Chiến dịch do Bộ Y tế Đức thực hiện nhằm cung cấp khẩu trang miễn phí cho những người dễ bị tổn thương trước dịch bệnh COVID-19 đang trở thành một vụ bê bối chính trị lớn. Vụ việc khiến cựu Bộ trưởng Tư pháp bang Bayern, ông Alfred Sauter, ủy viên Ban chấp hành đảng Liên minh Xã hội cơ đốc giáo (CSU), hôm 21-3 phải tuyên bố từ bỏ mọi chức vụ trong đảng trước những cáo buộc tham nhũng liên quan tới vụ bê bối. Trong khi đó, Bộ trưởng Y tế Đức Jens Spahn đang trở thành đối tượng gây chú ý từ sau thông tin về thỏa thuận mua khẩu trang năm 2020 giữa bộ này với một doanh nghiệp.

Bộ trưởng Y tế Đức Jens Spahn.  Ảnh: AP

6 EUR cho một chiếc khẩu trang

Tháng 12-2020, mỗi người dân Đức trên 60 tuổi và những người có tình trạng bệnh lý nền sẽ được cấp miễn phí 3 khẩu trang FFP2 tại bất kỳ nhà thuốc nào trên toàn quốc. Chiến dịch này được Bộ Y tế Đức chủ trì thực hiện nhằm hỗ trợ cho đối tượng dễ bị tổn thương vì đại dịch COVID-19 trước thềm nghỉ lễ Giáng sinh. Tuy nhiên, động thái đáng hoan nghênh này của chính phủ lại đang phải đối mặt với nhiều chỉ trích sau khi truyền thông Đức phát hiện số tiền thuế mà quan chức Bộ Y tế nước này dùng để chi cho chiến dịch.

Theo một cuộc điều tra chung của hai đài truyền hình Đức WDR và NDR, cũng như báo Sueddeutsche Zeitung, toàn bộ thương vụ giữa Bộ Y tế Đức và và Hiệp hội Dược phẩm Đức tốn 2,5 tỷ EUR (khoảng 2,98 tỷ USD). Vấn đề ở đây là thay vì chỉ mua khẩu trang và phân phối chúng đến nhóm đối tượng mục tiêu, Bộ Y tế còn triển khai một kế hoạch phức tạp liên quan đến việc bồi thường cho các hiệu thuốc tư nhân được giao nhiệm vụ phân phát khẩu trang. Bộ Y tế ra quyết định chi khoản bồi thường trung bình cho mỗi nhà thuốc là 25.000 EUR bất kể họ phân phối được bao nhiêu khẩu trang.

Theo thống kê của chính phủ, có tổng cộng 27,3 triệu người đủ điều kiện để được phát khẩu trang miễn phí. Với giá của một chiếc khẩu trang FFP2 là 6 EUR, tổng chi phí để mua 3 khẩu trang cho số người trên là 491 triệu EUR. Tuy nhiên, mức giá 6 EUR/khẩu trang mà Bộ Y tế mua lại cao gấp 6 lần so với giá thị trường. Các dược sĩ được giới truyền thông phỏng vấn cho biết họ bán những chiếc khẩu trang này với giá 1 EUR. Một số chính trị gia nhận định với số tiền đã bỏ ra, Bộ Y tế có thể dễ dàng mua khẩu trang cho mọi người dân Đức.

Chính trị gia thứ 4 phải từ chức

Cựu Bộ trưởng Tư pháp bang Bayern, ông Alfred Sauter, ủy viên Ban chấp hành đảng Liên minh Xã hội cơ đốc giáo (CSU), đã tuyên bố từ bỏ mọi chức vụ trong đảng trước những cáo buộc tham nhũng liên quan tới vụ bê bối khẩu trang. 

Ông Sauter là chính trị gia thứ 4 phải từ chức liên quan tới vụ việc. Trước đó, nghị sĩ Nikolas Loebel thuộc đảng Dân chủ cơ đốc giáo (CDU) và nghị sĩ Georg Nuesslein - thành viên cấp cao đảng Liên minh Xã hội Cơ đốc giáo (CSU) liên minh của CDU - đã tuyên bố từ chức do nhận tiền hối lộ để thúc đẩy thương vụ mua bán khẩu trang. Sau đó, một nghị sĩ nữa thuộc CDU là ông Mark Hauptmann tiếp tục trở thành người thứ ba trong liên minh cầm quyền của Thủ tướng Algela Merkel ra đi do bị cáo buộc đã giúp môi giới trong các hợp đồng mua bán tại Azerbaijan.

Ông Sauter hiện bị Cơ quan công tố München điều tra vì nghi tham nhũng, dù ông bác bỏ mọi cáo buộc liên quan. Cụ thể, ông Sauter bị nghi liên quan tới các thương vụ mua khẩu trang có dính dáng tới cựu nghị sĩ liên bang Georg Nüßlein, người cũng đã phải rút khỏi mọi chức vụ đảng. Theo kênh BR, ông Sauter được cho đã nhận được khoản hoa hồng khoảng 1,2 triệu EUR cho vai trò dàn xếp các hợp đồng mua khẩu trang. Văn phòng ông Sauter lại Nghị viện bang Bayern đã bị lục soát phục vụ điều tra.

