Máy bay phản lực riêng của giám đốc điều hành tập đoàn sản xuất ô-tô Nissan Carlos Ghosn hạ cánh tại Tokyo ngày 19-11-2018, lịch trình là một ngày bận rộn với các cuộc họp với nhà sản xuất ô-tô Nhật Bản mà ông đã cứu nguy tài chính trong phút chót. Tuy nhiên, những người đón ông Ghosn lại là các công tố viên Tokyo, với thông báo rằng ông bị bắt vì nghi ngờ phạm tội tài chính.

Ông Karpele vẫn giữ quyển nhật ký chi tiết về thời gian mình bị giam giữ.  Ảnh: CNN

2 tháng sau, vào thời điểm lẽ ra ông phải chuẩn bị tham dự cuộc họp mặt thường niên của giới thượng lưu toàn cầu tại khu nghỉ mát trên núi ở Davos, Thụy Sĩ  thì ông Ghosn lại đang ngồi tù. Ông bị truy tố một số tội danh, thất bại sau nhiều lần cố gắng để được tại ngoại. Nhà lãnh đạo doanh nghiệp nổi tiếng, người đã lãnh đạo 3 hãng sản xuất ô-tô lớn nhất thế giới, đã trải qua nhiều tuần thẩm vấn kéo dài mà không có luật sư bảo vệ, thậm chí còn bị cách ly khỏi gia đình. Ông Ghosn đã phản bác các cáo buộc đối với mình, nhưng chỉ sau một thời gian dài im lặng, điều mà các chuyên gia cho là phổ biến đối với các nghi phạm ở Nhật Bản, những người thường xuyên phải đối mặt với những trở ngại trong việc tiếp xúc với thế giới bên ngoài. Vụ việc của ông khiến quốc tế chú ý về cách tội phạm được đối xử ở Nhật Bản. “Tôi nghĩ hệ thống công lý con tin đó không chịu sự giám sát”, Jeff Kingston, Giám đốc nghiên cứu Châu Á tại Đại học Temple ở Nhật Bản, cho biết.

“Tôi không muốn điều này với bất cứ ai”

Nếu muốn biết những gì ông Ghosn có thể đang trải qua, thì Mark Karpele, có lẽ sẽ tiết lộ. Giống như ông Ghosn, ông Karpele, 33 tuổi, là một doanh nhân người Pháp ở Nhật Bản từng kiếm được bộn tiền, và sau đó mất tự do với những cáo buộc phạm tội tài chính. “Tôi không muốn điều này với bất cứ ai”, ông Karpele nói.

Ông Karpele là chủ sở hữu và là cựu CEO của Mt. Gox, từng là sàn giao dịch bitcoin lớn nhất thế giới. Nhưng tất cả đã kết thúc đột ngột vào đầu năm 2014, khi gần 500 triệu USD biến mất. Số tiền biến mất khiến Mt. Gox rơi vào tình trạng phá sản và khiến khoảng 30.000 nhà đầu tư tức giận. Ông Karpele cho biết, các tin tặc đã rút cạn kho tiền ảo của Cty mình, nhưng cảnh sát Nhật Bản tập trung điều tra vào ông. Ông bị bắt vào năm 2015 và sau đó bị buộc tội biển thủ khoảng 3 triệu USD và vi phạm lòng tin.

Doanh nhân này đã ghi chép chi tiết về 11 tháng bị giam giữ tại Nhật khoản thời gian mà ông mô tả là “cơn ác mộng”. Ông cho biết, cảnh sát đã thẩm vấn ông trong 50 ngày liên tục mà không có một ngày nghỉ, và việc nhận tội là cách để vượt qua thử thách. “Thật hấp dẫn khi bạn đối mặt với một hệ thống mà mỗi buổi sáng họ nói với bạn chỉ cần hợp tác, mọi thứ sẽ đơn giản. Chỉ cần nghe theo câu hỏi của họ và nói: vâng, vâng”.

Karpele cho biết, ông đã sụt 35kg khi bị giam giữ. Sau thời gian thẩm vấn, ông bị biệt giam 7 tháng tại một trung tâm giam giữ trước khi đưa ra xét xử ở Tokyo. Ông nhớ từng chi tiết của phòng giam rộng 6m2, không cửa sổ, chỉ có chiếu trải dưới sàn, bồn rửa, nhà vệ sinh và một cái bàn nhỏ. Karpele cho biết, ông bị buộc phải ngồi thẳng trong góc phòng khoảng 10 giờ mỗi ngày. Nếu người canh gác bắt gặp ông đang ngủ, họ sẽ hét qua cửa. Một lần, khi ông không tuân thủ, ông bị đưa đến “phòng trừng phạt”, bị trói tay sau lưng và bị giữ trên sàn trong vài giờ.

