(Cadn.com.vn) - Thời học cấp II, tôi rất thích đọc những tác phẩm văn học Nga. Và tuổi thơ tôi gắn liền với những trang sách của "Cánh buồm đỏ thắm", "Khi đàn sếu bay qua"... Ước mơ về những điều tốt đẹp trong những quyển sách đó đã nuôi dưỡng ước mơ trong sáng trong tâm hồn đứa trẻ là tôi. Trong kho tàng văn học Nga đồ sộ ấy, tôi đặc biệt thích thú với câu chuyện "Người thầy đầu tiên" của nhà văn Aimatôp trong tập truyện "Giamilia-chuyện núi đồi và thảo nguyên". "Người thầy đầu tiên" đã đi vào tâm khảm của tôi những ngày niên thiếu, và như một duyên kỳ ngộ, bởi sau này khi là một giáo viên văn, đứng trên bục giảng, tôi lại say sưa giảng cho học trò về đoạn trích "Hai cây phong" từ tác phẩm này... Tôi càng thấu hiểu hơn, những câu chữ và hiểu biết về tác phẩm "Người thầy đầu tiên", sự trải nghiệm trong nghề, và hơn cả là từ những trang sách ấy mở ra cho tôi những chân trời mới...

Nhà văn Aimatôp

Mở đầu tác phẩm "Người thầy đầu tiên" là hình ảnh hai cây phong cao lớn được trồng cạnh nhau trên một ngọn đồi lộng gió. Dân làng không ai biết rõ về nguồn gốc của chúng. Mãi sau này, khi làng Ku-ku-rêu đón bà Antưnai-người họa sĩ nổi tiếng vốn trước đây cũng là người dân trong làng về mở trường dạy học thì bí mật về hai cây phong mới được hé lộ. Trở lại thời quá khứ, khi Antưnai năm 15 tuổi là những tháng ngày tuổi thơ nhọc nhằn bất hạnh. Cô bé luôn bị người thím độc ác đánh đập. Và, cuộc đời cô bé Antưnai bước sang một trang đời khác tươi sáng hơn nhờ thầy giáo Đuysen - một người thanh niên cộng sản được cử về mở trường dạy học ở làng Ku-ku-rêu. Thầy Đuysen vô cùng quý mến Antưnai và cầu xin gia đình bà thím cho Antưnai đi học. Bằng sự kiên trì thuyết phục, sau bao nhiêu vất vả, cuối cùng thầy đã thành công. Thầy Đuysen và Antưnai cùng lũ học trò tại làng đã trải qua rất nhiều khó khăn, thiếu thốn và trong thời tiết khắc nghiệt nhưng họ vẫn có một nghị lực phi thường để vượt lên tất cả. Nhưng không may, bà thím Antưnai đã quyết gả cô cho một tên quý tộc thô thiển để lấy tiền. Một lần nữa, thầy Đuysen đã ra sức bảo vệ Antưnai. Khi hai thầy trò cùng nhau trồng hai cây phong bé nhỏ trên ngọn đồi, thầy Đuysen nói với Antưnai rằng giờ đây, Antưnai như hai cây phong này vậy, nhưng sau này, khi lớn lên, Antưnai chắc chắn sẽ thành công. Nhưng sự thật quá phũ phàng, Antưnai vẫn bị bắt đi làm vợ lẽ  mặc cho thầy Đuysen ra sức chống cự bọn quý tộc đến nỗi bị chúng đánh gãy tay và máu chảy đầm đìa. Sau 3 ngày sống trong "địa ngục" của nhà chồng, cuối cùng Antưnai đã được thầy Đuysen cùng công an giải cứu đưa lên tỉnh học. Lúc này, Antưnai đã biết mình có tình cảm với thầy Đuysen. Cô viết thư cho thầy nhưng Đuysen không muốn làm ảnh hưởng tới việc học của cô nên đã không trả lời. Mấy lần Antưnai nhìn lầm người khác thành Đuysen nhưng dường như điều đó gần như vô vọng vì Đuysen đã đi bộ đội và bị báo tin mất tích...

Hình ảnh hai cây phong và thầy giáo Đuysen đã "ám ảnh" tâm trí người đọc. Tác giả Aimatôp đã hóa thân vào nhân vật họa sĩ để cảm nhận bằng sự rung động của một tâm hồn tinh tế, nhạy cảm và trí tưởng tượng phong phú của một người nghệ sĩ. Hai cây phong chính là biểu tượng đẹp của con người dân làng Ku-ku-rêu với sức sống tiềm tàng mạnh mẽ, với tâm hồn trong sáng và phong phú. Nơi ấy, đã sáng ngời một nhân cách tuyệt vời về thầy giáo Đuysen. Người chiến sĩ Hồng quân Đuysen đã về vùng biên ải để dạy cho cô học trò Antưnai những nét chữ và con số đầu tiên. Và chính thầy giáo Đuysen là bài học đầu tiên về nhân cách làm người cao cả của Antưnai, của những học trò làng Ku-ku-rêu. Đuysen đã hy sinh tất cả để Antưnai rộng bước trên con đường khoa học. Cuối đời, Đuysen chỉ làm một ông già đưa thư nhưng những gì mà anh đã cống hiến cho đất nước thật vinh quang. Hình ảnh hai cây thông mà Đuysen cùng Antưnai trồng trên đồi lộng gió, vững vàng trong bão tuyết chính là hình ảnh của thầy đã lung linh giữa đất trời... Câu chuyện là lời hàm ơn của người trò nhỏ đối với người thầy giáo trẻ làm chúng ta gợi nhớ đến những tình cảm thiêng liêng của người thầy giáo cao thượng,  nhân từ. Thầy giáo Đuysen đã gieo vào lòng cô bé Antưnai, và cả tôi-người đọc tác phẩm, một niềm tin, nghị lực trong cuộc đời... Tiếng gọi người thầy yêu quý Đuysen trong lần gặp gỡ cuối cùng với Antưnai đã vọng mãi theo đoàn tàu, theo mãi hành trình cuộc đời của Antưnai,  một viện sĩ Xô Viết nhưng với thầy giáo Đuysen, mãi mãi, Antưnai vẫn là một cô học trò bé bỏng, một ngọn lửa nhỏ trong lòng Đuysen... Thật sự, người thầy giáo ấy đã thành công khi đã làm được điều cao quý nhất của người thầy, đó là hoàn thành sự nghiệp "trồng người"...

Ra đời vào những năm 1961, tác phẩm "Người thầy đầu tiên" đã gây được tiếng vang lớn khi nhận giải thưởng danh dự "Giải thưởng Lênin". "Người thầy đầu tiên" từng làm rung động trái tim của biết bao thế hệ độc giả. Đọc "Người thầy đầu tiên", có lẽ trong lòng người đọc sẽ khắc sâu về lòng biết ơn vô hạn đối với thầy giáo Đuysen - người đã hy sinh tất cả để vun trồng mơ ước, hy vọng cho những thế hệ tương lai. Dù ở đâu trên trái đất này, vẫn luôn khẳng định rằng: Tình thầy trò là tình cảm cao quý, thiêng liêng mà thật gần gũi, ấm áp. Bác Hồ kính yêu đã nói "Nghề giáo là nghề cao quý nhất trong những nghề đáng quý nhất" bởi mãi mãi, thầy cô giáo là những người "kỹ sư tâm hồn" và suốt cuộc đời, tôi vẫn cứ nhớ mãi những trang văn đằm thắm nhân hậu của tác phẩm "Người thầy đầu tiên" của Aimatôp.

Thảo Nguyên