(Cadn.com.vn) - Iran và các cường quốc P5+1 chỉ còn chưa đầy 1 tuần nữa là đến thời hạn chót 24-11 cho một thỏa thuận bước ngoặt về vấn đề hạt nhân gây tranh cãi của Tehran.

Trong nỗ lực cuối cùng đi đến thỏa thuận chính thức, bàn đàm phán hạt nhân giữa Iran và nhóm P5+1 được nối lại hôm 18-11 tại Vienna, Áo.

Các cuộc đàm phán chính thức này diễn ra ngay sau các cuộc hội đàm vào tuần trước tại Oman giữa Ngoại trưởng Mỹ John Kerry, người đồng cấp Iran Javad Zarif và Đại diện cấp cao phụ trách chính sách đối ngoại của Liên minh Châu Âu (EU) Catherine Ashton không thể đạt được bước đột phá. Tuy nhiên, khoảng cách giữa các bên đang được thu hẹp dần.

CƠ HỘI LỊCH SỬ

Đã có một số tiến triển ở nhiều vấn đề quan trọng, bao gồm cả việc nhất trí gửi kho dự trữ uranium được làm giàu của Iran sang Nga - mà có thể biến thành nhiên liệu cho các lò phản ứng năng lượng dân sự. Trong khi đó, AFP dẫn nguồn tin cho biết, chính quyền Tehran có thể chấp nhận quyết định đình chỉ - chứ không phải dỡ bỏ hoàn toàn - các biện pháp trừng phạt của LHQ nhằm vào nền kinh tế quốc gia Hồi giáo kể từ năm 2006.

Thỏa thuận hạt nhân chính thức không những giao phó cho lịch sử một trong những câu hỏi hóc búa nhất về vấn đề địa chính trị dai dẳng nhất của thế kỷ XXI mà còn giảm bớt nỗi sợ hãi về khả năng Iran chế tạo bom hạt nhân. Thỏa thuận này cũng sẽ giúp chấm dứt những câu chuyện chiến tranh, đưa Iran và phương Tây trên con đường đến mối quan hệ bình thường sau 35 năm lạnh giá. Đây cũng sẽ là cơ hội mang đến cho Tổng thống Mỹ Barack Obama thành công đối ngoại hiếm hoi.

Tuy nhiên, những cái đầu diều hâu ở cả Mỹ và Iran đang đặt các nhà đàm phán dưới áp lực “không cho quá nhiều đi”. Và giới phân tích cho rằng, vẫn còn một chặng đường khá xa trước khi các cường quốc P5+1 và Iran đạt được thỏa thuận trước thời hạn chót vào ngày 24-11. “Vẫn còn một khoảng cách lớn. Chúng tôi có thể không có khả năng đạt được điều đó”, ông Obama cảnh báo trong tuyên bố đưa ra hôm 16-11.

Israel - kẻ thù muôn thuở của Iran và cũng có kho vũ khí hạt nhân ghê gớm – chắc chắn đang theo dõi chặt chẽ diễn biến này trong bối cảnh Tel Aviv lo sợ việc Tehran xích lại gần hơn với Mỹ và phương Tây.

Dù có gần 1 năm đàm phán, Iran và P5+1 cũng khó có thể đạt thỏa thuận chính thức vào thời hạn chót 24-11 tới. Ảnh: Wochit

CẦN THÊM THỜI GIAN

Ngày 24-11-2013, khi ông Hassan Rouhani vừa trở thành tổng thống, Iran và P5+1 bất ngờ đi đến một thỏa thuận tạm thời. Tuy nhiên, các bên bỏ lỡ thời hạn chót đầu tiên hôm 20-7 để đi đến hiệp ước toàn diện và gia hạn đến 24-11 tới.

Giờ đây, không thể loại trừ hoàn toàn khả năng là cần phải có thêm thời gian đạt được một thỏa thuận có lợi cho cả đôi bên. Một số nhà ngoại giao nói rằng, việc gia hạn đơn thuần quá trình đàm phán là điều khả thi trong khi một quan chức cấp cao Iran nhận định, đàm phán có thể được hoàn tất cho đến tháng 3-2015.

“Tôi nghĩ các bên sẽ nhất trí mở rộng thời hạn chót thêm vài tháng nữa”, nhà ngoại giao kỳ cựu của Mỹ về việc không phổ biến vũ khí Robert Einhorn nhận định. Bởi theo nhà phân tích của Hiệp hội Kiểm soát vũ khí Kelsey Davenport, sự lựa chọn - bỏ đi trong thời điểm này - sẽ là “thảm họa”. “Với vốn chính trị mà cả hai bên đã đầu tư... sẽ là ngu ngốc để làm lại từ đầu và vứt bỏ cơ hội lịch sử này”, Davenport nói với AFP.

Rõ ràng, các bên đang nỗ lực đi đến thời hạn chót này, song điều quan trọng hơn là cần có một thỏa thuận thực sự. Điều này có thể cần thêm thời gian. Nhưng các bên cũng cần tính đến rủi ro nếu phe Cộng hòa thúc đẩy các lệnh trừng phạt của Mỹ nhằm vào Iran. Bởi làm như thế, chẳng khác nào đuổi Iran đi.

Khả Anh