Trong tiến trình phát triển bền vững, năng lượng sạch được xác định là trụ cột của tăng trưởng xanh. Tại Việt Nam, các khu công nghiệp không chỉ đóng vai trò động lực tăng trưởng, xuất khẩu và thu ngân sách, mà còn là khu vực tiêu thụ năng lượng tập trung với cường độ cao. Do đó, phát triển năng lượng sạch gắn với khu công nghiệp có ý nghĩa then chốt trong nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, giảm phát thải khí nhà kính và cải thiện chất lượng dòng vốn đầu tư.

Phó Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Tài chính) Trương Minh cho biết, chuyển dịch sang năng lượng sạch là yêu cầu tất yếu nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và chất lượng tăng trưởng trong giai đoạn mới. Theo ông, phát triển năng lượng sạch trong khu công nghiệp không chỉ phục vụ mục tiêu môi trường mà còn là giải pháp chiến lược để thu hút dòng vốn đầu tư chất lượng cao, đặc biệt từ các nhà đầu tư có yêu cầu khắt khe về tiêu chuẩn môi trường, xã hội và quản trị (ESG). Ông Trương Minh cho rằng, cần tiếp tục hoàn thiện khung chính sách và mô hình đầu tư cho năng lượng sạch trong các khu công nghiệp cấp tỉnh; đồng thời xây dựng các chính sách tài chính ổn định, minh bạch, có tính dự báo cao nhằm tạo niềm tin và động lực cho doanh nghiệp tham gia. Thực tiễn triển khai hiện nay vẫn còn nhiều thách thức, như thiếu đồng bộ giữa quy hoạch năng lượng và quy hoạch khu công nghiệp, cơ chế huy động và phân bổ nguồn lực tài chính, đặc biệt là nguồn vốn tư nhân.

Chia sẻ từ góc độ địa phương, bà Đoàn Thị Ngọc Thủy, Phó Trưởng phòng Xây dựng và Môi trường (Ban Quản lý Khu công nghệ cao và các khu công nghiệp Đà Nẵng), cho rằng nhiều khu công nghiệp lâu đời, điển hình là Khu công nghiệp Hòa Khánh, đang bộc lộ rõ đặc trưng của mô hình "khu công nghiệp nâu" với nguy cơ suy thoái. Theo bà Thủy, các khu công nghiệp này đang đối mặt với ba thách thức lớn: hạ tầng kỹ thuật xuống cấp sau hơn 20 năm vận hành, đặc biệt là hệ thống xử lý nước thải tập trung; xung đột quy hoạch và thiếu vùng đệm; cùng với đó là công nghệ sản xuất lạc hậu, tiêu tốn nhiều năng lượng và tài nguyên. Trong bối cảnh đó, chuyển đổi sang khu công nghiệp sinh thái là yêu cầu cấp thiết, đòi hỏi thay đổi tư duy phát triển theo hướng kinh tế tuần hoàn. Dù quá trình này gặp nhiều khó khăn về tài chính và công nghệ, song nếu chậm trễ, cái giá phải trả sẽ là ô nhiễm môi trường và suy giảm sức hút đầu tư. Với lộ trình phù hợp và các cơ chế hỗ trợ tài chính, Đà Nẵng đặt mục tiêu tiên phong xây dựng các khu công nghiệp xanh, hiện đại.

Một nội dung được thảo luận sâu tại Hội thảo là phát triển điện mặt trời trong khu công nghiệp. Phó Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam Nguyễn Thái Sơn cho biết, tiềm năng điện mặt trời phân bố rộng khắp cả nước, song mỗi vùng có lợi thế riêng, đòi hỏi chiến lược phát triển linh hoạt, phù hợp với điều kiện tự nhiên và hạ tầng của từng địa phương. Hiện cả nước có 431 khu công nghiệp và hơn 1.000 cụm công nghiệp; thời gian tới dự kiến bổ sung thêm hàng trăm khu công nghiệp mới và mở rộng. Theo Bộ Công Thương, công suất điện mặt trời mái nhà trong các khu công nghiệp hiện đạt trên 3.200 MW, trong khi tiềm năng kỹ thuật ước tính hơn 40.000 MWp; đến năm 2030, khả năng triển khai có thể đạt khoảng 20.000 MWp.

Điện mặt trời mái nhà giúp doanh nghiệp giảm chi phí năng lượng, ổn định sản xuất trong giờ cao điểm, đồng thời góp phần xây dựng hình ảnh khu công nghiệp xanh, nâng cao sức hấp dẫn đối với các tập đoàn đa quốc gia và nhà đầu tư có tiêu chuẩn môi trường cao.

Các ý kiến tại Hội thảo thống nhất rằng, để khai thác hiệu quả tiềm năng năng lượng sạch trong khu công nghiệp, cần sớm hoàn thiện khung chính sách đồng bộ, linh hoạt; thúc đẩy các mô hình hợp tác công - tư và tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Đây được xem là chìa khóa để hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng xanh, phát triển bền vững và nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế trong giai đoạn tới…

Thanh Hoa - Đông Vũ