Giáo sư Hoàng Châu Ký - một đời vì nghệ thuật tuồng
(Cadn.com.vn) - Trong khuôn khổ Hội diễn Sân khấu Tuồng, Dân ca kịch chuyên nghiệp năm 2010 tổ chức tại TP Đà Nẵng, hướng đến đại lễ kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long – Hà Nội, kỷ niệm 2 năm ngày mất của Giáo sư (GS) Hoàng Châu Ký - cây đại thụ của môn nghệ thuật tuồng Việt Nam, sáng 15-1, Cục Nghệ thuật biểu diễn - Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam - Sở VH-TT&DL TPĐN, Trung tâm nghiên cứu, bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc (BT&PHVHDT) đã tổ chức tọa đàm, với chủ đề “GS Hoàng Châu Ký với nghệ thuật tuồng Việt Nam”.
Tham dự tọa đàm có rất nhiều GS, tiến sĩ, các nhà nghiên cứu nghệ thuật, nghiên cứu văn hóa, các soạn giả, biên kịch nổi tiếng trong ngành nghệ thuật truyền thống. Những bài viết của họ không chỉ ghi nhận công lao to lớn của một cuộc đời, một con người đã cống hiến hết mình vì sự nghiệp cách mạng của dân tộc, cánh chim không mỏi vì sân khấu dân tộc, mà còn là những lời tâm huyết sẻ chia, những tình cảm yêu thương tri ân, tri kỷ của bao thế hệ làm nghệ thuật truyền thống đối với GS Hoàng Châu Ký - người đến phút cuối cùng của đời mình vẫn còn trăn trở với nghệ thuật tuồng Việt Nam.
Đúng như GS Hoàng Chương - Tổng Giám đốc Trung tâm nghiên cứu BT&PHVHDT đã nói, trong nhiều thập kỷ qua, khi nhắc đến nghệ thuật tuồng (hát bội) là người ta nhớ đến GS Hoàng Châu Ký - ông thực sự là cánh chim đầu đàn - người truyền giáo, người giữ lửa cho nghệ thuật truyền thống Việt Nam sống mãi. GS Hoàng Châu Ký sinh ra trong một gia đình nho học ở H. Quế Sơn, tỉnh Quảng
Xuất thân từ một gia đình khá giả, lại là con trai một, thời trẻ Hoàng Châu Ký sống hào hoa, phong nhã, được học, tiếp xúc với rất nhiều loại hình văn hóa, nghệ thuật, thể dục thể thao như: Làm thơ, viết kịch, diễn kịch, chơi bóng đá, bóng bàn, tập võ thuật. Nhưng khi lớn lên, trước tình cảnh đất nước lâm nguy, ông đã giác ngộ cách mạng rất sớm, sẵn sàng dấn thân vào nguy hiểm để giành độc lập cho quê hương, đất nước.
Ông đã không ít lần bị địch bắt vào tù, bị địch săn lùng, vây bắt khắp nơi. Con đường chính trị vì nước, vì dân ông đã chọn rất có chiều hướng phát triển, nhưng ngọn lửa thiêng của tuồng, những hồi trống tuồng vẫn bổi hổi, bồi hồi giục giã trái tim ông. Và, dù trong bom rơi, đạn nổ, ông vẫn say mê hát tuồng, diễn tuồng, truyền dạy những giá trị nghệ thuật đích thực của nghệ thuật tuồng cho đồng đội, đồng chí và đồng bào.
Dòng máu yêu nghệ thuật tuồng của ông đã tiếp tục chảy trong trái tim bao người trước đây, hôm nay và mãi về sau... Có người kể rằng, thời gian ông đang đảm nhận những chức vụ quản lý ở miền Bắc, nhưng hễ lúc rảnh ông lại nói chuyện về tuồng, tập hợp những người yêu tuồng lại để dạy võ, dạy quyền, múa côn, múa kiếm - loại hình múa không thể thiếu được trong nghệ thuật tuồng- loại hình nghệ thuật đầy tính ước lệ, bác học nhưng vô cùng hấp dẫn ấy.
