Nhà Gươl ở thôn Giàn Bí nhiều hạng mục đã xuống cấp trầm trọng.

Từ đầu năm 2018, mô hình Du lịch sinh thái cộng đồng đã được UBND H.Hòa Vang (TP Đà Nẵng) triển khai tại hai thôn Giàn Bí và Tà Lang, xã Hòa Bắc,  nơi tập trung gần 250 hộ dân đồng bào dân tộc Cơ Tu sinh sống. Mục đích dự án nhằm phát triển đời sống kinh tế, xã hội cho người dân với điều kiện thiên nhiên sẵn có, bảo vệ rừng, bảo vệ sinh thái môi trường... Qua thời gian hoạt động, dự án được đánh giá rất khả quan, tạo công ăn việc làm, tăng thêm nguồn thu nhập cho đồng bào Cơ Tu, điều quan trọng là ý thức bảo vệ rừng, bảo vệ môi trường sinh thái trong cộng đồng dân cư được nâng lên rõ rệt. Tuy nhiên, để mô hình phát triển hơn nữa, mang tính bền vững  còn rất nhiều việc phải làm như hoàn thiện về cơ sở hạ tầng, các thiết chế văn hóa, trang thiết bị phục vụ cho mô hình du lịch sinh thái. Ông Đinh Văn Như-Bí thư Chi bộ, kiêm Trưởng thôn Giàn Bí, Tổ trưởng Tổ hợp tác du lịch cộng đồng sinh thái hai thôn Giàn Bí và Tà Lang trăn trở: "Gay go nhất là vấn đề hai nhà Gươl tại hai thôn hiện nay đã xuống cấp, hư hỏng rất nhiều hạng mục... mà chưa có điều kiện sửa chữa". Từ khi phát triển mô hình du lịch sinh thái cộng đồng, nhà Gươl  là một trong những điểm phục vụ cho nhu cầu du khách tham quan, thưởng thức các loại hình văn hóa truyền thống, trưng bày các sản phẩm nghề truyền thống Cơ Tu quan trọng nhất. Nhà Gươl thôn Giàn Bí xây dựng cách đây hơn 10 năm, sườn nhà làm bằng bê-tông cốt sắt,  ngay từ mùa mưa bão năm 2009 đã hư hỏng rất nhiều hạng mục. Hiện mái lá đã mục nát, mùa mưa đến nhà Gươl thấm dột khắp nơi. Phên tường bao quanh bằng tre cũng mục nát hoàn toàn. Mặc dù người dân vẫn dùng để làm nơi sinh hoạt, nhưng tình cảnh rất tạm bợ, thiếu hẳn đi tính trang nghiêm vốn có trong một không khí tâm linh mỗi khi có những lễ hội của đồng bào diễn ra. Do mái nhà, vách phên bao quanh mục nát, các hiện vật trang trí trong nhà Gươl  như tranh ảnh, tượng gỗ truyền thống... cũng xuống cấp, hư hỏng cùng thời gian. Theo ông Như, ngay khu vực nhà vệ sinh khu nhà Gươl cũng bất hợp lý, không phù hợp với phong tục truyền thống của đồng bào Cơ Tu. Nhà vệ sinh được xây theo lối hiện đại, tường gạch, mái đổ bê-tông, nhưng đã bị bong tróc, mất cả cánh cửa,  không có hệ thống nước, bể chứa nước nên luôn bị tắc nghẽn, rất mất vệ sinh... Nhà Gươl thôn Tà Lang cũng rơi vào hoàn cảnh tương tự.  Trước tình trạng này, chính quyền và người dân thôn Tà Lang, Giàn Bí, UBND xã Hòa Bắc đã đề nghị UBND H. Hòa Vang cùng ngành chức năng xem xét lập dự án sửa chữa hai nhà Gươl do UBND huyện là Chủ đầu tư. Theo ông Như, mỗi nhà Gươl sẽ được cấp kinh phí sửa chữa dưới 1 tỷ đồng, còn triển khai vào thời gian nào thì chưa rõ.

Cùng với dự án sửa chữa hai nhà Gươl,  dự án đầu tư xây dựng nhà Gươl phục vụ sinh hoạt cộng đồng khu tái định cư của các hộ dân Tà Lang, Giàn Bí do bị ảnh hưởng từ việc giải tỏa mặt bằng tuyến đường cao tốc La Sơn-Túy Loan. Khu tái định cư này đã được UBND TP phê duyệt là làng văn hóa du lịch cộng đồng, gồm 25 hộ dân, được UBNDTP hỗ trợ, xây dựng nhà theo chung một mô hình, có khu vui chơi giải trí, trồng cây, trồng rau sạch, trị giá mỗi căn hộ 300 triệu đồng... nhằm bảo vệ thiên nhiên và môi trường. Tại Thông báo Kết luận của Phó Chủ tịch UBNDTP-Đặng Việt Dũng giữa tháng 8-2018 tại buổi kiểm tra thực tế xử lý các vướng mắc trong công tác đền bù giải tỏa và thi công một số dự án trên địa bàn Hòa Vang, trong đó có nội dung: Đối với dự án đầu tư xây dựng nhà Gươl, yêu cầu UBND H. Hòa Vang khẩn trương phối hợp Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Tài chính, Sở Văn hóa-Thể thao và các đơn vị liên quan hoàn thành công tác chuẩn bị đầu tư, phê duyệt báo cáo kinh tế  kỹ thuật trước ngày 30-10-2018 và tổ chức chọn nhà thầu, khởi công trong tháng 2-2019. Tuy nhiên, đến nay đã gần hết tháng 4-2019, dự án vẫn chưa thấy động tĩnh!

Bà Lê Thị Thu  Hà-Chủ tịch UBND xã Hòa Bắc cho biết, đối với dự án sửa chữa hai nhà Gươl, UBND H. Hòa Vang đã thành lập dự án sẽ triển khai vào tháng 5-2019. Sắp tới, Ban Quản lý dự án sẽ họp nhân dân để nghe ý kiến góp ý việc sửa chữa nhà Gươl. Còn dự án xây dựng nhà Gươl mới tại làng du lịch cộng đồng, bà Hà cho biết chưa nắm được thông tin nào cả (?!).

HỒNG THANH