Sáng 24-6, cử tri Thổ Nhĩ Kỳ bắt đầu đi bỏ phiếu bầu tổng thống và 600 nghị sĩ Quốc hội trong cuộc bầu cử sớm. Đối thủ chính của đương kim tổng thống Recep Erdogan là một cựu giáo viên từ đảng đối lập. Cuộc bầu cử lần này được xem là thách thức chính trị lớn nhất đối với ông Erdogan và đảng Công lý và Phát triển (AKP) cầm quyền kể từ khi nắm quyền điều hành đất nước trong 15 năm qua.

Người dân đi bỏ phiếu tại Diyarbakir, đông nam Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: AP

Các điểm bỏ phiếu bắt đầu mở cửa từ 8 giờ (giờ địa phương) và đóng cửa vào 17 giờ cùng ngày. Khoảng 57 triệu cử tri trong tổng số 81 triệu người dân Thổ Nhĩ Kỳ đủ tư cách được phép tham gia cuộc tổng tuyển cử.

Cuộc bầu cử tổng thống và Quốc hội lần này được coi là một trong những sự kiện chính trị quan trọng nhất tại Thổ Nhĩ Kỳ trong nhiều thập kỷ qua. Người giành chiến thắng sẽ có những quyền lực mới theo hiến pháp sửa đổi vốn được Tổng thống Erdogan ủng hộ và thông qua hồi năm ngoái sau cuộc trưng cầu ý dân.

"Được ăn cả, ngã về không"

Đây là cuộc bầu cử đầu tiên sau cuộc trưng cầu ý dân năm 2017 về sửa đổi Hiến pháp nhằm trao quyền lực tuyệt đối cho người đứng đầu nhà nước. Theo Hiến pháp mới, nếu thắng cử, Tổng thống đương nhiệm Erdogan có thể nắm quyền đến năm 2030. Tiếp theo, nếu sức khỏe cho phép và lại tiến hành bầu cử trước hạn nữa thì ông Erdogan có thể ở lại chính quyền đến năm 2036.

Lẽ ra, các cuộc bầu cử sẽ được tổ chức khi kết thúc nhiệm kỳ Tổng thống và Quốc hội vào tháng 11-2019. Quyết định tổ chức bầu cử sớm một năm so với kế hoạch được cho là một nước cờ chiến lược của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan với hy vọng ông có thể trở thành "siêu Tổng thống" điều hành bằng sắc lệnh và quyền hành pháp một cách đầy đủ. Ông Erdogan cho rằng, một khi Hiến pháp mới cho phép thay đổi cơ cấu quyền lực thì cần phải triển khai thực hiện ngay càng sớm càng tốt.

Chiến dịch quân sự "Nhành Ô-liu" đầu năm 2018 đang nâng cao uy tín của Tổng thống Erdogan và đảng AKP cầm quyền. Ông Erdogan cho rằng, việc tổ chức bầu cử vào thời điểm này sẽ đảm bảo thắng lợi thuộc về ông và đảng AKP. Ngoài ra, tình hình kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ gần đây không mấy sáng sủa. Mặc dù tăng trưởng kinh tế năm 2017 đạt 7,4%, tổng thu nhập GDP đạt 774 tỷ USD, nhưng đồng lira lại mất giá nghiêm trọng lên tới 35% so với đồng USD, lạm phát 10,2%, thất nghiệp 19,8%, nợ công chạm ngưỡng 438 tỷ USD. Các nhà nghiên cứu Thổ Nhĩ Kỳ cho rằng, việc quyết định bầu cử sớm là "mưu kế" của ông Erdogan nhằm giành thắng lợi trước khi tình hình kinh tế trở nên xấu hơn.

Các cuộc thăm dò cho thấy, Tổng thống Erdogan vẫn là ứng viên mạnh nhất trong cuộc bầu cử. Tuy nhiên, các nhà phân tích cũng cho rằng, trước sự cạnh tranh mạnh mẽ của phe đối lập, có nhiều khó khăn thách thức hơn so với thời điểm Tổng thống Erdogan kêu gọi bầu cử sớm vào tháng 4 vừa qua. Các cuộc thăm dò dư luận cho thấy, nhiều khả năng Tổng thống Erdogan sẽ không hội đủ số phiếu cần thiết trong vòng 1 song có thể giành chiến thắng trong vòng 2 dự kiến diễn ra vào ngày 8-7 tới. Trong khi đó, AKP của ông có thể mất thế đa số trong Quốc hội. Nếu khả năng này xảy ra, căng thẳng giữa tổng thống và Quốc hội chắc chắn sẽ gia tăng.

Erdogan hay Muharrme Ince?

Trong cuộc bầu cử tổng thống, ông Erdogan sẽ phải cạnh tranh với 5 ứng viên, trong đó đối thủ nặng ký nhất là ông Muharrem Ince - đại diện cho đảng Nhân dân cộng hòa (CHP), một đảng đối lập chính của MHP.

Hai ứng viên sáng giá nhất cho vị trí tổng thống là ông Ince và đương kim tổng thống Erdogan. Trong chiến dịch tranh cử, ứng viên Ince cảnh báo, Erdogan sẽ siết chặt kiểm soát nhiều mặt trong đời sống của người dân nếu đắc cử. Ince hứa hẹn, nếu trở thành tổng thống, ông sẽ xóa bỏ tình trạng khẩn cấp đã được chính quyền áp đặt kể từ sau vụ đảo chính thất bại của một số quan chức quân đội tháng 7-2016.

Trong khi đó, ông Erdogan, người từng là thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ trong 11 năm trước khi trở thành tổng thống năm 2014, cho rằng ông Ince, cựu giáo viên và là nghị sĩ trong 16 năm, thiếu kỹ năng để làm người đứng đầu đất nước. "Làm giáo viên vật lý là một chuyện, làm tổng thống là chuyện khác. Làm tổng thống cần phải có kinh nghiệm", ông nói.

Các nhà phân tích chính trị không loại trừ khả năng ông Ince giành thắng lợi ở vòng hai do các cử tri ủng hộ người Kurd và Meral Akshiner sẽ dồn phiếu cho ông, phe đối lập chiếm đa số trong Quốc hội, chấm dứt kỷ nguyên cầm quyền của ông Erdogan. Tình hình này sẽ dẫn đến một loạt thay đổi trong đời sống chính trị, kinh tế của Thổ Nhĩ Kỳ, đặc biệt trong quan hệ đang rất căng thẳng với phương Tây. Nếu điều này xảy ra, canh bạc lớn nhất trong cuộc đời chính trị của ông Erdogan có thể sẽ cho kết quả ngược lại.

AN BÌNH