Đầu tháng 5-2020 đến nay, nắng nóng gay gắt liên tục xuất hiện và có cường độ cao tại Quảng Trị. Nóng phủ từ vùng núi cao Hướng Hóa, Đakrông kéo xuống đồng bằng Cam Lộ, Đông Hà, Hải Lăng như “chảo lửa”. Sự thiếu hụt lượng mưa cuối năm 2019 cũng dẫn đến năm 2020 tình hình xâm nhập mặn đã xuất hiện sớm. Vừa qua, trên sông Hiếu nước mặn đã xâm nhập đến chân cầu Đuồi (H.Cam Lộ) nên Trạm bơm Hiếu Bắc phải ngừng bơm tưới. Trên sông Thạch Hãn, khu vực chân đập Trấm đã bị tác động bởi xâm nhập mặn, dao động từ 9,9 - 13,1‰; trên sông Bến Hải, mặn đã xâm nhập vượt xa khu vực cầu An Tiêm, độ mặn đo được ở đây dao động từ 18,1-21,0‰. Hiện lượng dòng chảy trên các sông thiếu hụt 50 - 75% so với trung bình nhiều năm cùng kỳ. Với người dân Quảng Trị, họ đã thấy rõ dấu hiệu một mùa hạn khốc liệt đang đến, tác động lên mọi mặt sinh hoạt đời sống, sản xuất, kinh doanh.

Khô nẻ trên đồng lúa Quảng Trị đang vào kỳ đẻ nhánh.

Ngày 15-6, trên cánh đồng lúa vụ Hè - Thu, đang mùa gió Tây Nam khô nóng, ông Nguyễn Văn Minh (76 tuổi, H.Cam Lộ) xót xa bước lên đường nứt nẻ trên tấm ruộng mà như lọt thỏm bàn chân. “Thời gian ni cây lúa đang trong giai đoạn đẻ nhánh nên rất cần đủ nguồn nước. Thiếu nước tưới kiểu ni, cầm cự cũng thêm chỉ độ vài bữa nữa là lúa “cháy” thôi”, ông Minh lắc đầu.

 Theo Sở NN&PTNT, với lượng nước các hồ lớn đầu vụ Hè - Thu còn khoảng 63%, các hồ chứa nhỏ còn khoảng 30-40% so với thiết kế. Mặt khác do nắng hạn, nên lượng nước trên các sông, suối và các kênh tiêu như Tân Bích, Hói Sòng và sông Cánh Hòm, Vĩnh Phước, Hiếu sẽ cạn kiệt, khả năng không đủ nước cho các trạm bơm hoạt động, các hồ chứa nhỏ có khả năng cạn nước. Trong khi bà con trồng lúa đang ngóng đợi cơn mưa vàng sau nhiều đợt nóng quay quắt thì một bộ phận người dân đã tất bật làm đất trên diện tích lúa thiếu nước phải chuyển đổi cây trồng. Đậu xanh, ớt, ngô, lạc... đang được người dân lựa chọn để thay thế cho mùa hạn này. Trước đó, để ứng phó với biến đổi khí hậu, bước vào vụ Hè - Thu 2020, tỉnh Quảng Trị lên phương án chuyển đổi gần 700 ha đất lúa thiếu nước sang các hình thức sản xuất cây trồng phù hợp khác.

Nguồn nước sinh hoạt cũng đang là vấn đề nóng giữa nắng hạn tại Quảng Trị. Tại buổi làm việc mới đây của Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Quảng Trị Hà Sỹ Đồng với Cty Cổ phần Nước sạch Quảng Trị về kế hoạch đảm bảo cấp nước cho nhân dân trong mùa khô hạn, tình hình cho thấy nguồn nước tại một số nhà máy như: Đông Hà, Lao Bảo, Khe Sanh, Hồ Xá đang xuống thấp làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình hình cấp nước. Tại khu vực TP Đông Hà và vùng phụ cận có tổng số hơn 29.000 khách hàng được cung cấp nước từ Nhà máy nước Tân Lương công suất 15.000 m3/ngày (khai thác mặt sông Vĩnh Phước) và Nhà máy nước Gio Linh với công suất 15.000 m3/ngày khai thác nước ngầm từ bãi giếng Gio Linh. Hiện 2 nhà máy đã khai thác vượt công suất thiết kế. Lo thiếu nước sinh hoạt, nhiều hộ dân ở các khu vực chưa có nước máy cũng đã chủ động khoan thêm giếng ngầm nhưng tốn nhiều kinh phí khi có nhà phải khoan mấy nơi mới chạm mạch nước.

Người dân đào giếng khoan, ứng phó hạn khốc liệt.

Ứng phó với tình hình nắng hạn, các đơn vị và địa phương trên địa bàn Quảng Trị đã chủ động triển khai nhiều biện pháp như tận dụng tối đa nguồn nước trên sông, ngòi, nước quy hồi trên hệ thống để sử dụng cho trạm bơm; đặt thêm trạm bơm dã chiến, tu bổ nạo vét kênh mương, sửa chữa, nâng cấp các tuyến kênh cấp 1, cấp 2 xuống cấp trầm trọng, gây lãng phí nước, để tiết kiệm nước tưới phục vụ chống hạn... Đối với đảm bảo nguồn nước sinh hoạt, giải quyết tình trạng khan hiếm nước vào mùa khô, Cty Cổ phần Nước sạch Quảng Trị đã lập hồ sơ thiết kế, xây dựng công trình Đập dâng trên sông Vĩnh Phước để đảm bảo nguồn nước cho Nhà máy nước Tân Lương; lập dự án đầu tư nâng cấp Nhà máy nước Tân Lương – Đông Hà nhằm đáp ứng nhu cầu dùng nước tăng cao của người dân Đông Hà và vùng ven. Để nâng cao chất lượng nguồn nước cũng như hạn chế đến mức thấp nhất tỷ lệ thất thoát nước, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Hà Sỹ Đồng yêu cầu Cty Cổ phần Nước sạch Quảng Trị tiếp tục tìm các giải pháp để khắc phục tình trạng thiếu nước vào mùa khô. Trong đó, cần làm tốt công tác quản lý nước ở các hồ đập, phối hợp với các ngành và địa phương kiểm tra, đánh giá và ngăn chặn, chấn chỉnh nạn khai thác cát sạn trái phép, các hoạt động làm ô nhiễm nguồn nước.

Những ngày nắng quay quắt này, người dân vùng Đông Hà, Cam Lộ càng hướng về dự án đập ngăn mặn sông Hiếu. Dự án có tổng mức đầu tư 500 tỷ đồng bằng nguồn vốn trái phiếu Chính phủ, có nhiệm vụ kiểm soát mặn, ngọt; cấp nước sản xuất cho 1.300 ha đất nông nghiệp và gần 200 ha đất nuôi trồng thủy sản; tạo nguồn cấp nước sinh hoạt cho khoảng 25.000 người. “Nghe tin Quảng Trị phấn đấu hoàn thành công trình trước thời hạn khoảng 3 tháng khiến bà con Cam Lộ, Đông Hà mừng thay”, ông Hồ Sỹ Nhân (P.Đông Thanh, TP Đông Hà) nói trong hy vọng dù dự kiến sang tháng 10-2020 công trình hoàn thành.

BẢO HÀ