Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo cho cựu Thủ hiến bị phế truất Carles Puigdemont và khu tự trị Catalan - một khu vực mà chính phủ Tây Ban Nha nắm quyền kiểm soát trực tiếp trong 3 tháng qua sau khi tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý về độc lập?

Những người ủng hộ độc lập cho Catalan đã tổ chức các cuộc biểu tình lớn hồi cuối năm 2017.   Ảnh: AFP

Ngày 17-1, Nghị viện mới của Catalan lần đầu tiên nhóm họp, đánh dấu bước đi tiến tới việc chọn một thủ hiến mới cho vùng đất giàu có nhất Tây Ban Nha này. Thách thức lớn đặt ra là ứng viên hàng đầu hiện đã trốn ra nước ngoài trong khi các ứng viên tiềm năng khác đang ở trong tù.

Cựu thủ hiến Puigdemon sẽ trở lại...

Các đảng ủng hộ độc lập cho Catalan đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử khu vực vào ngày 21-12-2017 do Thủ tướng Mariano Rajoy kêu gọi để ngăn chặn cuộc khủng hoảng đã làm rung chuyển khu vực giàu có này cũng như phần còn lại của Tây Ban Nha và cả Châu Âu. Kết quả như vậy rõ ràng là đòn mạnh giáng vào Thủ tướng Rajoy, người đã kêu gọi tổ chức bầu cử sớm ở Catalan với hy vọng các đảng ủng hộ độc lập sẽ đánh mất lợi thế so với trước đó.

Trong nghị viện cũ đã bị giải tán, phe chủ trương đòi Catalan độc lập kiểm soát tổng cộng 72 ghế, còn phe ủng hộ thống nhất của Tây Ban Nha kiểm soát 63 ghế. Hiện nay, với đa số ghế tối thiểu 70 trong 135 ghế trong nghị viện mới, các đảng ủng hộ độc lập về lý thuyết cần phải có đủ số phiếu bầu cần thiết để đề cử lãnh đạo cho khu vực. Ứng viên nhận được sự ủng hộ của họ là cựu thủ hiến Carles Puigdemont, nhân vật đã bị chính phủ Thủ tướng Rajoy sa thải hồi tháng 10-2017 sau khi nghị viện khu vực này đơn phương tuyên bố độc lập.

Tối 16-1, hai đảng lớn nhất ủng hộ độc lập cho Catalan cho biết đã nhất trí đề cử ông Puigdemont là ứng viên. Trước đó, theo các nguồn tin, ông Puigdemont, thuộc đảng Cùng nhau vì Catalonia (JxC), đạt được thỏa thuận nói trên với bà Marta Rovira, nhân vật số 2 của đảng Cánh tả Cộng hòa Catalan (ERC) ở Brussels, Bỉ. Bà Rovira hiện đang giữ vai trò lãnh đạo tạm quyền của ERC do nhà lãnh đạo đảng này là ông Oriol Junqueras (cũng là Phó Thủ hiến bị phế truất) hiện đang bị giam giữ.

...tuyên thệ nhậm chức từ xa?

Tại phiên họp nghị viện lần này, các nhân vật ủng hộ độc lập dự kiến sẽ bắt đầu quá trình phức tạp để mở đường cho ông Puigdemont trở lại nắm quyền.

Để được bầu làm thủ hiến Catalan, ông Puigdemont theo lý thuyết cần có mặt tại phiên họp nghị viện chứng kiến việc bỏ phiếu. Nhưng ông Puigdemont hiện đang sống lưu vong ở Brussels, Bỉ. Và vị cựu thủ hiến này có kế hoạch sẽ xuất hiện trước nghị viện thông qua hệ thống video trực tuyến hoặc sẽ ủy quyền cho một nhân vật khác đọc bài phát biểu của ông trước hội đồng. Về nguyên tắc, các ứng viên được đề cử chức lãnh đạo vùng phải có bài phát biểu trước nghị viện trước khi cuộc bỏ phiếu diễn ra.

Không rõ liệu việc này có cần phải thực hiện trực tiếp hay không, nhưng một số chuyên gia pháp luật, phe đối lập và chính phủ trung ương nhấn mạnh, “không thể được thực hiện từ xa”. Chính phủ Tây Ban Nha đã cảnh báo sẽ duy trì việc kiểm soát trực tiếp vùng Catalan nếu cựu Thủ hiến Puigdemont cố gắng tuyên thệ nhậm chức từ xa ở Bỉ. Thủ tướng Rajoy nhấn mạnh, ông Puigdemont “phải hiện diện” tại Catalan để tuyên thệ nhậm chức, và nếu điều này không diễn ra, chính quyền trung ương Tây Ban Nha sẽ duy trì việc kiểm soát trực tiếp được áp đặt sau khi các cựu lãnh đạo Catalan tuyên bố độc lập hồi tháng 10-2017.

Câu hỏi đặt ra là điều gì sẽ xảy ra tiếp theo cho Catalan và cựu Thủ hiến bị phế truất Puigdemont? Liệu ông Puigdemont có thể đắc cử và tuyên thệ nhậm chức từ xa? Đó là những câu hỏi chưa thể có lời giải, khiến Catalan bị đẩy vào một tương lai bất định đầy lo ngại.

KHẢ ANH