(Cadn.com.vn) - Sáng 14-6, tại TP Hội An (Quảng Nam) diễn ra Hội thảo quốc tế Bảo tồn và phát huy giá trị các đô thị di sản. Đây là chương trình nằm trong khuôn khổ Festival Di sản Quảng Nam lần thứ VI 2017. Dự hội thảo có ông PhạmVinh Quang-Tổng Thư ký Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam, bà Susan Vize- Trưởng đại diện UNESCO tại Việt Nam cùng các giáo sư, nhà khoa học trong và ngoài nước. Hội thảo  nhằm đánh giá hiệu quả của Tuyên bố Hội An 2003 và 2009; khuyến khích những sáng kiến mới từ các chủ thể địa phương và khu vực tư nhân về cơ chế bảo vệ và phát triển bền vững tại các đô thị di sản. Hội thảo họp bàn 2 chủ đề: Quy hoạch kiến trúc và phát triển bền vững tại các khu đô thị di sản; Quản lý di sản và cộng đồng địa phương.

Quang cảnh buổi hội thảo bảo tồn và phát huy giá trị đô thị di sản.

Hội An trước nguy cơ đô thị hóa

Hội An là một đại diện điển hình cho quá trình tăng trưởng kinh tế và đô thị hóa nhanh chóng đang diễn ra ở hầu khắp các thành phố lịch sử của Châu Á. Các khu di sản này đã trở thành nguồn lực quan trọng cho sự phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là ngành du lịch. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng kinh tế và đô thị hóa nhanh chóng đã tạo ra áp lực phát triển cho các nguồn lực cốt lõi này, cũng như đặt ra nhiều câu hỏi về phát triển bền vững.Việc quy hoạch và phát triển không gian Hội An là một thách thức rất lớn với cấp  chính quyền. Sự phát triển du lịch với nhiều loại hình sản phẩm và dịch vụ đa dạng đã góp phần cải thiện nguồn sinh kế và thu nhập cho người dân và tạo cơ hội cho các doanh nghiệp địa phương. Tuy nhiên, kèm theo đó là các khu dân cư mới được hình thành cùng với các vấn đề về vệ sinh môi trường, giao thông và an ninh.

Phát biểu tại Hội thảo, ông Đinh Văn Thu, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam cho biết: "Những kết quả đạt được trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị đô thị cổ và những nguy cơ thách thức trong thời gian qua đối với đô thị cổ Hội An cũng chính là tình trạng phổ biến của các đô thị cổ khác trên thế giới. Do đó, cần có sự hợp tác tham khảo, học tập chia sẻ kinh nghiệm lẫn nhau giữa các đô thị di sản trong nước và thế giới; ý kiến đóng góp của các chuyên gia Việt Nam và quốc tế trong công tác bảo tồn các đô thị cổ; sự hợp tác giúp đỡ về khoa học và tài chính của các tổ chức quốc tế nhằm mục đích bảo tồn và phát huy tốt hơn nữa loại hình đô thị di sản này. Hội thảo lần này nhằm tìm ra những giải pháp hiệu quả hướng đến bảo tồn vững chắc, phát huy giá trị lâu dài cho đô thị di sản Hội An".

