Ngày 8-3, Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội mở lại phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án “Vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng” xảy ra tại Dự án Nhà máy nhiên liệu sinh học (Ethanol) Phú Thọ - viết tắt là Dự án Ethanol Phú Thọ.

Ông Đinh La Thăng khai báo tại phiên tòa.

Trong vụ án này, tổng số có 12 bị cáo bị đưa ra xét xử, gồm: Đinh La Thăng (1960, nguyên Chủ tịch Hội đồng quản trị Tập đoàn Dầu khí Việt Nam – PVN), Trịnh Xuân Thanh (1966, nguyên Chủ tịch Hội đồng quản trị, Tổng Giám đốc Tổng Công ty Cổ phần Xây lắp Dầu khí Việt Nam - PVC), Vũ Thanh Hà (1962, nguyên Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Hóa dầu và Nhiên liệu sinh học Dầu khí - PVB), Trần Thị Bình (1958, nguyên Phó Tổng Giám đốc PVN), Phạm Xuân Diệu (1960, nguyên Tổng Giám đốc PVC), Nguyễn Ngọc Dũng (1958, nguyên Phó Tổng Giám đốc PVC), Đỗ Văn Quang (1972, nguyên Trưởng ban Ban Kinh tế kế hoạch - sau là Ban Kinh tế đấu thầu, PVC), Nguyễn Xuân Thủy (1961, nguyên Phó Trưởng  Phòng đầu tư dự án, PVB), Khương Anh Tuấn (1975, nguyên Phó trưởng Phòng Thương mại, PVB), Lê Thanh Thái (1960, nguyên Trưởng  Phòng Kinh doanh, PVB), Hoàng Đình Tâm (1981, nguyên Kế toán trưởng PVB), Đỗ Văn Hồng (1967, Chủ tịch Hội đồng quản trị, kiêm Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Đầu tư và xây lắp Dầu khí Kinh Bắc – PVC Kinh Bắc).

Chỉ định trúng thầu trái quy định

Theo cáo trạng của Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao, ngày 17-7-2007, Hội đồng quản trị PVN ra Nghị quyết giao cho Tổng Giám đốc PVN xây dựng đề án đầu tư xây dựng Nhà máy sản xuất Ethanol nhiên liệu ở khu vực phía Bắc. Thực hiện nghị quyết này, Công ty Cổ phần Hóa dầu và Nhiêu liệu sinh học Dầu khí (PVB) được thành lập để làm chủ đầu tư dự án xây dựng Nhà máy sản xuất Ethanol nhiên liệu khu vực phía Bắc (tại huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ - gọi tắt là Dự án Ethanol Phú Thọ).

Tháng 9-2008, PVB có quyết định phê duyệt hồ sơ mời sơ tuyển gói thầu TK05 theo phương thức “Chìa khóa trao tay” xây dựng Nhà máy sản xuất Ethanol nhiên liệu khu vực phía Bắc để sơ tuyển lựa chọn nhà thầu. Thời điểm đó, bị cáo Trịnh Xuân Thanh đã ký văn bản gửi PVB đề nghị hạ một số tiêu chí đánh giá về năng lực kỹ thuật, năng lực tài chính, kinh nghiệm nhà thầu nhưng không được PVB chấp thuận. Tiếp đó PVC đã thành lập Liên danh PVC/Alfa Laval/Delta-T để nộp hồ sơ dự tuyển gói thầu này.

Tại thời điểm đóng sơ tuyển, có 6 bộ hồ sơ của các nhà thầu tham gia ứng tuyển. Kết quả chấm sơ tuyển cả 6 nhà thầu đều chưa đạt đủ các tiêu chí. Trong đó, Liên danh PVC/Alfa Laval/Delta-T chưa đạt các tiêu chí về năng lực kỹ thuật, năng lực tư vấn thiết kế, năng lực về xây dựng...

Mặc dù biết PVC chưa từng thực hiện dự án nào về lĩnh vực Ethanol, nhưng bị cáo Đinh La Thăng và Trần Thị Bình (khi đó là Phó Tổng Giám đốc PVN) đã chủ trì nhiều cuộc họp để định hướng, chỉ đạo PVB, PVC hoàn tất thủ tục chỉ định thầu và ký hợp đồng với Liên danh nhà thầu PVC/Alfa Laval/Delta-T.