Bộ trưởng Y tế rơi vào tầm ngắm 

Thỏa thuận mua khẩu trang với mức giá quá cao có thể trở thành một vụ bê bối chính trị đối với Bộ trưởng Y tế Jens Spahn.

Tạp chí Der Spiegel đưa tin rằng một công ty có tên Huberg Burda Media GmbH đã đạt thỏa thuận bán 570.000 khẩu trang cho Bộ Y tế Đức vào tháng 4-2020. Thời điểm đó, nguồn cung khẩu trang khá khan hiếm khi dịch COVID-19 lây lan. Tuy nhiên, Hãng tin DW (Đức) đánh giá điểm đáng chú ý là người bạn đời đồng tính của Bộ trưởng Spahn – ông Daniel Funke lại là nhà vận động hành lang và trưởng văn phòng đại diện công ty Burda ở Berlin.

Theo Spiegel, Bộ Y tế liên bang đã gửi cho Ủy ban Y tế Quốc hội danh sách đầy đủ các công ty Bộ Y tế đã ký kết hợp đồng mua khẩu trang. Theo danh sách này, công ty Burda đã bàn giao 570.000 chiếc khẩu trang FFP2 với giá trên 900.000 EUR hồi tháng 4-2020 cho Bộ Y tế liên bang. Tuy nhiên, Burda cho biết ông Funke chưa bao giờ được thông báo về thương vụ mua khẩu trang hay liên quan tới thương vụ này. Theo Bộ Y tế liên bang, hợp đồng đạt được trực tiếp giữa Bộ Y tế và công ty Burda mà không thông qua đấu thầu, nhằm giảm các rào cản để việc mua khẩu trang được thực hiện càng nhanh càng tốt trong bối cảnh thiếu trầm trọng khẩu trang vào thời điểm đó. Bộ Y tế Đức khẳng định thỏa thuận mua bán khẩu trang với Huberg Burda Media GmbH được thực hiện tuân thủ theo quy định liên bang.

“Vụ bê bối đáng hổ thẹn”

Tổng thống Đức Frank-Walter Steinmeier đã chỉ trích hành vi của một số nghị sĩ Đức trong vụ bê bối nhận tiền hối lộ liên quan tới các hợp đồng phân phối khẩu trang cho các địa phương là một hành vi "tồi tệ và đáng xấu hổ". Tổng thống Steinmeier nhấn mạnh, trong bối cảnh người dân mệt mỏi vì các lệnh phong tỏa và các biện pháp giãn cách xã hội do dịch bệnh diễn biến phức tạp, những hành động của các nghị sĩ nói trên là đáng hổ thẹn. Vụ bê bối đã ảnh hưởng không nhỏ tới uy tín của chính phủ, vốn đang hứng chịu các chỉ trích là đã chậm trễ trong việc triển khai tiêm vaccine ngừa COVID-19.

DW đánh giá vụ bê bối này tiếp tục gây ảnh hưởng đến đảng bảo thủ Liên minh Dân chủ/Xã hội Cơ đốc giáo (CDU/CSU) của Thủ tướng Angela Merkel. Trong bối cảnh sức ép ngày càng tăng trong việc cần làm trong sạch CSU, Chủ tịch đảng kiêm Thủ hiến bang Bayern, ông Markus Soder, cùng ngày 21-3 đã công bố kế hoạch 10 điểm nhằm lấy lại tín nhiệm và sự tin tưởng đối với CSU, theo đó tất cả các nghị sĩ cần và sẽ phải thông báo về các công việc phụ cũng như vai trò đối với các công ty. Bất kỳ ai không công khai, không minh bạch thông tin hoặc thông tin không chính xác có thể bị loại khỏi các vị trí lãnh đạo, thậm chí bị khai trừ khỏi đảng. Một ủy ban giám sát sẽ được thành lập để kiểm tra sự liêm chính của các nghị sĩ CSU. Ngoài nghĩa vụ phải công bố tất cả các khoản thu nhập thêm, CSU cũng sẽ có hạn chế đối với các hoạt động "tay trái" của tất cả các nghị sĩ ở các vị trí lãnh đạo. CSU cũng đang lên kế hoạch cấm các hoạt động vận động hành lang được trả tiền. Trước đó, lãnh đạo nhóm nghị sĩ CDU/CSU ở Quốc hội liên bang đã yêu cầu tất cả các nghị sĩ Quốc hội phải ký vào bản "tuyên bố danh dự", trong đó khẳng định bản thân hoàn toàn trong sạch, không tư lợi cá nhân trong các thương vụ mua đồ vật tư y tế trong giai đoạn đại dịch.

AN BÌNH