(Cadn.com.vn) - Suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ cứu nước thần thánh kéo dài 30 năm, dân tộc ta đã luôn nêu cao tinh thần của chủ nghĩa anh hùng cách mạng. Điều này đã được ghi lại trong rất nhiều loại hình nghệ thuật - trong đó có những thước phim mang giá trị lịch sử quan trọng.

Ngay trong thời kỳ đầu của nền điện ảnh nước nhà, chúng ta có thể tự hào về nhóm điện ảnh Khu 8, Khu 7 ở Nam Bộ cho ra đời những bộ phim thời sự tài liệu phản ánh tinh thần chiến đấu dũng cảm kiên cường cũng như ý thức sẵn sàng hy sinh thân mình cho nền độc lập, tự do của dân tộc của chiến sĩ, đồng bào như phim “Trận Mộc Hóa” của nhà quay phim Mai Lộc. Tháng 8-1948, Bộ Tư lệnh khu 8 quyết định mở trận Mộc Hóa - trung tâm của vùng Đồng Tháp Mười. Tổ điện ảnh chia làm 3 tổ quay phim xông pha ở ba mặt trận: Mộc Hóa, đường từ Campuchia sang, từ Vàm Cỏ Tây vào...

Bộ phim tài liệu Trận Mộc Hóa - tác phẩm điện ảnh tài liệu đầu tiên của Việt Nam đã ra đời như vậy với bao công sức đóng góp của các nhà làm phim thời kháng chiến. Bộ phim được công chiếu đã trở thành sự kiện văn hóa trọng đại của khu vực Đồng Tháp Mười. Các nhà báo, trí thức và văn nghệ sĩ Sài Gòn bấy giờ cũng bất ngờ vì không hiểu tại sao điện ảnh Việt Minh lại làm được như thế. Hoặc rất nhiều bộ phim khác mang nhiều dấu ấn lịch sử như: Chiến dịch Bến Tre, Chiến dịch Trà Vinh, Chiến dịch La Ban-Cầu Kè (1950), Chiến dịch Đông Khê, Chiến thắng Cao Bắc Lạng, Chiến thắng Tây Bắc, Chiến thắng Điện Biên Phủ... Đây là những bộ phim có sức sống mãnh liệt đi cùng năm tháng.

Tháng 10-1954, thực dân Pháp phải rút khỏi nước ta, đế quốc Mỹ nhảy vào thế chân. Đất nước bị chia cắt thành hai miền. Vỹ tuyến 17 là vùng đất chứng kiến nhiều biến động lịch sử. Chính vì vậy mà địa danh này là nơi khơi nguồn cảm hứng cho nhiều bộ phim ở nhiều thể loại khác nhau. Trong đó phải kể đến bộ phim “Chung một dòng sông”, Vĩ tuyến 17 ngày và đêm,... đã cổ vũ rất lớn tinh thần chiến đấu cho quân và dân ta. Sau đó một loạt phim về đề tài cách mạng và kháng chiến chống ngoại xâm, đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc được sản xuất, trong đó có nhiều bộ phim để lại nhiều dấu ấn như: Chim vành khuyên, Chị Tư Hậu, Kim Đồng, Bao giờ cho đến tháng 10, Lửa trung tuyến, Cù Chính Lan,...

Phim “Chung một dòng sông”.

Trong lĩnh vực phim tài liệu và phim hoạt hình cũng có nhiều tác phẩm xuất sắc như: Cây tre Việt Nam, Anh Nguyễn Văn Trỗi sống mãi, Giữ làng giữ nước, Việt Nam trên đường thắng lợi. Đặc biệt, “Đầu sóng ngọn gió” là bộ phim không chỉ có sự kiện và tài liệu quí mà thông qua hòn đảo nhỏ bé đã khái quát được hình tượng một đất nước đang phải đương đầu với một thế lực xâm lược tàn bạo, nêu cao chính nghĩa, bảo vệ nền độc lập, tự do thiêng liêng của mình. Tinh thần đó đã được nghệ thuật thứ bảy phản ánh một cách thật sinh động và rõ nét.

