Nhà thơ Võ Chân Cửu, một trong những gương mặt văn nghệ quen thuộc của miền Trung- Tây nguyên vừa qua đời tại Bảo Lộc (tỉnh Lâm Đồng) vào một ngày cuối tháng 12-2020, hưởng thọ 68 tuổi.

Võ Chân Cửu cùng các thân hữu tại Đà Nẵng (từ trái sang: Hoàng Quang, Hoàng Đặng, Trần Trung Sáng, Nguyễn Thanh Xuân, Võ Chân Cửu, Nguyễn Hoàng Thu, Trần Phương Kỳ).

Võ Chân Cửu tên thật là Văn Hưng, sinh năm 1952 tại Bình Định. Từ năm 1969, anh đã thường xuyên có thơ xuất hiện trên các tạp chí văn học nghệ thuật miền Nam như: Văn, Bách Khoa, Tư Tưởng, Khởi Hành, Thời Tập, Chính Văn...  Năm 20 tuổi, anh “trình làng” tập thơ đầu tay mang tên Tinh Sương (Thi Ca- 1972), tiếp đó là các tập Đại Mộng (Nhị Khê- 1973), Trường ca Quảy Đá Qua Đồng (Tập san Thi Ca - 1975)...

Trong ký ức tôi, Võ Chân Cửu là một trong những nhà thơ trẻ xuất hiện khá đều đặn trên tạp chí Văn, Khởi Hành, Ý Thức, Bách Khoa... thời ấy, bên cạnh các tên tuổi như Nguyễn Lương Vỵ, Nguyễn Tôn Nhan, Đặng Tấn Tới, Phạm Chu Sa, Từ Hoài Tấn...  Và ấn tượng thường gặp nhất khi đọc Võ Chân Cửu là các chùm thơ ngũ ngôn: “Sớm về phía mây tụ/ Chiều tới nơi mây tan/ Phải nơi này chốn cũ/ Trên mặt đất còn hoang/ Trời rộng đau gió hú/ Ôi hư không tràn lan” (Một Ngày Bộ Hành). Hoặc: “Rung mình lên thật nhẹ/ Mười lăm năm qua rồi/ Sương trắng ngập qua đồi/ Ngõ về như muốn ngợp/ Muốn gọi, chưa ra lời/ Bóng tà bay cái vụt” (Tà Huy). Nhà thơ Nguyễn Lương Vỵ, một trong những người bạn thân của Võ Chân Cửu đã nhận định về thơ anh: “Tuổi mười tám đôi mươi đắm mình dạo chơi trong cõi tịch mịch của buổi tà huy, nhìn thấy và lắng nghe. Không kịp gọi thì “bóng tà bay cái vụt”. Nhạy cảm trong từng cái thấy cái nghe, hạt bụi cũng có linh hồn, cũng có dáng dấp sinh linh ngoa ngoe quẫy đạp. Là ta đấy ư? Là em đấy ư? Lời chưa kịp gọi, chưa kịp hỏi, cái vụt của chớp nháy không gian thời gian kia đã chia biệt rồi! Tứ thơ thản nhiên, lạ lẫm, pha chút ngông cuồng của tuổi trẻ”. Còn GS Huỳnh như Phương cho rằng: “Dù sao, trong văn cảnh miền Nam thời đó, Võ Chân Cửu dễ được xếp vào nhà thơ “viễn mơ”, căn cứ vào thi hứng, thi tứ và cả nhan đề tác phẩm của ông: Tinh sương, Đại mộng, Tà huy, Bóng trăng ngàn, Đường vô núi, Sáng thinh không, Ngã tư vầng trăng, Quẩy đá qua đồng, Chùa cổ bên sông... Con đường “viễn mơ” đó bao đời nay đã là một dòng lớn của thi ca Việt Nam. Đâu phải ngẫu nhiên mà Nguyễn Lương Vỵ nhớ đến thơ Thiền đời Lý – Trần khi đọc Một ngày bộ hành của Võ Chân Cửu”. Trong khi đó, Võ Chân Cửu cũng đã nêu rõ quan điểm của mình về thơ:"... Dù bắt nguồn từ khuynh hướng hay trường phái nào, tác phẩm văn chương, nhất là thơ ca cũng phải từ cảm xúc con người. Khi cảm xúc bị tác động thì trong lòng phát ra lời với âm hưởng và tiết tấu. Đó được gọi là Thơ. Như vậy, Thơ dùng biểu lộ tình cảm và tư tưởng con người".

