Trong cuộc chiến chống Covid-19, nhiều người trong chúng ta hẳn có cảm xúc rưng rưng hoặc dựng tóc gáy vì một cảm xúc đặc biệt trước những câu chuyện từ giai đoạn "cách ly" đối với những người nhiễm, nghi nhiễm dịch đến "cách biệt cộng đồng" khi tất cả mọi người đều cố gắng giữ khoảng cách vật lý để hạn chế nguy cơ virus lây lan. Đó là những bác sĩ, nhân viên y tế chiến đấu với dịch trong bệnh viện ròng rã hàng tháng trời không về nhà; là một công dân cách ly viết lên tờ giấy nhờ chiến sĩ công an mua cháo cho con khi không thể ra ngoài; là con phố, làng quê thực hiện lệnh phong tỏa nửa tháng trời sinh hoạt trong một không gian gần mà xa.

Hôm kia xuống phố, chỉ sau một đêm thôi, phố phường im vắng đến mức không thể tưởng tượng ra. Cũng chừng đó con đường, chừng đó ngôi nhà, chừng đó con người trên một không gian địa lý, mà sự sắp xếp đã diễn ra quá nhanh chóng và kỳ diệu so với ngày thường. Người ta sợ dịch là lẽ đương nhiên, nhưng đó là nỗi sợ tự giác, có ý thức, khác hẳn với cái sợ còn có cái gì đó mông lung mà cực đoan so với cách đây vài tháng. Khái niệm "cách ly xã hội", "cách biệt cộng đồng" dù có thể chưa được phần lớn người dân hiểu rõ, nhưng các yêu cầu cụ thể như không tổ chức tập trung trên 20 người trong 1 phòng; không tụ tập 10 người trở lên ngoài phạm vi công sở, trường học, bệnh viện; khoảng cách tối thiểu 2m giữa người với người tại các điểm công cộng đang được phần lớn người dân, cộng đồng dân cư thực hành qua từng ngày.

Tối hôm qua, đúng lúc chương trình thời sự với phần lớn thời lượng dành cho Covid-19 đang phát thì tôi nhận được tin nhắn zalo của tổ trưởng tổ dân phố 26, P. An Khê, Q. Thanh Khê, TP Đà Nẵng: "Tổ 26 thông báo: Hiện tại số nhà 31÷33 Đỗ Đức Dục có người thân từ Hà Nội vào ở. Do vậy cơ quan Y tế và chính quyền đã yêu cầu công dân này cách ly tại gia. Đề nghị các hộ dân hạn chế đi lại khu vực nói trên. Cảm ơn!". Tất cả các hộ dân trong tổ dân phố này đều nhận được tin nhắn như vậy! Dễ hiểu rằng cuộc chiến chống Covid-19 đang vào giai đoạn mới khó khăn hơn, nhưng cơ quan chức năng đã quyết liệt hơn, người dân đã cảnh giác hơn. Nhiều người từng quan niệm rằng, ở phố ai biết nhà nấy, không như ở quê trên làng dưới xóm chuyện gì cũng hay. Bình thường quan niệm này đúng một phần. Nhưng bây giờ, phương châm đi từng nhà, rà từng ngõ đã được thực hiện thuần thục, nguy cơ về các "F" trong cộng đồng vì thế đang được sàng lọc kỹ càng. Tốc độ lây nhiễm Covid-19 trong cộng đồng của Việt Nam được đánh giá là rất chậm trong số các nước từng ghi nhận có dịch, hiện tại không có người tử vong, là thành quả cụ thể của các phương án chống dịch hiệu quả bằng sự vào cuộc không ngừng nghỉ của chính phủ, các bộ ngành và các tầng lớp nhân dân.

 Chợt nghĩ đến bài dân ca "Ba quan mời trầu" của vùng Bắc Bộ biến thể từ câu lục bát tình tứ: "Đứng ở đằng xa yêu nhau i đứng ở đằng xa/ Con mắt liếc lại í con mắt liếc lại í bằng ba đứng gần" (Yêu nhau đứng ở đằng xa/ Con mắt liếc lại bằng ba đứng gần). Thay vì những cử chỉ bắt tay, ôm hôn, vỗ về... giờ thương nhau là tự động giữ khoảng cách. Xa nhau chính là tình yêu thương và trách nhiệm dành cho nhau! Những gì mà chúng ta đang làm trong 4 ngày qua như hủy hội họp, dừng lễ nghi tôn giáo, tụ tập đông người, dừng kinh doanh dịch vụ, tránh tiếp xúc gần... chưa phải là cách ly xã hội, cách biệt cộng đồng theo khái niệm chính xác của nó, nhưng ít ra cũng tạo được lá chắn và nâng cao ý thức của mỗi người dân trong phòng chống dịch.

Nhân loại từng chứng kiến cách ly xã hội là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để giảm lây lan bệnh truyền nhiễm. Nó chỉ mang lại hiệu quả cao nhất khi được áp dụng từ rất sớm, vào lúc mà nhiều người vẫn gọi là "thời điểm vàng". Và bây giờ, nó đã trở thành biện pháp quan trọng trong cuộc chiến chống Covid-19 của Việt Nam. Trong bối cảnh chưa có vaccine đặc trị, việc làm chậm sự lây lan để kiềm chế số ca nhiễm bằng các biện pháp chủ động trong cộng đồng là cực kỳ quan trọng.

Từ 0 giờ ngày 28-3, Chính phủ đã có chỉ thị triển khai các biện pháp cần thiết để đưa cuộc chiến chống Covid-19 vào một giai đoạn mới. Điều tích cực là phần lớn người dân đã chủ động thực hiện, áp dụng cách biệt cộng đồng trong cuộc sống hàng ngày. Nhưng đâu đó, người ta vẫn thấy những bãi tắm còn đông người, quán cà-phê còn bán lén, các điểm du lịch thiên nhiên vẫn có người check in, những cuộc nhậu vẫn diễn ra. Và ngày cuối cùng của tháng 3, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã ra chỉ thị, trong đó có nội dung quan trọng là cách ly toàn xã hội trong vòng 15 ngày kể từ 0 giờ ngày hôm nay 1-4. Với cấp độ mới trong ứng phó dịch này, không loại trừ cơ quan chức năng sẽ xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.

Thời gian vàng này, sức khỏe cộng đồng, nhiệm vụ chống dịch là trên hết. Hãy thể hiện tình thương, trách nhiệm bằng cách... xa nhau theo đúng nghĩa đen.

Công Khanh