Thực hiện chỉ đạo của bị cáo Đinh La Thăng, PVB đã không tổ chức đấu thầu theo kế hoạch mà lập hồ sơ để chỉ định thầu cho Liên danh PVC/Alfa Laval/Delta-T. Quá trình thực hiện nhiệm vụ, các thành viên Tổ chuyên gia giúp việc đấu thầu và Tổ chuyên gia giúp việc thẩm định đấu thầu đều biết rõ các tiêu chí về năng lực, kinh nghiệm mà Liên danh nhà thầu PVC/Alfa Laval/Delta-T đã bị đánh giá không đạt. Nhưng với mục đích chỉ định thầu cho Liên doanh nhà thầu này theo chỉ đạo của bị cáo Đinh La Thăng, Vũ Thanh Hà đã định hướng, chỉ đạo các thành viên hai Tổ chuyên gia trên không đưa vào hồ sơ yêu cầu tiêu chí đánh giá về năng lực, kinh nghiệm đã được đánh giá không đạt trong giai đoạn sơ tuyển trước đó, nhằm chỉ định cho Liên danh nhà thầu này được trúng thầu, trái các quy định của pháp luật.

Quá trình thực hiện, do Liên danh PVC/Alfa Laval/Delta-T không đủ năng lực nên Dự án Ethanol Phú Thọ liên tục bị chậm tiến độ. PVC sau đó cũng có báo cáo thừa nhận Liên danh PVC/Alfa Laval/Delta-T không đủ năng lực để thực hiện dự án.

Tháng 3-2013, PVC đã đơn phương dừng thi công dự án và chưa có hạng mục nào hoàn thành. PVC đưa ra lý do việc dừng dự án vì đơn vị gặp nhiều khó khăn về tài chính, hoàn toàn chưa có kinh nghiệm quản lý và kết nối các giao diện về công nghệ...

Cáo trạng xác định, hậu quả từ hành vi làm trái các quy định của các bị cáo trong vụ án đã gây ra thiệt hại cho PVB tổng số tiền hơn 543 tỷ đồng.

Các bị cáo tại phiên tòa.

Sai phạm trong đầu tư mua đất tại Tam Đảo

Ngoài ra, lợi dụng chức vụ, quyền hạn là Chủ tịch Hội đồng quản trị PVC có tỷ lệ góp vốn tại PVC Kinh Bắc, Trịnh Xuân Thanh đã bàn bạc với Đỗ Văn Hồng về việc đầu tư mua 3.400m2 đất tại thôn 1, thị trấn Tam Đảo (huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc) của Công ty Cổ phần đầu tư và phát triển Công nghệ Mefrimex bằng tiền tạm ứng cho thực hiện dự án của PVC. Bị cáo Trịnh Xuân Thanh chỉ đạo cán bộ dưới quyền tại PVC cho PVC Kinh Bắc tạm ứng trái quy định 25 tỷ đồng.

Nhằm hợp thức việc cho tạm ứng và sử dụng tiền tạm ứng trái quy định, Trịnh Xuân Thanh và Đỗ Văn Hồng bàn bạc, thống nhất làm các thủ tục để chuyển 21 tỷ đồng tạm ứng thành tiền góp vốn điều lệ của PVC tại PVC Kinh Bắc, trái quy định của Luật Doanh nghiệp năm 2005 và Điều lệ tổ chức hoạt động của PVC, gây thiệt hại cho PVC hơn 13 tỷ đồng. Với mục đích sở hữu 3.400m2 đất nêu trên, năm 2011, Trịnh Xuân Thanh thành lập Công ty Trách nhiệm hữu hạn đầu tư Mai Phương và yêu cầu Đỗ Văn Hồng ký hợp đồng chuyển nhượng khu đất trên cho Công ty Mai Phương với giá 23,8 tỷ đồng, nhưng chỉ thanh toán 20,8 tỷ đồng, hưởng lợi 3 tỷ đồng.

