phải được cấp giấy phép khai thác hoặc phải có hợp đồng nhập khẩu khoáng sản mới được phép hoạt động. Nghiêm cấm thu mua, khai thác trái phép nguyên vật liệu là khoáng sản trong đó có cát trắng làm nguyên liệu sản xuất.

Theo Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Huỳnh Khánh Toàn, hiện nay tại Quảng Nam, các dự án, công trình xây dựng ngày càng nhiều và tiến độ thực hiện rất nhanh chóng, nếu thực hiện đầy đủ các thủ tục để Bộ TN-MT cấp phép khai thác trước khi triển khai thi công công trình sẽ không đảm bảo tiến độ, hoặc không kịp thời khai thác, thu hồi khoáng sản cát trắng trước khi xây dựng sẽ gây lãng phí rất lớn... Theo quy định, thẩm quyền cấp giấy phép khai thác cát trắng thuộc Bộ TN-MT. UBND tỉnh chỉ có thẩm quyền cấp giấy phép thăm dò, khai thác cát trắng tại các khu vực đã được Bộ TN-MT khoanh định và công bố là khu vực có khoáng sản phân tán, nhỏ lẻ. Trước nhu cầu nguyên liệu cát trắng trong xây dựng cao việc Quảng Nam đề xuất Bộ TN-MT hướng đi này là hợp lý tuy nhiên câu hỏi đặt ra là song song với việc chủ động khai thác cần có kế hoạch ngăn chặn nạn khai thác cát tràn lan. Quảng Nam đang là điểm nóng của nạn khai thác khoáng sản nên chính quyền địa phương cần có những chiến lược cụ thể để tránh làm thất thoát tài nguyên cát.

Đ.D