Sáng 2-4 -2025, gia đình thân nhân liệt sĩ Nguyễn Công Hòa (sinh năm 1952, quê quán xã Thanh Văn, huyện Thanh Chương, Nghệ An) đã đến Nghĩa trang liệt sĩ (NTLS) quốc gia Đường 9 (Quảng Trị) viếng, thắp hương và hoàn tất các thủ tục xin chuyển hài cốt liệt sĩ về quê mẹ trong ngày 3-4.

Trong sự xúc động tột cùng đó, anh Nguyễn Công Quỳnh (1986, cháu ruột, gọi liệt sĩ Hòa là bác) cho biết, ông nội của anh Quỳnh (bố của liệt sĩ Hòa) đã qua đời từ lâu, hiện mẹ liệt sĩ cũng đã 104 tuổi. Gia đình đã dự định đưa bà vào thăm nơi yên nghỉ của liệt sĩ Hòa cùng các đồng đội nhưng do tuổi cao sức yếu, đường lại xa nên dự định không thể thực hiện được. Cũng vì tình hình như thế nên kế hoạch xin chuyển hài cốt liệt sĩ Hòa về quê được gia đình triển khai nhanh hơn, để người mẹ già có thể sớm được “gặp lại” con sau hơn 50 năm mòn mỏi đợi chờ. Đi cùng với anh Quỳnh có chị Sen (cháu gọi liệt sĩ Hòa là cậu ruột) và 2 người anh em họ với liệt sĩ Hòa. Tất cả đều bày tỏ sự biết ơn, xúc động khi nhận được sự quan tâm, giúp đỡ của nhiều cá nhân và cơ quan chức năng tại Quảng Trị.

“Sau khi biết có phần mộ liệt sĩ mang tên Nguyễn Công Hòa ở Quảng Trị vào năm 2023, sức khỏe bà nội khá nhiều hơn” - anh Quỳnh cho biết. Hình dung đến những ngày tháng nhớ thương, mong tìm thấy phần mộ, hài cốt con của những người mẹ liệt sĩ, chúng tôi hiểu được nỗi đau trong lòng mẹ Lài đằng đẵng mấy thập kỷ qua. Liệt sĩ Hòa là con thứ 2 trong gia đình 7 anh chị em. Theo người nhà, ký ức tiễn con lên đường nhập ngũ năm 1969 chưa từng phai trong tâm trí mẹ Lài. Nụ cười của con, lời dặn dò, động viên của con là thanh âm ngọt ngào, dọc dài theo nỗi nhớ và hy vọng của mẹ. Vào chiến trường khốc liệt, chiến đấu kiên trường, giữ chức vụ trung đội trưởng, ngày 26-6-1973, anh Hòa đã hy sinh tại Lào (Mặt trận miền Tây) và được an táng giữa rừng sâu nơi đây.

Việc tìm kiếm hài cốt liệt sĩ tại Lào đầy gian nan. Năm 1993, Quảng Trị tổ chức đợt đầu tiên tìm kiếm hài cốt liệt sĩ là quân tình nguyện và chuyên gia hy sinh tại Lào. Và, công tác này được duy trì hàng năm cho đến hôm nay, đưa về an táng tại NTLS quốc gia Đường 9. Các hài cốt liệt sĩ nằm ở địa bàn hiểm trở, rừng sâu, phần lớn chưa xác định được danh tính; cũng có hài cốt kèm di vật có tên họ, năm hy sinh nhưng không rõ đơn vị, quê quán. Công tác xác định được chính xác thông tin liệt sĩ để báo cho người thân và bổ sung đầy đủ trên bia mộ là một hành trình gian nan, vô cùng khó khăn. Và hài cốt liệt sĩ Nguyễn Công Hòa thuộc trong số đó. Mộ phần liệt sĩ Nguyễn Công Hòa được đưa về an táng tại NTLS quốc gia Đường 9 tại lô 5, hàng 3, mộ số 22, khu vực Tổng hợp.

Bố của liệt sĩ Hòa qua đời khi còn nguyên nỗi khắc khoải tìm phần mộ con, còn mẹ liệt sĩ vẫn ngày đêm mong nhớ, quay quắt. Trước tình cảm thiêng liêng ấy, con cháu của mẹ Lài càng kiên trì trên hành trình tìm hài cốt liệt sĩ Hòa cho mẹ được gặp, được gần con trong phần tuổi già còn lại. Mặc dù nhiều cuộc tìm kiếm đều vô vọng nhưng không tắt được kiên trì trong họ.

Năm 2023, trên một trang facebook của một thầy giáo về hưu có đăng hình ảnh phần mộ liệt sĩ Nguyễn Công Hòa tại NTLS quốc gia Đường 9, bia mộ chỉ có dòng tên họ, đơn vị F968, không có quê quán. Bắt gặp được thông tin này, gia đình đã vào NTLS và liên hệ, kết nối nhờ giúp đỡ để xác minh. Từ những kết quả ban đầu, có niềm tin đó chính là phần một liệt sĩ Hòa, con của mẹ Lài. Đặc biệt sau đó là lấy mẫu giám định ADN. Thời gian chờ kết quả giám định là ngày tháng đầy tâm trạng vừa thấp thỏm, vừa đợi mong. Đến ngày 24-2-2025, Cục Người có công (Bộ Lao động-Thương binh – Xã hội) đã có thông báo về kết quả giám định ADN xác định danh tính hài cốt liệt sĩ mộ số 22, hàng 3, lô 5, khu Tổng hợp, NTLS quốc gia Đường 9. Theo đó, Viện Pháp y Quốc gia – Bộ Y tế giám định kết luận: người có mẫu ghi tên là Nguyễn Thị Dung (là chị liệt sĩ Nguyễn Công Hòa) có quan hệ huyết thống dòng mẹ với mẫu hài cốt liệt sĩ ký hiệu NCC5706 (mộ số 22, hàng 3, lô 5, khu Tổng hợp).

Nhận được tin ấy, mẹ Lài chỉ muốn được vào ngay với con trai. Bao nhiêu nhớ mong cũng hóa an ủi trong lòng mẹ. Theo chia sẻ của anh Quỳnh, dự kiến lễ truy điệu liệt sĩ Hòa được diễn ra vào chiều 3 - 4 và sẽ an táng tại NTLS quê nhà. Trong niềm xúc động này, xin được nghiêng mình trước sự hy sinh vô bờ bến của những người mẹ đã hiến dâng con mình cho đất nước; xin được tri ân những người con đã anh dũng, ngã xuống vì sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, vì hòa bình, độc lập của dân tộc và hạnh phúc của nhân dân.

Bảo Hà