Những dấu ấn một thời về con người và mảnh đất Việt Nam quả cảm, kiên cường dám xả thân vì nước lại in đậm trong các phim: Những cô gái Ngư Thủy, Mở đường Trường Sơn, Lũy thép Vĩnh Linh (giải Bông sen vàng LHP lần thứ nhất và Huy chương vàng LHP quốc tế Matxcơva năm 1971), phim Du kích Củ Chi, Đội nữ pháo binh Long An,... Cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước đi vào giai đoạn kết thúc, nhiều bộ phim tài liệu lịch sử đã ra đời và gây nhiều dấu ấn sâu sắc trong tâm trí của triệu triệu người dân đất Việt như các phim: Trên đường ra Huế giải phóng, Đà Nẵng giải phóng, Kí ức Bến Tre, Những hình ảnh đầu tiên về Côn Đảo, Qua cầu Công Lý...

Trong ảnh: Một cảnh trong phim “Vĩ tuyến 17 ngày và đêm”.

Mỗi hình ảnh, mỗi thước phim đều lung linh ánh sáng của huyền thoại - huyền thoại về một dân tộc “ra ngõ gặp anh hùng”; huyền thoại về những người con gái, con trai đang ở lứa tuổi thanh xuân đầy sức sống tạm xa ruộng đồng, nhà máy, mái trường theo tiếng gọi của non sông đã đến với chiến trường đầy khói lửa, sẵn sàng dâng hiến tuổi thanh xuân cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước. Xem những thước phim vô giá đó, chúng ta càng nhớ về một thời mà “Ngày nào cũng có người hy sinh, nhưng chúng tôi không hề nao núng. Cũng không ai nề hà chuyện đói, khát. Mặc dù trong kho còn gạo nhưng không ai tơ hào một hạt của chiến trường. Tư lệnh cũng phải ăn cháo măng hàng tuần liền. Đó là ý thức của tất cả mọi người vì chiến thắng chung”.

Tư tưởng đó, tinh thần đó càng đậm dấu ấn trong bộ phim tư liệu Chiến thắng lịch sử xuân 1975 vô cùng quí giá của Tổng đạo diễn - NSND - Trần Việt. Bộ phim không chỉ là bức tranh toàn cảnh về chiến thắng vĩ đại của quân đội và dân tộc mà còn là cái nhìn tổng quát sâu sắc, toàn diện về chặng đường 21 năm chiến đấu gian khổ, hy sinh vì Độc lập, Tự do, thống nhất Tổ quốc, khát vọng hòa bình và xây dựng của dân tộc Việt Nam. Bộ phim đã lý giải sự thất bại của 5 đời Tổng thống Mỹ (từ Eissenhower, J.F.Kennedy, L.Johnson, R.Nixon, Gerald Ford). Trong phim cũng phân tích khá sâu sắc thế, lực và thời cơ cách mạng, mưu lược trí tuệ tuyệt vời của Đảng trên các mặt đấu tranh chính trị, đấu tranh quân sự, đấu tranh ngoại giao và sự nổi dậy của nhân dân miền Nam. Cũng trong chiến dịch lịch sử này, Điện ảnh quân đội còn phát hành một số bộ phim khác nói về các vùng vừa được giải phóng, như phim: Nắng mới về Đà Lạt, Đà Nẵng những ngày đầu giải phóng, Thành phố bên sông Hàn, Ghé thăm Quảng Ngãi, Vài hình ảnh về Côn Đảo và Trên quần đảo Trường Sa...

Thời gian gần đây, chúng ta lại được chứng kiến một bộ phim đầy xúc động thể hiện rõ nét, trọn vẹn nhất về chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam - bộ phim “Đừng đốt”. Bộ phim đã nêu bật được hình ảnh của một dân tộc “biết căm thù và biết yêu thương”. Tính nhân văn, lòng nhân ái ẩn chứa trong trong phim có sức lay động lớn lao, cảm hóa những con người bên kia chiến tuyến, giúp cho họ nhận ra chân giá trị cuộc sống. Đó là những “bài học về tình yêu thương con người”. Bộ phim đã góp phần đưa hình ảnh người nữ bác sĩ Anh hùng, liệt sĩ Đặng Thùy Trâm nói riêng và chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam nói chung đến với bạn bè thế giới.

Nguyễn Viết Chính