(Cadn.com.vn) - Nhóm phiến quân Taliban ngày 30-7 đã xác nhận về cái chết của thủ lĩnh Mullah Omar, chính thức khép lại những đồn đoán về số phận của ông trùm khủng bố khét tiếng này. “Ban lãnh đạo của “Vương quốc Hồi giáo” và gia đình Mullah Omar... thông báo thủ lĩnh này qua đời do lâm bệnh”, tuyên bố của Taliban nêu rõ.

Trước đó, chính quyền Afghanistan và giới chức tình báo ngày 29-7 khẳng định, thủ lĩnh Taliban đã chết từ khoảng “2-3 năm trước”. Rõ ràng, cái chết của Omar đang đặt ra một mối đe dọa ngày càng tăng đối với sức mạnh của Taliban dù phong trào này đã có thủ lĩnh mới là Akhtar Mohammad Mansour.

Thủ lĩnh Mansour từ lâu được cho là chống lại các mối đe dọa quyền lực của mình bằng cách đưa ra những đường lối cứng rắn hơn với Taliban, phản đối bất kỳ cuộc đàm phán hòa bình nào.

Taliban cũng đang phải đối mặt với thách thức ngày càng tăng từ sự hiện diện của IS ở Afghanistan. Nhiều tay súng chiến đấu của Taliban bất mãn và quay sang trung thành với thủ lĩnh IS Abu Bakr al-Baghdadi. Các giáo sĩ Iraq, người cũng tuyên bố Nhà nước Hồi giáo (Caliphate) hiện đại trong khu vực do IS kiểm soát ở Iraq và Syria, công khai chế giễu đường lối lãnh đạo tôn giáo và chính trị của Mullah Omar.

Đoàn kết

“Tôi thực sự hy vọng các cuộc đàm phán hòa bình được ký kết trước khi Mullah Omar chết”, một cựu quan chức cấp cao của Taliban nhận xét thẳng thắn về lãnh đạo của phong trào. “Bởi khi ông ấy chết, sẽ khó để duy trì sự thống nhất trong Taliban”, ông này thừa nhận.

Nhận định trên được đưa ra tại thời điểm lực lượng NATO giết chết nhiều chỉ huy cấp trung của Taliban trong các hoạt động ở miền nam Afghanistan. Điều này khiến những tay súng trẻ tuổi cực đoan hơn, và lòng trung thành của họ đối với phong trào giảm đi.

Năm 2010, khi các nhà ngoại giao Mỹ đầu tiên tham gia vào cuộc đàm phán với Taliban tại Văn phòng chính trị của phong trào ở Qatar, có những tín hiệu cho thấy hai bên muốn hướng đến thỏa thuận. Hai bên bàn về vấn đề trao đổi tù nhân và sự hiện diện của quân đội nước ngoài tại Afghanistan. Năm ngoái, binh sĩ Mỹ Bowe Bergdahl được thả để đổi lấy 5 thành viên Taliban bị giam giữ tại Vịnh Guantanamo.

Taliban xác nhận thủ lĩnh Omar đã chết. Ảnh: CBS

Tính hợp pháp trong các cuộc đàm phán

Năm 2015, đã có hàng loạt cuộc họp không chính thức giữa Văn phòng Chính trị của Taliban và các quan chức chính phủ Afghanistan, song nguồn tin Taliban nhấn mạnh, họ vẫn không được ủy quyền chính thức từ Mullah Omar - người không được nhìn thấy kể từ cuối năm 2001 khi phong trào Taliban bị lật đổ ở Afghanistan sau vụ tấn công 11-9.

Trước khi Taliban xác nhận cái chết của thủ lĩnh Omar, y được cho là đang lẩn trốn tại Pakistan, song Islamabad phủ nhận. Một quan chức cấp cao của Afghanistan khẳng định, Mullah Omar đang sống ở thành phố Karachi, miền nam Pakistan. Trong tháng này, một thông điệp viết tay của Mullah Omar đột nhiên xuất hiện, nhân Lễ hội Hồi giáo Eid. Tuy nhiên, nó không trực tiếp đề cập đến quá trình mới của các cuộc đàm phán hòa bình do chính phủ Pakistan tổ chức,  đại diện cho các cuộc đàm phán chính thức được công nhận công khai đầu tiên. Điều này dẫn đến nghi ngờ rằng, liệu thông điệp này có phải do Mullah Omar viết hay một ai đó muốn giả mạo y.

Các báo cáo về cái chết của nhà lãnh đạo Taliban đã tồn tại trong nhiều năm nhưng báo cáo mới nhất hiện nay xuất hiện chỉ vài ngày trước vòng đàm phán hòa bình ở Pakistan vào cuối tháng này. Đây cũng là thời điểm bất đồng về việc ai sẽ đại diện cho Taliban trong cuộc đàm phán với chính phủ Afghanistan. Nguồn tin cho biết, các sĩ quan tình báo quân đội Pakistan, người từ lâu có mối quan hệ gần gũi với Taliban, đang kêu gọi các cấp chỉ huy Taliban đến cuộc đàm phán thay vì cử các thành viên của Văn phòng Chính trị tại Qatar.

Tính hợp pháp của Mullah Omar luôn được coi là cần thiết ngay cả khi y từ lâu không còn tham gia vào các hoạt động thường ngày của phong trào. Cái chết của Omar là một trong những thách thức lớn nhất đối với sự tồn tại của nhóm này, cũng như những tiến triển của các cuộc đàm phán Taliban - Afghanistan.

An Bình

(Theo BBC)