Tiền thân Tiểu đoàn 3, Mặt trận 44 Quảng Đà là Tiểu đoàn 7 (706 Đồng Mít) thuộc Trung đoàn 64, Sư đoàn 320A. Trong kháng chiến chống Pháp, tiểu đoàn đã đánh nhiều trận vang dội và lập được nhiều chiến công xuất sắc. Đặc biệt, trong trận đánh ở Đồng Mít, Tiểu đoàn tiêu diệt gọn một tiểu đoàn lính lê dương, được Bác Hồ đặt tên là “Tiểu đoàn Đồng Mít dũng cảm đánh hăng”. Trước yêu cầu của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, chấp hành mệnh lệnh của cấp trên, ngày 15-11-1965, toàn bộ Trung đoàn 64 trực tiếp vào miền Nam chiến đấu. Ngày 10-11-1967, Tiểu đoàn 7 được tách ra từ Trung đoàn 64, trực thuộc Mặt trận 44 Quảng Đà, lấy phiên hiệu là Tiểu đoàn 3, ban đầu với 255 cán bộ, chiến sĩ (trong đó 178 đồng chí quê ở miền Bắc, 76 đồng chí quê ở miền Nam). Vào thời điểm này, mỗi năm Tiểu đoàn 3 được tăng cường bổ sung 70-100 chiến sĩ mới, phần lớn từ các tỉnh phía Bắc. Lực lượng được giao nhiệm vụ luồn lách vào tận vùng sâu, vùng xa, vùng ác liệt nhất của các huyện Điện Bàn, Duy Xuyên… tổ chức các trận đánh bất ngờ, táo bạo, tập trung vào các cứ điểm đóng quân có vị trí trọng yếu, đánh địch càn quét, tiêu hao tiêu diệt nhiều sinh lực địch, phá vỡ thế kìm kẹp, bao vây của địch, củng cố và mở rộng vùng giải phóng, bảo vệ hành lang và vùng căn cứ cách mạng.

Suốt thời gian 10 năm đứng chân và chiến đấu trên chiến trường Quảng Đà khốc liệt (1967-1977), được quân đội tin tưởng, nhân dân quý mến, đùm bọc, che chở, Tiểu đoàn 3 luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, tổ chức đánh hàng trăm trận độc lập và phối hợp, “càng đánh càng thắng”, “trận sau giòn giã hơn trận trước”, lập nên những chiến công hết sức đặc biệt xuất sắc, những thành tích tiêu biểu, điển hình, góp phần vào thắng lợi chung của quân và dân Mặt trận 44 Quảng Đà trong cuộc trường kỳ kháng chiến giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước. Tiểu đoàn 3 đã loại khỏi vòng chiến đấu hơn 3.000 tên địch, bắt sống gần 300 tên và thu giữ, phá hủy nhiều phương tiện chiến tranh của địch.

Với những thành tích đặc biệt xuất sắc trong chiến đấu, Tiểu đoàn 3 vinh dự được Bác Hồ hai lần khen ngợi là “Tiểu đoàn Đồng Mít dũng cảm đánh hăng” và “Các chú học tập và đánh như Bộ đội D3 Quảng Đà”. Tiểu đoàn 3 được Đảng, Nhà nước tặng thưởng Huân chương Quân công hạng Nhì, hạng Ba; 2 Huân chương Chiến công hạng Nhất, 1 Huân chương Chiến công hạng Nhì. Cấp đại đội được tặng thưởng 4 Huân chương Chiến công hạng Nhì, 2 Huân chương Chiến công hạng Ba và 71 cán bộ, chiến sĩ Tiểu đoàn 3 được tặng thưởng Huân chương Chiến công các hạng Nhất, Nhì, Ba và nhiều phần thưởng cao quý khác. Đặc biệt, ngày 21-11-2022, đơn vị được Chủ tịch nước ký Quyết định số 1385/QĐ-CTN phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.

Tại buổi lễ, Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng Lê Trung Chinh nhấn mạnh, hơn bốn thập kỷ đã đi qua nhưng những dấu son về một thời đấu tranh anh dũng vẫn không phai mờ trong ký ức của quân và dân thành phố. Cán bộ, nhân dân, lực lượng vũ trang Đà Nẵng hôm nay và mai sau sẽ mãi mãi không quên công ơn những anh hùng, liệt sĩ, cán bộ, chiến sĩ của Mặt trận 44 Quảng Đà, của Tiểu đoàn 3 anh hùng đã kề vai, sát cánh góp phần tạo nên sức mạnh phi thường, bức thành đồng vững chắc ngăn chặn, tiêu diệt địch ngay trong lòng địch. Những chiến công lẫy lừng của đơn vị anh hùng sẽ còn sống mãi với thời gian.

ĐÔNG A