Nhiều công trình hồ đập hư hỏng, xuống cấp

Thực tế các mùa mưa lũ nhiều năm qua, đập dâng An Trạch, xã Hòa Tiến gây chênh lệch mực nước sông Yên (hạ lưu sông Vu Gia) giữa thượng lưu và hạ lưu đập. Theo đánh giá, đây là công trình được xây dựng từ cách đây 25 năm theo thiết kế kiểu cũ, với trụ pin (pillar) lớn nên đã lỗi thời, không còn phù hợp với điều kiện thiên tai cực đoan và biến đổi khí hậu. Mặt khác, các khoang lắp cửa van cũng gây mắc kẹt, ùn ứ rác ở thượng lưu, làm cản trở thoát lũ, dễ gây nguy hại đến an toàn công trình. Thông số kỹ thuật của đập dâng An Trạch có 12 cửa van với khả năng tiêu thoát lũ thiết kế chỉ 1.447m3/s nên khả năng thoát lũ về hạ lưu thấp hơn rất nhiều so với lưu lượng lũ trên sông Vu Gia.

Ngoài ra, theo quan sát trong các trận lũ, lượng rác rất lớn đổ về đập dâng An Trạch làm bít các khoang lắp cửa van, gây hạn chế khả năng thoát lũ và uy hiếp an toàn công trình. Trong đợt mưa lũ ảnh hưởng cơn bão số 1 đầu tháng 6-2025, một lồng bè nuôi cá của người dân trên thượng nguồn sông Yên bị đứt dây neo, đã làm lồng bè nặng cả hàng chục tấn trôi về mắc kẹt dưới chân thoát lũ của đập An Trạch, gần 200 CBCS quân đội đã phải “giải cứu” đập An Trạch. Gần đây nhất, ngày 27-10, do ảnh hưởng mưa lũ sau cơn bão số 12, hơn 100 CBCS quân đội được huy động để giải phóng lượng rác rất lớn từ thượng nguồn trôi về mắc vào chân đập dâng An Trạch… Đây là vấn đề đề nghị các cơ quan chức năng đánh giá và có giải pháp cấp bách cũng như lâu dài để tăng khả năng thoát lũ qua đập dâng An Trạch nói riêng và toàn vùng hạ du hệ thống sông Vu Gia - Thu Bồn nói chung.

Theo Sở NN&MT TP Đà Nẵng, hệ thống cửa van đóng mở tự động bằng thủy lực của đập dâng An Trạch thường xuyên gặp sự cố trong quá trình vận hành, thêm nữa mái kè ở hạ lưu đập bị sụt lún. Ngoài đập dân An Trạch thì tại đập dâng Hà Thanh, bê tông đập, cầu giao thông, bể tiêu năng… đã xuống cấp, nứt vỡ, hệ thống cửa van, puly, tời, cáp nâng hạ cửa van bị gỉ sét… Đập chính của đập ngăn mặn Duy Thành bị sạt nhẹ, có vết nứt 2cm và không phát triển, nền đập bị thấm nhẹ. Các hầm phao của đập dâng Bàu Nít, Thanh Quýt bị hư hỏng, bồi lắng làm mất khả năng đóng mở cửa van tự động.

Cũng theo Sở NN&MT thành phố, bên cạnh 5 đập dâng nói trên, thành phố còn có 92 hồ thủy lợi (trong đó có 24 hồ chứa lớn, 25 hồ vừa và 33 hồ chứa nhỏ) và đang triển khai xây dựng 7 hồ thủy lợi mới gồm: Mò Ó, Hố Khế, Cha Mai, Suối Thỏ, Lộc Đại, Phước Hòa, Hố Do. Qua kiểm tra, đánh giá thực trạng an toàn hồ đập trong mùa mưa bão có 26 đập của hồ chứa bị thấm, 13 đập bị sạt lở, trượt mái, 7 tràn bị nứt, 6 thân tràn, đuôi tràn, tiêu năng bị xói lở nhỏ, 7 tràn xuất hiện vết nứt… Nhiều đập của hồ thủy lợi bị hư hỏng, xuống cấp cần phải tiếp tục đầu tư nâng cấp, sửa chữa để đảm bảo vận hành an toàn trong mùa mưa, lũ. Bên cạnh đó, cần được trang bị về cơ sở vật chất, trang thiết bị quản lý, quan trắc, thông tin liên lạc và nâng cấp sửa chữa hệ thống đường quản lý...

Cần sớm đầu tư, nâng cấp

Sở NN&MT đã đề xuất UBND TP Đà Nẵng bố trí nguồn kinh phí trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026 - 2030 để sửa chữa, nâng cấp 11 hồ chứa theo thứ tự ưu tiên. Bao gồm: Vũng Tôm, Bà Xá, Hố Quốc, Trà Cân, Cây Sơn, Cửu Kiến, Ồ Ồ, Khe Bò, Cây Xoay, Hóc Lách, Chấn Sơn với tổng kinh phí dự kiến khoảng 160 tỷ đồng. Đề nghị Bộ NN&MT, Cục Quản lý và xây dựng công trình thủy lợi hỗ trợ nguồn vốn để đầu tư sửa chữa, nâng cấp đảm bảo an toàn phần công trình đầu mối của 5 hồ bị hư hỏng, xuống cấp gồm: Hố Quốc, Vũng Tôm, Bà Xá, Trà Cân, Cây Sơn vào danh mục công trình cần nâng cấp sửa chữa để đảm bảo an toàn hồ chứa nước trong thời gian sớm nhất. Đồng thời, hỗ trợ lắp đặt các hệ thống giám sát vận hành cho các hồ chứa nước trên địa bàn thành phố.

Tại buổi làm việc với UBND TP Đà Nẵng về công tác quản lý đê điều, hồ đập và vận hành thủy điện điều tiết lũ trên địa bàn thành phố mới đây (4-11), đại diện Cục Quản lý và xây dựng công trình thủy lợi, Bộ NN&MT cũng đã đề nghị thành phố rà soát các khu vực ở thượng lưu để nghiên cứu khả năng đề xuất xây dựng hồ phục vụ cắt, giảm lũ và cấp nước cho hạ du. Bộ NN&MT sẽ chỉ đạo, đôn đốc, phối hợp hoàn thành các thủ tục để sớm khởi công một số công trình ở hạ du sông Vu Gia - Thu Bồn, nhất là xây dựng công trình điều tiết nước và chống sạt lở ở sông Quảng Huế, tháo dỡ đập cũ, xây mới đập dâng An Trạch, đảm bảo thoát lũ và cấp nước sinh hoạt, sản xuất cho trung tâm TP Đà Nẵng.

Hồng Thanh