Năm 1980 học xong lớp 9, anh Phi phải “gác bút” vì điều kiện kinh tế khó khăn, để theo học nghề điêu khắc ở HTX Điêu khắc Phong Mỹ (xã Phong Hòa, H.Phong Điền). Có duyên được “thụ giáo” với nhiều bậc thầy điêu khắc giỏi của làng thời bấy giờ, với bản tính chăm chỉ cùng tư chất thông minh, chỉ 2 năm sau, Phi đã trở thành thợ giỏi tham gia làm hàng mộc mỹ nghệ xuất khẩu sang Liên Xô (cũ) và các nước Đông Âu như: Bulgaria, Romania, CH Czech…

Tuy nhiên, đến năm 1986, HTX Điêu khắc Phong Mỹ phải đóng cửa do làm ăn thua lỗ vì không tìm kiếm được thị trường tiêu thụ, chưa có đối tác mới. Trước nhu cầu bức thiết của cuộc sống, anh Phi cũng như nhiều thợ giỏi của làng phải phiêu bạt khắp nơi để tìm kế sinh nhai. Cũng chính trong thời gian này, anh Phi vừa làm vừa tích lũy thêm kinh nghiệm, không ngừng học hỏi, rèn luyện nâng cao tay nghề. Đến năm 1999, anh trở về Mỹ Xuyên với quyết tâm làm giàu ngay trên chính quê hương của mình. Vạn sự khởi đầu nan, trong bộn bề khó khăn về tài chính, thị trường tiêu thụ nhưng với quyết tâm, mong muốn được duy trì, truyền dạy nghề điêu khắc sao cho ngày càng lớn mạnh, anh bắt đầu bằng việc làm các mặt hàng lưu niệm, chịu khó chạy xe máy đi bỏ hàng cho các tiệm kinh doanh, cửa hàng trong tỉnh.

Năm 2002, chính sách khôi phục làng nghề truyền thống điêu khắc Mỹ Xuyên của Nhà nước, của huyện, tỉnh đã thổi một luồng sinh khí mới, tạo động lực thúc đẩy làng nghề phát triển. Nhờ đó, những thợ giỏi như ông Phi có “đất dụng võ”. Đến năm 2004, làng nghề điêu khắc Mỹ Xuyên được thành lập. Ông Phi là người tiên phong mở xưởng, thành lập doanh nghiệp ở khu quy hoạch làng nghề, trên diện tích 600m2, chiêu sinh được 7 thợ. Từ ngày mở xưởng, ông chú tâm ngay vào việc đào tạo lao động, truyền nghề điêu khắc cho lớp trẻ là con em của làng và các vùng phụ cận. Từ năm 2004 đến nay, nghệ nhân Phi đã đào tạo, truyền dạy được 195 lao động (thời gian đào tạo từ 6 tháng đến 2 năm tùy từng khóa học). Đa phần trong số đó đã là “thợ lành nghề” đang hoạt động hành nghề có hiệu quả, thành công ở quê hương và các tỉnh bạn như Đắc Lắc, TP Hồ Chí Minh, Quảng Bình, Quảng Ngãi. Tiêu biểu trong số học trò giỏi do ông Phi đào tạo là nhà điêu khắc trẻ Nguyễn Văn Thành (33 tuổi), Lê Thanh Long (27 tuổi), Ngô Đức Phi Hải (23 tuổi)..., được khách hàng gần xa biết đến, đặt hàng với số lượng lớn. Đồng thời, ông Phi là người có công vận động các cơ sở sản xuất khác trong làng nghề Mỹ Xuyên di dời cơ sở sản xuất đến khu quy hoạch làng nghề theo chủ trương của UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế. Đến nay đã có 22 cơ sở/doanh nghiệp di dời đến cơ sở mới và hoạt động ổn định, ngày càng có hiệu quả.

