Tranh cãi “vùng cấm bay” ở Syria

Thứ sáu, 16/10/2015 11:57

(Cadn.com.vn) - Việc Ngoại trưởng Mỹ John Kerry kêu gọi xem xét lại kế hoạch lập “vùng cấm bay” tại Syria đang làm hồi sinh một trong những cuộc tranh luận về chính sách kéo dài nhất của cuộc nội chiến này. Các nhân vật có ảnh hưởng như cựu Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan từ lâu cũng ủng hộ việc này. Tuy nhiên, Nhà Trắng vẫn im lặng.

Một “vùng cấm bay” sẽ đảm bảo, máy bay của các bên tham chiến không được phép đi vào không gian đã được xác định. Tuy nhiên, một “vùng cấm bay” sẽ không ngăn chặn việc giao chiến trên mặt đất. Trong khi đó, một “vùng đệm”, hoặc nơi trú ẩn an toàn, đòi hỏi phải có sự can thiệp để đảm bảo cuộc chiến trên bộ sẽ kết thúc. Chỉ định của LHQ về một nơi trú ẩn an toàn đòi hỏi phải được HĐBA LHQ thông qua, tuy nhiên điều này gần như chắc chắn sẽ bị Nga - Trung phản đối.

Máy bay Mỹ cất cánh từ căn cứ không quân Incirlik. Ảnh: BBC

Ủng hộ - phản đối

Nhiều lập luận khác nhau được đưa ra để ủng hộ lập “vùng cấm bay”, từ việc bảo vệ dân thường đến sự hỗ trợ của các phiến quân và sự thất bại của nhóm cực đoan Hồi giáo IS.

Hồi tháng 7, Tổng thống Erdogan ký thỏa thuận cho phép Không quân Mỹ sử dụng căn cứ Incirlik làm bệ phóng cho các cuộc không kích nhằm vào IS. Các phương tiện truyền thông Thổ Nhĩ Kỳ cho rằng, thỏa thuận này có thể dẫn đến thỏa thuận thành lập “vùng cấm bay” giữa Mare và Jerablus ở miền bắc Syria, có diện tích khoảng 90km. Tuy nhiên, điều này không bao giờ trở thành hiện thực. Mục tiêu quân sự của hai quốc gia là khác nhau. Ankara muốn thành lập một “vùng đệm”, để từ đó tạo cơ sở cho việc hỗ trợ quân nổi dậy lật đổ chế độ của Tổng thống Syria Bashar Assad, mặc dù các nhà phê bình cáo buộc, nhiều khả năng, Ankara muốn cản trở tham vọng của lực lượng người Kurd tại Syria. Trong khi đó, trọng tâm của Washington là thành lập một “vùng không IS”. Tuy nhiên, không có thỏa thuận nào về việc ai sẽ thành lập lực lượng trên bộ, do đó sáng kiến này sớm thất bại.

Vấn đề nhân đạo cũng là nguyên nhân cho việc thành lập “vùng cấm bay” và “vùng đệm” (thường được gọi là hành lang nhân đạo hay vùng an toàn). Nhưng hiện nay không có khả năng hình thành “vùng cấm bay” tại khu vực mà các vụ đánh bom thường xuyên xảy ra. Mà dù được hình thành đi chăng nữa, nó cũng không có khả năng bảo vệ dân thường nếu các bên tiếp tục chiến đấu trên mặt đất. Năm 1995, vụ thảm sát hơn 8.000 người Bosnia ở Srebrenica diễn ra tại khu vực cấm bay do NATO thành lập.

Thổ Nhĩ Kỳ lập luận, một “vùng đệm” sẽ tạo điều kiện cho người Syria trở về nhà. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo, tình hình không đơn giản và nó có thể trở thành vỏ bọc buộc người tị nạn phải đến các khu vực mà thực tế không hề “an toàn”.

Khả năng xảy ra

Nếu không có thỏa thuận về một lực lượng ngăn chặn tình trạng chiến tranh, bất kỳ cuộc thảo luận về việc lập một “vùng đệm” đều vô nghĩa.

Các nước phương Tây thể hiện ý định tiến tới việc tham chiến trên bộ. Trong khi đó, các bên tại Syria cũng không đồng ý thành lập một “vùng đệm” trên mặt đất. Việc Nga không kích tại Syria cũng khiến Mỹ và các đồng minh thêm rối rắm. Ngoài tham gia vào các cuộc không kích chống IS, Moscow cũng được cho là đang thành lập một hệ thống tên lửa chống máy bay tiên tiến tại Syria. Điều này làm bùng nổ nguy cơ đụng độ trên không giữa các bên, cũng như tạo thêm nguy hiểm trong việc liên lạc giữa máy bay của Nga và liên minh.

An Bình
(Theo BBC)