Sau ngày hòa bình 1975, Võ Chân Cửu trở thành phóng viên Báo Nông nghiệp Việt Nam và cộng tác trên nhiều tờ báo cả nước với bút danh Hưng Văn. Khoảng đầu thập niên 90, anh thôi làm báo và chuyển lên định cư tại Bảo Lộc. Tại đây, Võ Chân Cửu đã tập trung thời gian cho sáng tác, viết văn và nghiên cứu. Theo đó, từ năm 1990 đến 2015, Võ Chân Cửu đã lần lượt cho xuất bản các tập sách: Ngã tư vắng trăng (Nhà xuất bản Trẻ-1990), Ngọn Gió (NXB Văn Học - 2011), Trước Sau (Nhà xuất bản Thư Ấn quán - 2011); 22 Tản Mạn, Theo Dấu Nhà Thơ , Vén Mây (do Nhà xuất bản Hội Nhà Văn liên kết với Cty Sách Phương Nam xuất bản, phát hành vào các năm 2013, 2015, 2017)... Đặc biệt, trong đó, sự đóng góp của Võ Chân Cửu trong các tập tản văn về Tác giả- Tác phẩm cho ta hình dung lại rất nhiều khuôn mặt thi ca của Miền Nam,  mà hiện nay với độc giả thế hệ 8X trở đi, ít người biết rõ.

Nhà thơ Trịnh Bửu Hoài nhận xét về những tập sách này: “Nhờ có anh, một thời kỳ văn nghệ đa dạng, sôi động được sống lại trong hơi thở hôm nay, được lưu lại trong các trang sách chứa đầy những phận người, những tài hoa, không phải tan biến đi trong vết bụi mờ năm tháng”.  GS Huỳnh Như Phương cũng nói thêm: “Không dừng lại ở vai trò người chứng hay người cung cấp tư liệu về một thời văn học, nhưng Võ Chân Cửu cũng không đi quá xa trong những bình luận và đánh giá về các hiện tượng. Ông chỉ miêu tả những gì hiện ra trước ý thức văn nghệ của ông. Phần còn lại ông dành cho bạn đọc tự rút ra kết luận của mình. Chẳng phải vì ông sợ trách nhiệm mà có lẽ vì ông tin rằng bạn đọc có thước đo thẩm mỹ công minh của riêng họ”.

Vào năm 2017, tôi có cái duyên may mắn được Võ Chân Cửu viết lời tựa  khi ấn hành tập truyện Những cuộc hẹn bên lề (Nxb Hội Nhà văn). Từ đó, mỗi lần về Đà Nẵng anh luôn ghé thăm, vui chơi cùng nhóm bạn bè của tôi, hăm hở chia sẻ những dự định văn học mà anh đang tiến hành không mệt mỏi trong thời gian tới. Hồi tháng 7 trong năm vừa qua, nhân có chuyến đi điền dã các tỉnh Tây Nguyên, chúng tôi ghé thăm anh tại Bảo Lộc. Thấy anh đã gầy yếu khác xưa, nhưng vẫn sốt sắng, hướng dẫn đưa chúng tôi đi chỗ này, chỗ kia... Hỏi anh đau ốm ra sao, thì anh nói: “Lớn tuổi rồi, thỉnh thoảng cũng ốm đau lặt vặt, chứ không có chi nghiêm trọng. Tôi nghỉ ngơi vài tháng, khỏe sẽ xuống Đà Nẵng chơi với anh em. Tôi còn mấy việc ở đó...”.

Rời Bảo Lộc lần ấy, tôi vẫn thường xuyên ngóng tin theo dõi, đợi chờ Võ Chân Cửu qua facebook, thấy anh ngày càng xuống sức rõ rệt. Và vào lúc 18 giờ 30 ngày 23-12-2020, anh thực sự rời bỏ chúng ta, đi qua "đại mộng" trở lại "quê nhà", để lại biết bao tiếc nuối cho bạn bè và người thân.

TRẦN TRUNG SÁNG