Trong quá trình chế tác sản phẩm từ gỗ, nghệ nhân Phi đã có nhiều sáng tạo, luôn có ý thức trau dồi tay nghề ngày một cao hơn, tỉ mẫn chăm chút “thổi hồn” vào từng sản phẩm. Ông đã sáng tác thiết kế và thực hiện nhiều sản phẩm mới phục vụ du lịch, trưng bày ở các hội chợ, tiêu biểu là Hội chợ “30 năm thành tựu kinh tế xã hội” do Sở Công thương tỉnh Thừa Thiên - Huế tổ chức năm 2003, tham gia triển lãm trong các kỳ Festival Huế, Festival nghề truyền thống Huế với nhiều sản phẩm phong phú, đa dạng. Để nâng cao chất lượng sản phẩm, có giá trị nghệ thuật, mỹ thuật và giá trị kinh tế lớn cho đơn vị, làng nghề, được nhiều khách hàng trong và ngoài nước biết đến, sản phẩm của nghệ nhân Phi ngày càng đa dạng về mẫu mã, chủng loại, hiện có khoảng 80-100 sản phẩm khác nhau được chế tác từ gỗ các loại, trong đó phải kể đến hàng chủ lực là tượng Phật các loại, tượng Quan Vân Trường (Quan Công), Khổng Minh, Phúc - Lộc - Thọ, Lý Thiết Quày, Đạt Ma Sư Tổ, 12 con giáp… Những sản phẩm xuất sắc, giàu tính thẩm mỹ, nghệ thuật đã góp phần đưa tên tuổi của nghệ nhân lên đỉnh cao, thuộc hàng đẳng cấp, đó là: Tác phẩm nghệ thuật lân hóa rồng, cô gái Tây Nguyên, gọi đò, anh hùng tương ngộ… Tác phẩm “Giàn mướp dân dã” và “Tượng cừu” đoạt giải khuyến khích trong triển lãm “Hàng thủ công mỹ nghệ tiêu biểu” năm 2014 do Bộ Công thương tổ chức tại Hà Nội. Nghệ nhân Ngô Đức Phi cho biết: “Qua nhiều năm mày mò học hỏi, nghiên cứu, doanh nghiệp của tôi đã chế tác, khắc thành công tượng Phật nghệ thuật một mặt, và đã được nhiều đối tác nước ngoài như: Nhật Bản, Thái Lan, Lào đặt hàng với số lượng lớn”. Năm 2016 có 2 tác phẩm nghệ thuật của ông là tượng Phật Tổ ngồi (cao 90cm) và tượng Phật Tổ nằm (dài 1,2m) đã xuất sang Ấn Độ - quê hương của đạo Phật. Các sản phẩm từ gỗ của nghệ nhân Ngô Đức Phi mang nét đặc trưng trong kiến trúc Huế, thể hiện giá trị mỹ thuật với kỹ xảo nghề nghiệp, trình độ chạm khắc điêu luyện…

Với những đóng góp không nhỏ vào thành tựu chung của nghề điêu khắc Mỹ Xuyên, nghệ nhân Ngô Đức Phi đã được tặng thưởng nhiều giấy khen, bằng khen UBND huyện Phong Điền, Sở Công thương và UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế. Năm 2017, ông Phi vinh dự được Chủ tịch nước cấp bằng “Nghệ nhân ưu tú”.

Trò chuyện với chúng tôi, ông Phi tâm sự: “Trải qua 38 năm hành nghề điêu khắc mộc mỹ nghệ, tôi luôn ý thức là phải gìn giữ, truyền nghề để không ngừng mở rộng, phát triển nghề truyền thống của cha ông cho con cháu trong làng, cho thế hệ trẻ nói chung”. Thực tiễn đã chứng minh điều đó, nhiều sản phẩm do “bàn tay vàng” của nghệ nhân Phi tạo ra đang chiếm lĩnh thị trường gần xa, có mặt ở nhiều tỉnh, thành trong cả nước.

Võ Văn Dần