NSND Đà Liên- một trong những người học trò xuất sắc của GS Hoàng Châu Ký nhớ về những mùa đông lạnh giá, sương muối phủ trắng rừng, người thầy nhỏ bé, nhân hậu của mình vẫn nhịn đói múa côn, truyền lửa cho vũ đạo tuồng: “Ông muốn ai cũng trở thành diễn viên, yêu tuồng, hiểu tuồng nên đi đến đâu ông cũng tranh thủ dạy tuồng cho lớp trẻ”. Lòng yêu tuồng của ông đã truyền vào từng hơi thở, con tim của các thế hệ diễn viên tuồng, giúp họ trưởng thành, để ngày nay trở thành Nghệ sĩ Ưu tú, Nghệ sĩ Nhân dân trong cả nước.
 |
|
Các đại biểu tham gia đoàn chủ tịch buổi tọa đàm "GS Hoàng Châu Ký với nghệ thuật tuồng Việt Nam". Ảnh: T.H |
NSND Lê Tiến Thọ - một trong những học sinh đầu tiên của Trường Nghệ thuật Sân khấu do GS Hoàng Châu Ký sáng lập, khẳng định: “Lớp học ấy chính là bệ phóng để chúng tôi bay vào bầu trời sân khấu dân tộc. Với chúng tôi, GS Hoàng Châu Ký là thần tượng, bởi sự uyên thâm, hiểu biết về xã hội, đặc biệt là về nghệ thuật tuồng. Ông không chỉ là nhà hoạt động chính trị lỗi lạc, nhà quản lý nghệ thuật rất có uy tín, ông còn là nhà đạo diễn, nhà nghiên cứu, sáng tác kịch bản, chỉnh lý nâng cao những kịch bản truyền thống rất giỏi. Ông đã để lại cho đời nhiều tác phẩm từ truyền thống đến hiện đại rất sâu sắc, góp công cho nghệ thuật tuồng Việt
Với NSND Trần Đình Sanh- người học trò, và là người có thời gian gắn bó lâu dài, sâu sắc với GS Hoàng Châu Ký đã rất xúc động khi nói với chúng tôi rằng: GS Hoàng Châu Ký đã “đốt lên ngọn lửa yêu tuồng trong tâm trí người nghe, để ngay trong những thời khắc khó khăn nhất, tuồng vẫn duy trì sức sống mãnh liệt của mình”. GS Trần Văn Khê - nhà nghiên cứu nghệ thuật nổi tiếng, cũng bày tỏ niềm vui khi gặp được một người bạn đồng hành trên con đường tìm hiểu, học hỏi, phân tích, nghiên cứu, truyền dạy âm nhạc kịch nghệ dân tộc Việt Nam.
Với ông, GS Hoàng Châu Ký vừa là một nhà lý thuyết nghiêm túc, lại là một nghệ sĩ nắm vững tay nghề, một người thầy dạy có sức thuyết phục người nghe... Không chỉ vậy, hầu hết những nghệ sĩ, những nhà nghiên cứu của thế hệ hôm nay đều ghi nhận ở ông những đóng góp vô cùng lớn lao cho nền văn hóa dân tộc, cho nghệ thuật tuồng, người đặt nền móng cho công tác đào tạo cán bộ, nghiên cứu lý luận, sân khấu đầu tiên của Việt Nam.
Mỗi lần ông nói chuyện về nghệ thuật sân khấu tuồng, hay phân tích, diễn giải cách luyến láy, phát âm nhả chữ và các động tác vũ đạo của từng tính cách nhân vật, khi ấy ông như nhập vai, ông hát, múa, làm động tác rất có hồn nên rất thu hút người nghe, cùng vui buồn, cùng cảm xúc với ông. GS Hoàng Châu Ký thực sự là một nhà khoa học có trái tim nghệ sĩ, là một nghệ sĩ có tri thức văn hóa nghệ thuật uyên bác, trí tuệ, mẫn tiệp...
Đến nay, tất cả chúng ta đều hiểu rằng, sân khấu tuồng Việt
Thu Hương
