(Cadn.com.vn) - Ngày 24-9, theo giờ Washington, Tổng thống Mỹ Barack Obama đã chủ trì cuộc họp thượng đỉnh chưa từng có của Hội đồng bảo an (HĐBA) LHQ nhằm tập hợp sự ủng hộ của thế giới trong vấn đề không phổ biến vũ khí hạt nhân và tiến tới giải trừ hạt nhân. Đây là lần thứ năm HĐBA tiến hành cuộc họp ở cấp nguyên thủ quốc gia kể từ khi tổ chức này được thành lập năm 1946 và là lần đầu tiên một Tổng thống Mỹ chủ trì cuộc họp của ủy ban gồm 15 nước thành viên này.

Tại cuộc họp có ý nghĩa lịch sử này, HĐBA đã nhất trí thông qua nghị quyết do Mỹ soạn thảo kêu gọi các quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân giải giáp những kho vũ khí chết người này. Phát biểu tại cuộc họp, Tổng thống Obama cho rằng, một năm tới sẽ mang tính quyết định đối với nỗ lực toàn cầu nhằm kiểm soát vũ khí hạt nhân. Ông Obama nhấn mạnh: “12 tháng tới sẽ thực sự có vai trò quyết định để xác định xem liệu nghị quyết này và các nỗ lực toàn diện của chúng ta nhằm ngăn chặn việc phổ biến và sử dụng vũ khí hạt nhân có thành công hay không”.

Biểu tình tại Washington (Mỹ) nhằm phản đối lời đe dọa vũ khí hạt nhân của Iran. Ảnh: AP

Cũng tại phiên họp, Tổng thống Nga Dmitry Medvedev đã nêu các đề nghị mới trong lĩnh vực giải trừ và không phổ biến vũ khí hạt nhân, đồng thời tuyên bố Nga sẵn sàng giảm xuống hơn 3 lần phương tiện phóng vũ khí tiến công chiến lược và sẽ thảo luận với Mỹ về khả năng này.

Tổng thống Medvedev khẳng định: Nga luôn là đối tác đáng tin cậy trong lĩnh vực không phổ biến và giải trừ vũ khí hạt nhân và đã đưa ra những đề nghị sau: tiếp tục hoàn thiện và củng cố quy chế toàn cầu về giải trừ và không phổ biến vũ khí hạt nhân; phát huy và thiết lập một hệ thống bảo đảm đa dạng của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế (IAEA); khuyến khích việc các nước chủ chốt trên thế giới nhanh chóng ký kết và thông qua Hiệp ước cấm toàn bộ các vụ thử hạt nhân và thực hiện nó trên thực tế (CTBT); tích cực sử dụng các cơ chế mới về không phổ biến vũ khí hạt nhân, trước hết là Nghị quyết 1540 của HĐBA LHQ về không phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt và đấu tranh chống khủng bố hạt nhân; tất cả các nước khác sở hữu vũ khí hạt nhân cần phải ủng hộ những nỗ lực của Nga và Mỹ nhằm hạn chế việc phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, đồng thời các nước không có vũ khí hạt nhân phải thực hiện các cam kết của mình về không phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt.

Tổng thống Medvedev cho rằng, từ nay đến tháng 12 tới, Moscow và Washington có thể ký một văn kiện mới về cắt giảm vũ khí tiến công chiến lược và  Nga sẽ làm hết sức mình cho mục tiêu đó. Nga cũng phấn đấu hết mình cho một thế giới hòa bình và cho một tương lai an toàn trên thế giới.

Trước đó, Thủ tướng Anh Brown nói rằng, nếu các chính phủ nghiêm túc về một thế giới phi hạt nhân, thì đây là thời điểm của tài lãnh đạo chính trị chứ không phải là đẩy tình hình đến bờ vực chiến tranh. Thủ tướng Brown cho biết, ông đã yêu cầu các cố vấn an ninh quốc gia nghiên cứu để giảm bớt số tàu ngầm có khả năng phóng các vũ khí hạt nhân của nước Anh từ 4 xuống còn 3.