Đối chất làm rõ sai phạm trong chỉ định thầu

Chiều 8-3, Hội đồng xét xử đã xét hỏi nhằm làm rõ hành vi của từng bị cáo trong việc định hướng, chỉ đạo tạo điều kiện cho Liên danh nhà thầu của Tổng Công ty Cổ phần Xây lắp Dầu khí Việt Nam (PVC) với Alfa Laval và Delta – T được trúng thầu trái quy định pháp luật.  Trả lời thẩm vấn tại phiên tòa, hầu hết các bị cáo đều thừa nhận có biết tình trạng năng lực, kinh nghiệm của Liên danh nhà thầu PVC/Alfa Laval/Delta – T không đủ điều kiện để trúng thầu, nhưng do sự chỉ đạo của bị cáo Đinh La Thăng (nguyên Chủ tịch Hội đồng quản trị Tập đoàn Dầu khí Việt Nam – PVN) nên các bị cáo đều đã phải điều chỉnh nhằm giúp Liên doanh này trúng thầu dự án Ethanol Phú Thọ.

Bị cáo Lê Thanh Thái (nguyên Trưởng Phòng kinh doanh Công ty cổ phần Hóa dầu và Nhiên liệu sinh học Dầu khí - PVB) khai đã tham gia hoàn thành hồ sơ của Liên danh nhà thầu PVC/Alfa Laval/Delta-T yêu cầu theo chỉ đạo của bị cáo Vũ Thanh Hà (nguyên Tổng Giám đốc PVB) rằng phải giúp cho liên danh PVC/Alfa Laval/Delta-T được chỉ định thầu. Bị cáo Thái cũng biết rằng quá trình thẩm định hồ sơ yêu cầu có thiếu sót vì liên danh này còn thiếu một số tiêu chí đánh giá về năng lực, kinh nghiệm theo quy định tại hồ sơ mời sơ tuyển. Tuy nhiên, bị cáo Thái cho rằng, khi lãnh đạo PVN đã có chỉ đạo chỉ định thầu, nếu đưa những thiếu sót này của liên danh nhà thầu PVC/Alfa Laval/Delta-T vào hồ sơ thì bị cáo sẽ bị mất việc làm.

Về phần mình, bị cáo Đinh La Thăng cho rằng với vai trò là Trưởng Ban Chỉ đạo triển khai các Dự án nhiên liệu sinh học, bị cáo chỉ có trách nhiệm đôn đốc tiến độ thực hiện dự án; còn trách nhiệm đánh giá và lựa chọn nhà thầu là trách nhiệm của chủ đầu tư. Nếu chủ đầu tư thấy không đủ điều kiện, chủ đầu tư phải đàm phán với các nhà thầu khác. Ban Chỉ đạo không làm thay trách nhiệm của chủ đầu tư. 
Để làm rõ vấn đề này, Hội đồng xét xử đã cho đối chất tại tòa giữa bị cáo Đinh La Thăng và hai bị cáo Vũ Thanh Hà, Trần Thị Bình (nguyên Phó Tổng Giám đốc PVN). Bị cáo Vũ Thanh Hà khai tại cuộc họp ngày 7-5-2009, bị cáo đã báo cáo rõ về năng lực của liên danh PVC/Alfa Laval/Delta-T, trong đó nêu rõ về những tiêu chí mà nhà thầu không đáp ứng theo yêu cầu về năng lực, kinh nghiệm. Tuy nhiên, bị cáo Thăng vẫn kết luận chỉ đạo tiếp tục  thực hiện.

Đối chất tại tòa, bị cáo Trần Thị Bình khai, bị cáo Đinh La Thăng có bút phê tại một số văn bản, yêu cầu bị cáo Bình chỉ đạo Hội đồng quản trị PVC phải có nghị quyết tự nguyện nhận thầu EPC dự án này theo đúng hồ sơ thầu, đảm bảo đủ chi phí không lỗ; PVB và PVC ký hợp đồng chặt chẽ làm căn cứ để triển khai thực hiện; thời gian ký hợp đồng có thể vào ngày 2-6-2009.

Trước lời khai của hai bị cáo Vũ Thanh Hà và Trần Thị Bình, bị cáo Đinh La Thăng cho rằng bị cáo là Trưởng Ban chỉ đạo nên không có trách nhiệm chỉ đạo nhà thầu, không phải nghe báo cáo, việc lựa chọn, thẩm định năng lực nhà thầu là của chủ đầu tư. Hơn nữa, PVB không phải là đơn vị thành viên, không nằm trong hệ thống của PVN nên bị cáo không có kết luận gì, không làm thay trách nhiệm của chủ đầu tư, không có trách nhiệm phải biết về năng lực của nhà thầu.

Ngày 9-3, phiên tòa tiếp tục phần xét hỏi các bị cáo.

KIM ANH - NGUYỄN CÚC