AI đã trở thành trợ lý không thể thiếu

Trí tuệ nhân tạo - AI (Artificial Intelligence) đang được ứng dụng rộng rãi trong mọi lĩnh vực, mọi ngóc ngách của đời sống. Báo chí và truyền thông cũng không ngoại lệ. Trong lĩnh vực báo chí - truyền thông, AI đã được ứng dụng ở tất cả các khâu từ thu thập, xử lý thông tin, hình ảnh cho đến sản xuất nội dung, chương trình, các sản phẩm truyền thông, phân phối trên đa nền tảng...Trong một khảo sát, các chuyên gia công nghệ, nhà báo, truyền thông, marketing... đều bày tỏ hào hứng về triển vọng ứng dụng AI nói chung, các công cụ tương tự Chat GPT như Grok, Gemini, Claude, Perplexity AI, Copy.ai trong tương lai. Song song đó, họ nhấn mạnh cần có biện pháp kiểm soát để công cụ AI phục vụ công việc, cuộc sống của chúng ta, thay vì phụ thuộc chúng.

Thực ra thì trí tuệ nhân tạo không hề xa lạ đối với các cơ quan báo chí hay các công ty cung cấp giải pháp truyền thông trên cả nước, bởi đa số đều đã từng trải nghiệm hoặc dùng qua một vài tính năng, công cụ áp dụng AI trong quá trình tác nghiệp: dùng Google Translate chuyển đổi văn bản từ tiếng Anh qua tiếng Việt; dùng Google Map để tìm đường đi đến địa điểm công tác...; dùng Chat GPT hỗ trợ tư liệu và chuẩn bị trong quy trình tạo ra sản phẩm báo chí - truyền thông!

Các báo tại Việt Nam áp dụng nhiều công nghệ như Vnexpress, Tuổi Trẻ, Thanh Niên, Dân Trí, Vietnamplus, Znews (Zingnews)... cũng đã và đang áp dụng AI bên trong tòa soạn như tính năng lọc/ chặn tin nhắn tiêu cực trên báo hoặc mạng xã hội - Fanpage của báo hoặc thống kê lượt xem bài báo của bạn đọc.Các tòa soạn hiện nay đều có thể ứng dụng các công cụ AI vào mọi quy trình sản xuất tin bài. Ví dụ như trước khi sản xuất, có thể nhờ AI tư vấn nội dung viết hoặc lên kịch bản chương trình. Trong khi sự kiện diễn ra, có thể dùng các công cụ AI bóc băng nội dung phỏng vấn. Khi làm hậu kỳ có thể nhờ AI biên tập nội dung bài viết hoặc tạo ảnh minh họa cho bài viết. Thậm chí, với truyền hình đa phương tiện có thể tạo ra giọng đọc hoặc phát thanh viên ảo giúp bản tin thêm sinh động và thu hút được sự quan tâm của độc giả...

Hỗ trợ nhưng không lệ thuộc

Điểm mạnh của AI chính là có thể làm ra được những kịch bản, nội dung chương trình hoặc là giúp tư vấn cho một kế hoạch sản xuất tin bài hiệu quả hoặc cũng có thể đưa ra ý tưởng hoặc đặt tiêu đề cho bài viết. Thậm chí có thể đóng vai người trợ lý tham mưu, góp ý với tác giả để tìm ra được những nội dung phù hợp sản xuất trong một thời gian ngắn nhất. Như vậy công cụ AI thuộc nhóm thế hệ GenAI mới có thể can thiệp vào quá trình sản xuất tin, bài của phóng viên, hoặc là những công cụ hỗ trợ cho quá trình hoàn thiện một tác phẩm báo chí trở nên ấn tượng hơn, bắt mắt hơn và tạo ra được nhiều tương tác với bạn đọc hơn.

Đừng bao giờ sợ AI, hãy tìm hiểu, xem AI như người bạn, trợ lý cho mình. Nó sẽ giúp ích cho công việc rất nhiều. Theo quan điểm cá nhân thì AI hiện tại chưa thể thay thế hoàn toàn các hoạt động của một phóng viên hoặc là một kỹ thuật viên làm công việc ở trong tòa soạn mà đóng vai trò như một đồng nghiệp tham mưu nội dung và hỗ trợ. Bởi AI có một đặc điểm là sử dụng mô hình toán học và tập trung rất nhiều vào khả năng tư duy và logic vấn đề. Nó hoàn toàn không có cảm xúc như con người. Giống như là một bộ não con người phát triển lệch cực, 100% chỉ tập trung toàn bộ vào xử lý thông minh - IQ và bỏ qua toàn bộ phần cảm xúc 0% của EQ khi giao tiếp với mọi vấn đề.

Trong khi đó, một phóng viên, biên tập viên hoặc những nhân viên kỹ thuật góp phần tạo ra một tác phẩm báo chí thì đòi hỏi sự cân bằng 50/50 giữa IQ và EQ. Đây chính là yếu tố khách quan trong một tác phẩm báo chí để bạn đọc tiếp nhận và thích thú bởi vì cảm xúc câu chuyện được thể hiện qua từng câu chữ, ngôn ngữ, hình ảnh mà con người dùng sự kết hợp giữa IQ và EQ lồng ghép vào đó. Chỉ có nhà báo mới thể hiện cảm xúc của mình trong từng bài viết, với nỗi đau của nhân vật trong từng phóng sự hoặc bức bối khi viết một đề tài về sự bất công của xã hội, cái này thì AI chưa làm được.

Tóm lại, có thể nói AI chỉ thay thế con người ở những công việc lặp lại thường xuyên và đòi hỏi những thao tác đơn giản. Nhà báo vẫn phải đóng vai trò quyết định và nhà báo vẫn là người chịu trách nhiệm xã hội cho mọi tác phẩm báo chí được đăng tải.Tóm lại, sử dụng AI trong tác nghiệp của báo chí sẽ tương tự với việc điều khiển một phương tiện giao thông mới lưu thông trên đường, mọi thứ đều cần phải học và thực tập làm quen thì mới có thể sử dụng hiệu quả.

Lạm dụng AI có thể đánh mất bản sắc

Với công việc truyền thông và báo chí, cần nhấn mạnh rằng, chỉ khi nào AI có được đầy đủ giác quan như con người, chúng ta mới bị AI thay thế. Bởi sản phẩm của báo chí hay rộng ra là truyền thông, ngoài nội dung, thông điệp được truyền đi, cần có cảm xúc được chia sẻ. Chỉ con người có được cảm xúc qua sự trải nghiệm. Điều đó rất quan trọng trong bối cảnh truyền thông cảm xúc đang được ưa chuộng.

Hơn nữa, bên cạnh những lợi ích rõ rệt, việc lạm dụng AI có thể làm lu mờ bản sắc cá nhân và tinh thần phản biện - yếu tố cốt lõi tạo nên giá trị của nghề báo. Tin tức thiếu kiểm chứng, nội dung rập khuôn hoặc cảm xúc bị thay thế bởi máy móc có thể khiến người làm truyền thông đánh mất vai trò dẫn dắt dư luận và sáng tạo nội dung có chiều sâu.

Vì thế, xu hướng đúng đắn là “làm bạn” với AI - tận dụng sức mạnh công nghệ để hỗ trợ, không thay thế tư duy con người. Khi được sử dụng thông minh và có chọn lọc, AI sẽ là cánh tay phải giúp những người làm báo chí - truyền thông phát triển mạnh mẽ hơn trong kỷ nguyên số mà vẫn giữ được bản sắc và tráchnhiệm nghề nghiệp.

PHẠM SÔNG THU