Lễ hội Cầu Ngư làng Cam Lâm có từ hàng trăm năm trước, gắn liền với tục thờ Cá Ông (cá voi) của ngư dân địa phương. Các sắc phong lưu giữ tại đền Đông Hải cho thấy, dưới triều Nhà Nguyễn, vào năm Thành Thái thứ 6 (1894) và năm Khải Định thứ 9 (1924), các nhà vua đã giao cho trang Cam Lâm (nay là làng Cam Lâm) phụng thờ vị tôn thần Đông Hải Cự Ngư Linh Ứng Chi Thần hay Đông Hải Linh Ứng tôn thần. Việc phụng thờ này cũng gắn liền với Lễ hội Cầu Ngư ở làng Cam Lâm. Lễ cầu ngư làng Cam Lâm diễn ra hằng năm vào dịp rằm tháng Giêng. Và cứ 3 năm một lần, người dân ở đây sẽ tổ chức lễ hội cầu ngư với nhiều nghi lễ như: Tế Cá Ông, rước Đông Hải Linh Ứng tôn thần... cùng các hoạt động văn hóa, văn nghệ dân gian sôi nổi. Đây là nét sinh hoạt văn hóa tâm linh truyền thống của người dân làng Cam Lâm nói riêng, ngư dân các địa phương lân cận nói chung.

Phần lễ của Lễ hội Cầu Ngư được tổ chức một cách trang nghiêm, cung kính với đầy đủ các nghi thức truyền thống, nghinh thần, rước sắc, đọc văn tế,… Lễ rước sắc chính là phần mở đầu của Lễ hội Cầu Ngư (bắt đầu từ lăng Ông, tức là đền Đông Hải). Sau phần này, ngư dân tiếp tục thực hiện các lễ: nghinh thủy, rước hồn Thần Đông Hải. Phần hội trong Lễ hội Cầu Ngư được bắt đầu với những trò chơi dân gian, diễn xướng dân gian như Trò Kiều, dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh. Ngoài ra, còn có các hoạt động thể thao sôi nổi như đua thuyền, đi cà kheo, kéo co, đấu võ cổ truyền,... Tất cả hoạt động này tạo nên bầu không khí lễ hội vừa trang nghiêm, nhưng cũng rất náo nhiệt và thú vị.

Với những giá trị văn hóa tâm linh, tập quán tín ngưỡng độc đáo đó, ngày 21-2-2024, Bộ VH-TT&DL đã có Quyết định số 389 đưa Lễ hội Cầu Ngư làng Cam Lâm vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Tại buổi lễ, ông Nông Quốc Thành- Phó Cục trưởng Cục Di sản văn hóa, Bộ VH-TT&DL đã trao bằng "Chứng nhận Lễ hội Cầu Ngư làng Cam Lâm là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia" cho Đảng bộ, chính quyền và nhân dân xã Xuân Liên.

X.Sơn