(Cadn.com.vn) - Tôi về Hội An trong những ngày tháng 3 lịch sử chủ ý tìm di tích nơi thành lập Đảng bộ Quảng Nam cách đây 85 năm. Chạy xe quanh quẩn mấy vòng nhưng không thể nào tìm ra di tích có tên gọi "Cây Thông Một" như sử sách đã chép. Di tích này thuộc xã Cẩm Hà. Điều đáng nói là  rất nhiều người ở Hội An, các em học sinh các trường học gần di tích cũng lắc đầu khi được hỏi "Cây Thông Một". Có phải là nơi đây có một cây thông? Chắc chắn đã là di tích thì cây thông đó tuổi đời phải lên bậc lão niên? Và hoàn toàn không phải như vậy khi tôi đến được di tích Cây Thông Một.

Khó tìm, trước hết bởi hiện nay di tích này không thuộc xã Cẩm Hà mà thuộc P.Tân An, TP Hội An. Lý do là từ tháng 9-1999 khi xã Cẩm Hà chia tách địa giới hành chính, Hội An có thêm P.Tân An thì di tích Cây Thông Một đã thuộc khối phố Tân Thanh, P.Tân An. Khó tìm thứ hai theo như suy nghĩ nhiều người, nơi đây chắc chắn có một cây thông già nhưng ở đây chỉ thấy vỏn vẹn một tấm bia, vuông đất bé tẹo, che khuất bởi hàng quán vỉa hè. Thôi thì tỉnh Quảng Nam với biết bao di tích đấu tranh cách mạng, đầu tư sao cho xuể... nhưng nghĩ đi nghĩ lại với tầm vóc của di tích cũng cần được cơ quan chức năng tính toán.

Xin chép lại nguyên văn nội dung ghi trong bia di tích: "Nơi đây tối 28-3-1930 đã diễn ra hội nghị thành lập Tỉnh ủy lâm thời tỉnh Quảng Nam, do đồng chí Phan Văn Định làm Bí thư. Hội nghị ra thông cáo kể từ nay ở nước ta chỉ có một Đảng Cộng sản duy nhất là Đảng Cộng sản Việt Nam. Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Quảng Nam ra đời là một sự kiện lịch sử quan trọng có ý nghĩa to lớn đối với phong trào cách mạng toàn tỉnh. Địa điểm Cây Thông Một còn là nơi Xứ ủy Trung kỳ, Tỉnh ủy Quảng Nam bàn thảo phương hướng, phổ biến các Nghị quyết. Cũng chính tại đây ngày 1-5-1930, tờ báo "Lưỡi cày"-tiếng nói của Đảng bộ tỉnh Quảng Nam ra số đầu tiên, góp phần tuyên truyền đường lối cách mạng của Đảng".

Bia di tích Cây Thông Một.

Như vậy có cơ sở khẳng định di tích Cây Thông Một, Hội An là nơi thành lập Đảng bộ tỉnh Quảng Nam-một trong những di tích lịch sử đặc biệt quan trọng của tỉnh. Về cây Thông, nhiều cán bộ lão thành tại đây cho biết, nơi đây từng có 1 cây thông rất lớn, nằm trên khu đất hoang vắng, có nhiều địa thế thuận lợi để Tỉnh ủy họp hành, phổ biến nhiệm vụ. Song qua chiến tranh, do đạn bom cày xới, làng mạc bị đốt phá tan tành nên cây thông ấy đã không còn. Song theo người viết, việc trồng lại một cây thông cho di tích này là rất có ý nghĩa và cần thiết. Bởi di tích vốn đã có  tên Cây Thông Một-loại cây cứng cỏi, kiên trung như đất và người xứ Quảng. Việc làm này không khó và rất nên làm!

Võ Văn Trường