Chiến dịch lựa chọn một lãnh đạo mới của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) trong thời kỳ hỗn loạn nhất trong 25 năm tồn tại đã chính thức bắt đầu. Trong bối cảnh đại dịch Covid-19 hoành hành, suy thoái kinh tế toàn cầu, cuộc chiến tranh giành quyền lực thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, cuộc bầu cử tổng thống Mỹ, việc lựa chọn lãnh đạo của một tổ chức quan trọng đối với thương mại quốc tế là rất cấp bách. Việc Tổng giám đốc đương nhiệm của WTO, ông Roberto Azevedo, quyết định từ chức vào cuối tháng 8 này, 1 năm trước khi nhiệm kỳ của ông kết thúc, là cơ hội cho Mỹ, Liên minh Châu Âu (EU) và các quốc gia khác định hình lại tổ chức này.

Ông Abdel-Hamid Mamdouh, một nhà đàm phán thương mại kỳ cựu được Ai Cập đề cử chức Tổng Giám đốc WTO.  Ảnh: Reuters

Các bộ trưởng ngoại giao và thương mại của EU hôm 9-6 đã kêu gọi lựa chọn một lãnh đạo mới cho WTO càng sớm càng tốt. Lời kêu gọi trên được đưa ra sau một cuộc họp trực tuyến không chính thức do Bộ trưởng Ngoại giao Croatia Gordan Grlic Radman chủ trì trong nhiệm kỳ Chủ tịch Hội đồng EU. Các bộ trưởng đã trao đổi quan điểm về những vấn đề liên quan đến WTO và các tác động của đại dịch Covid-19 đối với các chính sách thương mại. Đối với việc bầu chọn người đứng đầu WTO mới, các bộ trưởng đã nhất trí về sự cần thiết của quá trình lựa chọn nhanh chóng nhằm tránh tình trạng một tổ chức quan trọng đối với thương mại quốc tế không có sự lãnh đạo vào thời điểm quan trọng như hiện tại.

Đang bị đe dọa?

Nhiệm vụ hội nhập kinh tế của WTO đang bị đe dọa từ các chính sách bảo hộ trên toàn cầu, và nếu không cải tổ, tổ chức này có nguy cơ phải ngồi ngoài cuộc trong cuộc khủng hoảng kinh tế lớn nhất trong một thế kỷ qua. Các nền kinh tế lớn nhất thế giới đều cho rằng, tổ chức phải phát triển để giải quyết những thay đổi trong công nghệ và hệ thống thương mại toàn cầu đã xảy ra từ năm 1995. Nếu các thành viên nhất trí ủng hộ một ứng cử viên cam kết hiện đại hóa, điều này có thể phá vỡ sự quan liêu và giúp vực dậy làn sóng tăng trưởng toàn cầu tại thời điểm cần thiết nhất.

Cơ quan phúc thẩm WTO, nơi giải quyết các bất đồng thương mại trên toàn thế giới, đã mất khả năng phán quyết các vụ tranh chấp mới vào tháng 12-2019. Điều đó dẫn đến việc Mỹ bác bỏ việc bổ nhiệm, tái bổ nhiệm bất kỳ ứng cử viên nào để lấp chỗ trống thành viên còn thiếu. Các thành viên WTO vẫn có thể đưa tranh chấp đến cơ quan thương mại và nhận phán quyết ban đầu, nhưng việc kháng cáo thì vẫn trong tình trạng lấp lửng. Việc Mỹ áp thuế hàng trăm tỷ USD đối với Trung Quốc và sử dụng kẽ hở an ninh quốc gia của WTO để đánh thuế đối với thép và nhôm, cũng làm suy yếu tổ chức này.

Tiêu chí lựa chọn

Chủ tịch Hội đồng chung của WTO đưa ra một quy trình lựa chọn vào tháng 6 để chọn ra Tổng giám đốc của cơ quan thương mại này. Quá trình này thường mất khoảng 6 tháng nhưng sẽ được đẩy nhanh thành 3 tháng. Trong thời gian này, các ứng cử viên sẽ đăng ký với tư cách thành viên WTO, thực hiện chiến dịch hỗ trợ và tham dự phiên hỏi đáp với Đại hội đồng WTO. Sau đó, ba đại biểu cấp cao nhất của WTO sẽ tham khảo ý kiến thành viên và cố gắng xây dựng sự đồng thuận xung quanh một ứng cử viên cuối cùng.

Các quy định của WTO đòi hỏi các ứng cử viên phải có nhiều kinh nghiệm về quan hệ quốc tế, bao gồm kinh nghiệm kinh tế, thương mại và chính trị, khả năng lãnh đạo và quản lý đã được chứng minh cũng như thể hiện kỹ năng giao tiếp. Tổng Giám đốc WTO tiếp theo được hy vọng có thể thuyết phục các thành viên hoàn thành cải cách rất cần thiết của tổ chức.

Các ứng viên sáng giá

Ai Cập hôm 9-6 đề cử ông Abdel-Hamid Mamdouh, một nhà đàm phán thương mại kỳ cựu của nước này, cho chức Tổng Giám đốc WTO. Theo ghi chú tiểu sử được đăng trên trang web của WTO, ông Mamdouh trở thành nhà đàm phán của Ai Cập từ năm 1985 và là một quan chức cấp cao của WTO từ năm 1990. Ông từng là quan chức cấp cao của Ban thư ký soạn thảo Hiệp định chung về thương mại dịch vụ (GATS). Sau đó, ông làm Giám đốc của Bộ phận Thương mại và Dịch vụ của WTO.

Cùng ngày, Nigeria cũng đề cử bà Okonjo-Iweala, 65 tuổi, cho chức Tổng Giám đốc WTO. Bà Okonjo-Iweala hiện là Chủ tịch Hội đồng quản trị của Gavi - một liên minh vaccine toàn cầu. Bà Okonjo-Iweala từng là Bộ trưởng Tài chính Nigeria dưới thời hai tổng thống được bầu cử dân chủ. Bà là một chuyên gia kinh tế và phát triển, từng là Giám đốc điều hành của Ngân hàng Thế giới. Trong danh sách đề cử còn có bà Arancha Gonzalez Laya, hiện là Bộ trưởng Ngoại giao Tây Ban Nha. Một ứng viên khác là ông Peter Mandelson, Chủ tịch Global Counsel, một Cty tư vấn chiến lược. Ông Mandelson từng là Ủy viên thương mại Châu Âu và Bộ trưởng thuộc chính phủ đảng Lao động của cựu Thủ tướng Anh Tony Blair và Gordon Brown. Bà Amina Mohamed, Bộ trưởng Văn hóa và Thể thao Kenya, cũng là một ứng viên nặng ký. Bà từng là cựu đại sứ Kenya tại WTO và là người phụ nữ đầu tiên làm chủ tịch Hội đồng chung WTO năm 2005.

AN BÌNH