Karpele được tại ngoại hơn 2 năm trước, nhưng ông vẫn chưa thể thích nghi với cuộc sống bên ngoài. Là một tội phạm bị buộc tội ở Nhật, tìm một căn hộ và một công việc là cả một cuộc đấu tranh. Hiện ông đang làm giám đốc công nghệ cho một Cty Mỹ. Ông không được phép rời khỏi Nhật khi vụ án vẫn chưa kết thúc. Quá trình luận tội Karpele đã kết thúc vào tháng trước. Phán quyết dự kiến sẽ được đưa ra vào tháng 3 tới, gần 4 năm sau khi bị bắt. Karpele vẫn tiếp tục khẳng định mình vô tội.

Những tranh cãi

Ông Ghosn cũng nhiều lần tuyên bố mình vô tội. Trong 2 tháng kể từ khi bị bắt, ông Ghosn bị giam giữ. Ông đã phải chịu tới 8 giờ thẩm vấn mỗi ngày mà không có mặt  của luật sư. Ông đã nhiều lần bị từ chối bảo lãnh. Trong một phiên tòa vào tháng này, ông Ghosn cho rằng các cáo buộc là không có căn cứ, khẳng định mình đã bị buộc tội sai.

Luật sư riêng của ông Ghosn thừa nhận, thân chủ của mình có thể bị giam giữ trong một năm trong khi chờ xét xử. Theo luật sư này, trong khi quyết tâm tự vệ của ông Ghosn vẫn còn mạnh mẽ, ông đã trở thành một trò chơi hợp pháp với các công tố viên Tokyo. Các nhà phê bình cho rằng, mục tiêu của họ dường như là làm ông ấy suy sụp tâm lý đến mức phải nhận tội. Vợ của ông Ghosn, Carole, đã viết một bức thư dài 9 trang gửi Chi nhánh Nhân quyền Tokyo, cáo buộc hệ thống tư pháp Nhật Bản là “hà khắc”. “Con người không nên bị giam giữ trong điều kiện khắc nghiệt đến mức mục đích chính đáng duy nhất là cưỡng chế một lời thú tội”, bà Carole viết, Trong khi chờ xét xử, ông Ghosn có khả năng phải đối mặt với các điều kiện tương tự với ông Karpele: bị giam cầm nhiều tháng với khả năng tiếp cận người khác rất hạn chế. Điều đáng nói là, tỷ lệ ông bị kết tội là rất cao bởi, các chuyên gia pháp lý cho biết, hơn 99% những người bị buộc tội ở Nhật Bản cuối cùng bị kết tội.

Những người trong hệ thống pháp luật Nhật Bản cho rằng, ông Ghosn đang được đối xử giống như bất kỳ nghi phạm nào khác. “Tất cả những lời chỉ trích này đều dựa trên sự hiểu lầm, tôi nghĩ vậy. Tôi hiểu những lời chỉ trích. Nhưng tôi muốn nói rằng hệ thống của chúng tôi... được hầu hết người dân Nhật Bản ủng hộ. Tỷ lệ tội phạm đang giảm xuống hàng năm, vì vậy tôi nghĩ rằng hệ thống của chúng tôi hoạt động rất tốt”, ông Shuji Yamaguchi, một đối tác tại Cty luật Okabe & Yamaguchi có trụ sở tại Tokyo nói. Shin Kukimoto, một công tố viên tại Tokyo, bảo vệ việc điều tra ông Ghosn tại một cuộc họp báo tuần trước. “Chúng tôi là tổ chức thực thi luật pháp chứ không phải là người thiết kế hệ thống pháp luật. Việc điều tra và thẩm vấn được tiến hành phù hợp theo quy định của pháp luật”, ông nói. Các công tố viên “không bao giờ điều tra một số mục tiêu nhất định”, ông Kukimoto nói, khẳng định họ sẽ không trì hoãn tiến trình pháp lý để “kéo dài việc giam giữ nhằm quấy rối các nghi phạm”. Khi được hỏi về tình trạng của nghi phạm đang bị giam giữ, ông Kukimoto nói: “Chúng tôi tin rằng họ được đối xử công bằng”.

Ông Ghosn có thể phải đối mặt với mức án 15 năm tù nếu bị kết tội. “Mỗi quốc gia có nền tảng, lịch sử và văn hóa riêng. Tôi tự hỏi liệu có công bằng khi chỉ trích hệ thống tư pháp của Nhật bởi vì nó khác so với quốc gia của họ”, ông Kukimoto nói.

AN BÌNH