Theo kế hoạch, các hoạt động chính của lễ kỷ niệm diễn ra trong ngày 6- 6 tới, gồm: Hội thảo khoa học "Bằng chứng lịch sử và vai trò của Chính phủ CMLT CHMNVN trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước" và Lễ kỷ niệm diễn ra tại Di tích lịch sử quốc gia Trụ sở Chính phủ CMLT CHMNVN (thị trấn Cam Lộ) tối cùng ngày. Tại lễ kỷ niệm sẽ có chương trình nghệ thuật sân khấu thực cảnh Một chính phủ vì khát vọng hòa bình. "Thông qua hoạt động Lễ kỷ niệm để ôn lại truyền thống lịch sử đấu tranh hào hùng của dân tộc, giáo dục lòng yêu nước, phát huy truyền thống cách mạng; ghi nhận sự đóng góp của các thế hệ trong công cuộc kháng chiến giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước; đồng thời tri ân các tập thể, cá nhân từng chiến đấu, bảo vệ, phục vụ các hoạt động tại Trụ sở Chính phủ CMLT CHMNVN"- Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị Hoàng Nam nhấn mạnh.

Hướng đến sự kiện ý nghĩa này, người dân Quảng Trị, đặc biệt là lớp trẻ cũng đang có nhiều hoạt động về nguồn, tri ân. Theo chân đoàn tham quan di tích, chúng tôi cảm nhận rõ niềm tự hào lan tỏa khi được thấu hiểu hơn về lịch sử vẻ vang của dân tộc. Ngày 6-6-1969 tại Tây Ninh, Chính phủ CMLT CHMNVN ra đời, là một bước phát triển mới của cuộc kháng chiến chống Mỹ ở miền Nam Việt Nam. Tháng 5-1972, 2/3 tỉnh Quảng Trị đã được giải phóng. Vùng đất này đã liên thông với khu căn cứ cách mạng tỉnh Thừa Thiên-Huế và vùng giải phóng hạ Lào rộng lớn, đặc biệt tiếp giáp với miền Bắc XHCN. Vì vậy, Quảng Trị trở thành vị trí chiến lược quan trọng cả về chính trị, quân sự, ngoại giao.

Sau khi Hiệp định Paris được ký kết, Bộ Chính trị đã ra quyết định cho xây dựng trụ sở Chính phủ CMLT CHMNVN tại Cam Lộ nhằm tạo vị thế cho Ủy ban Cố vấn và Chính phủ CMLT CHMNVN thực hiện các hoạt động ngoại giao, tiếp tục lãnh đạo cuộc đấu tranh ở miền Nam đến thắng lợi hoàn toàn. Ngày 6-6-1973, tại đây đã diễn ra lễ mít-tinh trọng thể, Chính phủ CMLT CHMNVN ra mắt quốc dân đồng bào trước sự chào mừng của hàng vạn đồng bào, chiến sĩ Quảng Trị cùng đại biểu của 19 nước và đông đảo phóng viên báo chí quốc tế.

Thật tự hào khi hình dung về thời điểm đó, trung tâm đầu não của Chính phủ CMLT CHMNVN chỉ cách biển Đông chừng 20 cây số theo đường chim bay. Khi trên mặt biển luôn túc trực những hạm đội của giặc được trang bị đầy đủ vũ khí tối tân nhất. Thêm vào đó, ở phía Nam cũng không xa là khu căn cứ quân sự Đà Nẵng, nơi cất cánh của lũ "thần sấm", "pháo đài bay B52". Song Trụ sở vẫn tồn tại vững chắc. Tại đây, từ năm 1973 đến năm 1975, Chính phủ CMLT CHMNVN đã có nhiều hoạt động trên trường quốc tế, đón tiếp nhiều vị lãnh tụ các nước như lãnh tụ Fidel Castro; Georges Marchais - Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Pháp…; đón tiếp Đại sứ các nước đến trình quốc thư, các đoàn khách quốc tế đến thăm và làm việc. Chính phủ CMLT CHMNVN cũng cử đoàn đại diện đi thăm và đặt quan hệ ngoại giao với các nước, tạo thêm vị thế của Chính phủ trên trường quốc tế. Cũng tại nơi đây vào những ngày lễ, những ngày kỷ niệm ý nghĩa, Chính phủ CMLT CHMNVN tổ chức những buổi lễ long trọng, trang nghiêm, tạo ấn tượng đẹp về vùng giải phóng, về đất nước và con người Việt Nam.

Sau khi Chính phủ CMLT CHMNVN kết thúc vai trò lịch sử của mình, toàn bộ khu trụ sở được chuyển giao cho cơ quan dân sự quản lý. Với vai trò ý nghĩa to lớn, di tích Trụ sở Chính phủ CMLT CHMNVN đã được Bộ Văn hóa - Thông tin xếp hạng di tích quốc gia vào ngày 25-1-1991. Đầu năm 2007, Di tích được Bộ VH-TT đầu tư tôn tạo nhiều hạng mục quan trọng như: phục dựng Nhà Chính phủ, nhà nghỉ của các Đại sứ. Xây nền móng và đặt bia ghi dấu của các khu nhà Bộ Ngoại giao, dãy nhà B1, B2, B3, B4 trên nền các công trình cũ. Xây dựng Nhà bia di tích và các công trình phụ trợ khác. Đến đây, nhìn về phía bên trái khu di tích, nguyên là khu nhà Bộ Ngoại giao, nơi nguyên Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Thị Bình, nguyên Phó Chủ tịch nước từng làm việc và tiếp các đoàn khách đến thăm Chính phủ. Phía trước sân, chiếc xe Vôn - ga dùng để đưa đón các đồng chí lãnh đạo của Chính phủ CMLT CHMNVN, một số đoàn các nước...

Khu di tích hiện là "địa chỉ đỏ" tại Quảng Trị, là một trong những minh chứng sinh động cho lịch sử đấu tranh gian khổ nhưng oanh liệt, hào hùng của nhân dân miền Nam. Đây mãi mãi là biểu tượng cho khát vọng và quyết tâm giành độc lập, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ trong cuộc trường kỳ kháng chiến cứu nước của dân tộc Việt Nam.

Bảo Hà