Ông Brown lên tiếng cho rằng, con số cường quốc vũ trang hạt nhân tăng lên gần gấp đôi trong mấy năm gần đây, và có thể còn thêm nữa, điều nguy hiểm là các phần tử khủng bố có được trong tay vũ khí đó. Thủ tướng Brown đề nghị là Anh sẽ trợ giúp về chương trình điện hạt nhân dân dụng cho bất cứ quốc gia nào không có hạt nhân sẵn sàng từ bỏ bất cứ kế hoạch nào về hạt nhân. Tuy nhiên, ông nói rằng, nó sẽ tùy vào các nước đó chứng minh rằng họ sẽ không chế tạo bom.

Chim bồ câu tung bay ở Công viên tưởng niệm hòa bình Hiroshima. Các thị trưởng của 2 thành phố Hiroshima và Nagasaki kêu gọi LHQ có giải pháp loại bỏ tất cả vũ khí hạt nhân trên toàn cầu. Ảnh: AFP

Trong phản ứng đầu tiên đối với Hội nghị cấp cao HĐBA do Mỹ chủ trì với chủ đề “Duy trì hòa bình và an ninh quốc tế, không phổ biến vũ khí hạt nhân và giải trừ vũ khí hạt nhân”, Ấn Độ tuyên bố không ký Hiệp ước không phổ biến hạt nhân (NPT). Ấn Độ cho rằng, các tiêu chuẩn của Hiệp ước trái với lợi ích quốc gia và vi phạm chủ quyền của Ấn Độ. Đại diện thường trực của Ấn Độ tại LHQ Hardeep Singh Puri tuyên bố: Ấn Độ không chấp nhận những yêu cầu về sự ứng dụng rộng rãi của Hiệp ước này.

Trong một diễn biến có liên quan, để chứng minh từ lời nói đến hành động, sau 10 năm cách quãng, ngày 24-9, Mỹ chính thức tham gia trở lại một hội nghị tổ chức 2 năm một lần nhằm thu hút thêm sự ủng hộ, kể cả của Thượng viện Mỹ, đối với Hiệp ước CTBT. Hội nghị quy tụ các ngoại trưởng và nhiều phái viên khác đến từ hơn 100 quốc gia đã phê chuẩn hoặc ít nhất đã ký CTBT, được Đại hội đồng LHQ thông qua tháng 9-1996.

Trong một bức thư gửi Tổng Giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) Mohamed ElBaradei đầu tuần này, Iran đã thông báo rằng, nước này có nhà máy sản xuất uranium thứ hai. Từ trước tới nay, thế giới chỉ biết về một nhà máy làm giàu uranium của Iran ở thành phố Natanz thuộc miền Trung nước này. Nhà máy hiện do các thanh sát viên IAEA giám sát. LHQ từng thông qua 3 nghị quyết trừng phạt Iran do nước này từ chối ngừng làm giàu uranium và không làm sáng tỏ những quan ngại rằng hoạt động làm giàu uranium của Iran nhằm mục đích sản xuất bom hạt nhân, chứ không phải để sản xuất điện như Tehran từng tuyên bố. Vì thế, tuyên bố mới của Iran có thể làm gia tăng mối lo ngại về những biện pháp trừng phạt tiếp theo chống nước này vì chương trình hạt nhân gây tranh cãi. (Reuters)

Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton có bài phát biểu tại hội nghị, đánh dấu việc Washington lần đầu tiên tham gia hội nghị này kể từ năm 1999. Khai mạc hội nghị, Tổng Thư ký LHQ Ban Ki-moon nói: “Việc Mỹ lần đầu tiên tham gia hội nghị, dưới sự lãnh đạo của Ngoại trưởng Clinton, thể hiện cam kết của Washington nỗ lực hướng tới mục tiêu phê chuẩn CTBT”.

Hiện Mỹ vẫn chưa phê chuẩn CTBT do Thượng viện nước này hồi năm 1999, do Đảng Cộng hòa kiểm soát, đã bác bỏ hiệp định trên, nhưng nay Tổng thống  Obama cam kết quyết theo đuổi việc phê chuẩn CTBT. Theo quy định, CTBT sẽ chính thức có hiệu lực 180 ngày sau khi được tất cả 44 nước có vũ khí hoặc có công nghệ vũ khí hạt nhân phê chuẩn.

Có thể nói, với nghị quyết của HĐBA về vấn đề không phổ biến vũ khí hạt nhân và tiến tới giải trừ hạt nhân vừa được thông qua sẽ là một xung lực mới cho tiến trình này. Đương nhiên, để có được kết quả như mong muốn thì đòi hỏi các bên liên quan phải hành động một cách cụ thể và đầy trách nhiệm.

Lê Minh Châu