Tràng An cổ và Cố đô Hoa Lư thuộc xã Trường Yên (H. Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình). Chúng tôi đã làm cuộc hành trình tìm tới nơi mà vào năm 924, tại đây đã có một vị vua ra đời: Đinh Bộ Lĩnh. Trong sử sách, ông được kể đến với câu chuyện lấy cờ lau cùng lũ trẻ chăn trâu tập trận. Sử ghi vào năm 968, Đinh Bộ Lĩnh thống nhất giang sơn, lập ra nhà nước Đại Cồ Việt, đóng đô ở Hoa Lư. Ông làm vua được 12 năm và Hoa Lư tiếp tục tồn tại thêm 29 năm nữa dưới thời Lê.

Đền thờ vua Lê.

Cuộc hành trình của chúng tôi đến nơi đầu tiên là Tràng An cổ. Chiếc cổng nhỏ ghi hàng chữ: "Khu du lịch Tràng An cổ" đưa chúng tôi vào một khoảng sân nhỏ. Bên cạnh ngôi đền là dòng suối, đây cũng là bến thuyền cho cuộc hành trình khám phá hang động Tràng An khi du khách tìm đến nơi này. Những chiếc thuyền nhỏ chở được 10 người sẽ đưa bạn lênh đênh trên sóng nước, khám phá hang động trong vòng 30ha trong tổng diện tích 2.000ha toàn khu vực Tràng An.

Phía sau Tràng An là những ngọn núi đá vôi, tạo ra vẻ gì đó huyễn hoặc mang nét cổ tích. Khu nhà thờ chính có rất nhiều bàn thờ khác nhau với những bài vị, như bàn thờ "Công Đống Đại Thần Tướng Sĩ Triều Đinh", "Bàn thờ Vọng tộc Liệt Nữ". Cạnh đó, giống như một Khu bảo tàng nhỏ lưu giữ những mảnh gỗ, đồng tiền của Triều Đinh và Triều Lê. Cảm giác chính là nhìn từ trên cao xuống, những chiếc thuyền đưa khách vào hang động Tràng An giống như một bức tranh thủy mặc.

Tiếp tục đi theo con đường đã được xây dựng, theo vách núi lên lưng chừng gặp một cái giếng khá lạ: Giếng Giải Oan, với lời ghi: "Nơi giải thoát những linh hồn oan uổng đã từng bị giam dưới địa ngục". Giếng xây bằng đá chẻ, nhô cao khoảng 0,7m, đường kính 2m. Điều lạ là miệng giếng thiết kế hình Bát Quái, còn bên dưới giếng có một tấm lưới chặn, tấm lưới đã hứng tiền của mọi người muốn đến đây giải oan.

Từ giếng Giải Oan, bước xuống ngồi ở một chỗ mới dựng lên giống như khu vực ngắm cảnh, có sẵn bình trà nóng cho bất cứ du khách nào  muốn uống. Ở đây, tầm nhìn bao quát không gian bên dưới, thuyền cứ chèo đưa khách lênh đênh. Khu du lịch hang động hay còn gọi là quần thể hang động nằm trong khu du lịch Tràng An, có khoảng 50 hang động trong số gần 100 hang động có nước với các tên gọi: Ba Giọt, hang Địa Linh, hang Tối, hang Sáng, hang Ao Trai, hang Seo, hang Si, hang Sính, hang Thuốc...

Du khách tham quan hang động Tràng An.

Cách Tràng An cổ không xa là Cố đô Hoa Lư. Sự thú vị là chỉ cần đổ xe vào bãi, tức khắc có những anh xe thồ chạy theo, mời chở thẳng vào trong khu Hoa Lư với giá 5.000 đồng/người. Chúng tôi leo lên và anh xe thồ lao vút một thoáng là tới. Dấu vết cố đô Hoa Lư xưa đã bị xóa nhòa nhiều, dẫu sử sách ghi lại khi xưa thành Hoa Lư rộng 300ha, gồm hai khu là khu trong và khu ngoài, cung điện được xây ở thành ngoài. Trong khuôn viên Cố đô có nhiều khu vực khác nhau. Hiện vẫn còn  nhiều chùa cổ trong khu vực Cố đô được xây dựng từ thời nhà Đinh, như chùa Đìa, chùa Tháp, Bà Ngô. Điểm nhấn chính là đền thờ Đinh Tiên Hoàng và một đền thờ Lê Đại Hành.  Hai ngôi đền thờ hai vị hoàng đế rất gần nhau nên nhân dân quen gọi là đền Đinh - Lê. Hai ngôi đền này cách nhau chừng 500m.

Cảm giác khi chúng tôi đến Hoa Lư là một không khí yên bình. Ở khoảng đất rộng, những cây cổ thụ đang vàng lá tạo cảm giác nao lòng. Để phục vụ du khách, có một con trâu khoác trên mình  tấm vải màu vàng, thêm ngọn cờ lau cho ai muốn chụp ảnh lưu niệm, một tấm bia đá ở ngay trung tâm bãi đất rộng. Cách đó không xa là đền thờ vua Đinh. Đền vua Đinh không lớn, dáng dấp như những ngôi đền xưa miền Bắc. Hiện tại, nơi đây có long sàn bằng đá tảng và hai con nghê chầu cũng được tạc bằng đá xanh nguyên khối. Bên trong là tượng thờ vua Đinh được đúc bằng đồng đặt trên tảng đá xanh nguyên khối. Có một tấm bảng ghi: "Kính mời quý khách tham quan nền móng cung điện thời Vua Đinh - Vua Lê (thế kỷ thứ X). Viện khảo cổ học phát hiện năm 1998". 

Con đường vào đền vua Đinh Tiên Hoàng có một hồ nước bán nguyệt, lối cây xanh và những trụ cột viết chữ Nho đã phai nhạt theo thời gian. Ngàn năm ấy giờ đây là một đền thờ cổ, mái ngói cổ đã sẫm đen, cây cối cũng già theo thời gian. Để ghé qua chốn xưa của một thời hưng thịnh ở Tràng An ấy mà đã hơn ngàn năm.

KHUÊ VIỆT TRƯỜNG