(Cadn.com.vn) - Lần đầu tiên, Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) ở The Hague mở phiên tranh tụng chống lại “tội ác chiến tranh mới” của nhóm chiến binh Hồi giáo IS, vốn bị cáo buộc phá hủy hàng loạt di tích lịch sử lâu đời ở những nơi chúng nắm quyền kiểm soát.

Cáo buộc “tội ác chiến tranh mới” này phản ánh mối quan tâm toàn cầu về sự an toàn của các di sản cổ trên khắp Trung Đông và Bắc Phi, gồm cả những di sản được UNESCO công nhận trong bối cảnh IS và Al-Qaeda tung ra những cuộc tấn công có chủ ý để phá hủy các di tích tôn giáo quý giá. Và giờ đây, mối quan tâm cần được mở rộng đến Yemen, đặc biệt là thủ đô Sanaa. Thành cổ ở Sanaa nhìn từ nóc Khách sạn Burj Al Salam trông ngoạn mục và đẹp ngỡ ngàng. Với tuổi đời hơn 2.500 năm, Thành cổ Sanaa được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới vào năm 1986. Nơi đây có khoảng 6.000 ngôi nhà và hơn 100 nhà thờ Hồi giáo được xây dựng trước thế kỷ XI.

Tuy nhiên, các cuộc không kích của liên quân Arab chống lại nhóm phiến quân Houthi ở Yemen đang khiến UNESCO lo ngại cho tương lai Thành cổ Sanaa. Việc Houthis đóng quân hoặc tàng trữ vũ khí ở đây có thể khiến thành cổ này phải gánh chịu các cuộc tấn công quân sự của liên quân Arab. Gần đây, các lực lượng trung thành với Yemen, được quân đội từ Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) và Saudi Arabia hậu thuẫn, đã tiến vào thành phố chiến lược quan trọng của Marib, cách thủ đô Sanaa 170km về phía đông, động thái mà người ta cho rằng, nó có thể trở thành cơ sở cho một cuộc tấn công mặt đất nhằm vào Sanaa.

UNESCO nhấn mạnh mối đe dọa cho Thành cổ này và liệt kê nó vào danh sách “Các di sản thế giới đang nằm trong nguy hiểm năm 2015”. Sau vụ nổ ngày 12-6 ở Thành cổ vốn phá hủy nhiều tòa nhà và giết chết 5 người, Tổng Giám đốc UNESCO, bà Irina Bokova, kêu gọi tất cả các bên bảo vệ di sản văn hóa của Yemen. Trong khi đó, liên minh quân sự, phủ nhận rằng vụ nổ là kết quả của một cuộc không kích. Người ta từng giật mình và lo sợ về sự hủy diệt di sản văn hóa nhân loại trong Thế chiến II- trong đó việc Tu viện Monte Casino ở Italia bị phá hủy chỉ là một trong nhiều ví dụ bi thảm và tạo động lực cho việc soạn thảo Công ước The Hague 1954 về Bảo vệ Tài sản Văn hóa, hiện được 111 quốc gia, bao gồm Yemen, phê duyệt.

Giờ đây, ICC cho rằng, việc phá hủy các di tích cổ lịch sử là “tội ác chiến tranh mới”, trừ khi đó là những mục tiêu quân sự. Điều này có nghĩa rằng, phe Houthis phải di chuyển lực lượng ra khỏi Thành cổ và các lực lượng liên quân cần phải thực hiện các biện pháp bảo vệ theo Công ước The Hague nếu họ quyết định tấn công nhằm vào Houthi ở Sanaa.

Tất nhiên, bản thân luật pháp quốc tế không thể ngăn chặn liên minh Arab tấn công Thành cổ Sanaa nếu lực lượng Houthi triển khai quân ở đó. Nhưng thiết nghĩ, Mỹ và các ông lớn khác trên thế giới cần phải làm rõ mối quan tâm đối với các di sản văn hóa thế giới. Đừng để những cảnh đẹp nhìn từ trên đỉnh tòa nhà Burj Al Salam chỉ còn trong ký ức.

Thanh Văn