Đến với Tân Hóa, bạn sẽ thực sự ngạc nhiên khi hiếm có làng quê nào còn giữ được nhiều nét văn hóa giản dị mà đặc trưng như ở nơi đây. Là vùng đất phong cảnh hữu tình, xung quanh bao bọc bởi những dãy núi đá vôi sừng sững; ở giữa là thung lũng bằng phẳng, có dòng sông Rào Nan nước xanh màu ngọc bích. Nơi đây còn nổi tiếng với hệ thống hang động Tú Làn tuyệt đẹp, được chọn làm bối cảnh cho những bộ phim nổi tiếng như: “Kong - đảo Đầu lâu” của đạo diễn Jordan Vogt - Roberts, “Người Bất tử” của Victor Vũ... Tuy nhiên, Tân Hóa cũng được xem là mảnh đất hứng chịu nhiều thiên tai, bão lũ. Được mệnh danh là vùng “rốn lũ”, bởi mùa mưa nước sông từ thượng nguồn chảy về Tân Hóa, những hang động ở cuối thung lũng không đủ lớn để nước lũ thoát ra nên nơi đây nhanh chóng chìm trong biển nước, người dân phải lên núi ở tạm. Trong “cái khó, ló cái khôn”, năm 2011, người dân vùng “rốn lũ” Tân Hóa đã sáng chế ra căn nhà phao để chống lũ. Nhà phao rộng khoảng 20m2 làm bằng gỗ, gắn cố định trên hệ thống thùng phuy nhựa, khi nước lên đến đâu, nhà phao nổi đến đó. Khi mùa mưa lũ đến, họ dự trữ thực phẩm, nước sạch trên nhà nổi đủ cho khoảng 7-10 ngày mà không phải trông cậy vào sự hỗ trợ từ bên ngoài. Tính đến năm 2023, Tân Hóa có gần 620 căn nhà nổi được xây dựng, đảm bảo 100% các hộ dân có thể thích ứng, an toàn và sống chung với lũ.

Từ một làng quê nghèo khó, hàng năm phải gánh chịu cảnh thiên tai, lũ lụt, nhưng điều đó không thể làm khó người dân nơi đây. Năm 2014, Tân Hóa bắt đầu tham gia vào hoạt động du lịch của Oxalis (Công ty TNHH MTV Chua Me Đất) với tuyến du lịch khám phá Tú Làn cùng nhiều loại hình khác nhau. Đó là những viên gạch đầu tiên để định hình nên làng du lịch Tân Hóa hôm nay. Trước đây, những người nông dân quanh năm chỉ biết đến ruộng đồng với lúa, ngô, khoai, sắn, nuôi bò hay khai thác gỗ, thì giờ đây họ đã biết tham gia các khóa đào tạo để trở thành đầu bếp, trợ lý giám sát an toàn, nhân viên khuân vác, các hoạt động homestay, ăn uống tại nhà dân, cung ứng thực phẩm và các hoạt động khác với mức thu nhập bình quân 6-8 triệu đồng/tháng.

Tân Hóa đang từng bước trở thành một cộng đồng du lịch bền vững, cộng đồng liên kết với doanh nghiệp để tạo ra sản phẩm du lịch và nhiều giá trị cho du khách. Đặc biệt, với những sản phẩm khai thác từ chính bất lợi của thiên tai, biến bất lợi thành lợi thế mà Tân Hóa trở thành làng du lịch thích ứng với thời tiết, nơi mà du khách có thể trải nghiệm được nhiều dịch vụ khác biệt, mới mẻ và độc đáo như: Trải nghiệm mô hình du lịch thích ứng thời tiết tại các homestay nhà nổi và Tú Làn Lodge; thám hiểm hệ thống hang Tú Làn và hang Tiên; trải nghiệm lái xe địa hình ATV; tham quan phim trường Kong - đảo Đầu lâu; ăn tối nhà dân và trải nghiệm văn hóa; tham quan làng bằng xe đạp; trải nghiệm tham gia cùng người dân trong các hoạt động sản xuất nông nghiệp... Từ những người đầu tiên, đến nay toàn xã có hơn 120 lao động tham gia vào các hoạt động phục vụ du lịch. Nhờ du lịch, cuộc sống của người dân từng bước cải thiện, có thu nhập ổn định, con cái được đến trường, từ đó, chung tay vào xây dựng và phát triển quê hương.

Đi qua những ngày chật vật, hy vọng vào một tương lai tươi sáng, ông Trương Sơn Bồi (1951, trú thôn 2, Tân Hóa) cho biết, là gia đình có 7 người con tham gia vào các hoạt động du lịch tại địa phương. Việc mô hình Làng du lịch thích ứng thời tiết Tân Hóa được công nhận là Làng du lịch tốt nhất, chúng tôi mừng lắm. Cuối cùng, làng quê Tân Hóa cũng được bạn bè thế giới biết đến nhiều hơn. Chúng tôi hy vọng đây cũng là cơ hội để Tân Hóa phát triển hơn về du lịch, tạo thêm nhiều việc làm cho bà con nơi đây. Còn anh Trương Xuân Hùng- chủ Homestay Hùng Liên chia sẻ: “Từ khi có hoạt động du lịch, chúng tôi rất vui vì có thể làm việc và phục vụ khách du lịch mỗi ngày trên chính quê hương của mình. Tôi hy vọng có nhiều du khách đến đây hơn để trải nghiệm vẻ đẹp và sự độc đáo của làng Tân Hóa. Với giải thưởng Làng du lịch tốt nhất, đây là niềm tự hào của những người làm du lịch ở Tân Hóa”.

Giải thưởng Làng du lịch tốt nhất (Best Tourism Villages) là sáng kiến của UNWTO nhằm thúc đẩy du lịch trở thành một trụ cột trong phát triển nông thôn. Những ngôi làng được lựa chọn nhận giải phải có sự nổi bật về tài nguyên thiên nhiên và văn hóa; đồng thời có các hành động đổi mới, cam kết phát triển du lịch phù hợp với các mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc.

Với ngành Du lịch Quảng Bình nói chung và Tân Hóa nói riêng, việc làng quê này giành được giải thưởng Làng du lịch tốt nhất thế giới là một vinh dự to lớn, mở ra nhiều cơ hội trong phát triển du lịch. Tân Hóa sẽ từng bước trở thành điểm sáng du lịch trong khu vực, làm tiền đề và hỗ trợ cho các điểm du lịch lân cận trong quảng bá và thu hút du khách đến trong tương lai.

XUÂN SƠN