Thạc sĩ Kiến trúc Võ Đăng Phong hiện là Trưởng phòng Tu bổ Di tích thuộc Trung tâm Quản lý Bảo tồn Di sản Văn hóa Hội An cho biết, dưới tác động bởi thời tiết, thiên tai bão lũ, nhu cầu sinh hoạt của người dân, sự phát triển mạnh mẽ của du lịch, kinh doanh dịch vụ thương mại tại các di tích ảnh hưởng đến giá trị di sản. Để giảm thiểu tối đa sự biến dạng di tích, chính quyền các cấp từ Trung ương đến địa phương, đặc biệt cộng đồng dân cư trong khu di sản phải có những giải pháp quản lý, hoạt động phù hợp để di sản được bảo vệ tốt cả về vật thể và phi vật thể, là nền tảng, cơ sở để phát triển kinh tế du lịch tại địa phương. Tại hội thảo, các chuyên gia đồng ý về việc hình thành các vành đai bảo vệ các không gian công cộng xung quanh di sản là điều cần thiết nhưng không dễ thực hiện trong bối cảnh các di sản nằm trong khu vực đô thị, nơi mà giá trị đất đai được gia tăng nhanh chóng và quỹ đất hạn chế. Bên cạnh đó, khu vực phát triển tiếp giáp với khu vực di sản rất cần được thiết kế sao cho phù hợp đảm bảo tính hợp nhất giữa truyền thống và hiện đại. Giáo sư William Logan -Chuyên gia UNESCO đặt ra câu hỏi cho Chính phủ Việt Nam và Ban quản lý các khu di sản không chỉ đề ra phương án giảm thiểu các tác động tiêu cực từ quá trình phát triển mà còn hướng đến các cơ chế đảm bảo và tăng cường sự tham gia của khối doanh nghiệp tư nhân vào công cuộc bảo tồn di sản sao cho đôi bên hợp tác cùng phát triển.

Tuyên bố Hội An 2017

Hội thảo là thời điểm phù hợp để nhìn lại "Tuyên bố Hội An 2009 về bảo tồn di tích lịch sử ở Châu Á".

Các đại biểu tham gia Hội thảo  đã thông qua Tuyên bố chung về các nguyên tắc và khuyến nghị  hướng tới các cơ quan và chính quyền trung ương và địa phương cũng như các tổ chức trong nước và quốc tế. Ông Đinh Hài, Giám đốc Sở VH-TT&DL đã thông qua 10 điều của Tuyên bố chung Hội An 2017. Tuyên bố Hội An 2017 đề ra việc bảo tồn các đô thị lịch sử và di sản đô thị của Châu Á một cách có hiệu quả và công bằng, hướng tới cách tiếp cận toàn diện và xem xét bối cảnh nhận thức rộng lớn. Cần có các chính sách và cơ chế rõ ràng, áp dụng cách tiếp cận dựa trên quyền con người nhằm đảm bảo sự tham gia tích cực của cộng đồng trong việc thiết kế, quản lý và chia sẻ công bằng lợi ích. Điều này sẽ hỗ trợ việc gắn kết các mục tiêu bảo tồn với công bằng xã hội và mức cuộc sống của người địa phương. Bên cạnh đó quản lý Du lịch là một phần không thể tách rời trong mọi kế hoạch bảo tồn và quản lý các đô thị lịch sử. Việc bảo đảm các dịch vụ và nhằm bảo vệ các di sản vật thể và phi vật thể có vai trò quan trọng đối với cả cộng đồng địa phương và khách du lịch.Việc gắn kết khu vực tư nhân trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản không được làm ảnh hưởng đến các mục tiêu quản lý, thay thế các sáng kiến địa phương. Đối với các công trình di sản gỗ dễ bị hư hại, cần có sự quan tâm và đầu tư đặc biệt trong bối cảnh tác động của biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng. Tuy nhiên, việc khuyến khích sử dụng các kỹ thuật và vật liệu truyền thống như gỗ, đá hoặc đá vôi phải được thực hiện hết sức cẩn trọng, có tính đến các biện pháp bảo vệ rừng và trong chu trình tự nhiên của việc bảo vệ rừng. Để bảo tồn các đô thị di sản, vai trò của chính quyền địa phương là rất quan trọng trong việc hỗ trợ và tạo ra không gian cho đối thoại và hành động. Trong thời gian đến, Hội An nói riêng và các đô thị di sản tại Việt Nam nói chung cần ứng dụng những mô hình mới để có thể vừa phát huy được những yếu tố tích cực tại các khu di sản mà vẫn giữ gìn được nét văn hóa truyền thống.

Đồng Dao