(Cadn.com.vn) - Phấn đấu cho một thế giới hoàn toàn không có vũ khí hạt nhân là mong muốn của dư luận tiến bộ khắp năm châu. Tuy nhiên, sau nhiều thập niên đấu tranh, bàn thảo tại các diễn đàn song phương và đa phương tại LHQ, Hiệp ước không phổ biến hạt nhân (NPT) ra đời năm 1970  vẫn vấp phải những bất đồng gay gắt xung quanh những vấn đề cụ thể khi thực thi NPT.

Ngày 27-4, Nhật Bản đã công bố sáng kiến 11 điểm để có được một thế giới phi hạt nhân, trong đó kêu gọi áp đặt “những hạn chế hiệu quả mang tính toàn cầu” đối với chương trình phát triển tên lửa đạn đạo của CHDCND Triều Tiên. Trong bài phát biểu nhan đề “Các điều kiện tiến tới Không (có vũ khí hạt nhân) - 11 điểm để giải giáp hạt nhân toàn cầu”, Ngoại trưởng Nhật Bản Hirofumi Nakasone đã hối thúc Trung Quốc và các cường quốc hạt nhân khác cắt giảm kho vũ khí hạt nhân cũng như đảm bảo sự minh bạch về các kho vũ khí này, điều mà ông Nakasone cho là có tính “sống còn” để tiến tới giải giáp hạt nhân toàn cầu. Ngoại trưởng Nakasone nói: “Trung Quốc tiếp tục hiện đại hóa kho vũ khí hạt nhân và không hề thực hiện bất kỳ sự cắt giảm vũ khí hạt nhân nào. Trung Quốc cũng không tiết lộ bất cứ thông tin nào về kho vũ khí hạt nhân của mình”.

Ngoại trưởng Nhật Bản cũng ủng hộ lời kêu gọi gần đây của Tổng thống Mỹ Barack Obama về một thế giới không có vũ khí hạt nhân. Ông còn cho rằng việc CHDCND Triều Tiên phát triển tên lửa đạn đạo là nguồn gốc gây nghi ngờ và căng thẳng trên toàn thế giới. Theo ông Nakasone, Nhật Bản - quốc gia duy nhất phải hứng chịu bom nguyên tử, muốn đăng cai một hội nghị quốc tế để thảo luận về vấn đề giải giáp hạt nhân toàn cầu vào đầu năm sau trước khi diễn ra hội nghị năm 2010 đánh giá về NPT. Ông Nakasone cũng kêu gọi Ấn Độ, Pakistan, và Israel tham gia NPT, trong khi nhấn mạnh Iran cần tuân thủ các nghị quyết LHQ để giành được niềm tin của cộng đồng quốc tế.

Trong khi đó, phiên họp ngày 6-5 vừa qua của các phái đoàn đàm phán về NPT do LHQ chủ trì  đã đạt được thỏa thuận đầu tiên sau một thập kỷ về định ước chống vũ khí hạt nhân này ra đời, mà theo các nhà ngoại giao, phần lớn là nhờ vào ảnh hưởng từ chính sách Tổng thống Mỹ Barack Obama. Theo AFP, bước sang ngày thứ 3 của hội nghị kéo dài hai tuần bàn về hiệp định kiểm soát việc thực thi NPT, đại biểu của 189 nước tham gia ký Hiệp ước NPT đã nhất trí về một chương trình nghị sự cho một hội nghị sẽ tổ chức vào năm 2010, mà tại đó các thành viên của NPT hy vọng sẽ thông qua một kế hoạch hành động để cải tổ hiệp định này.

LHQ và các nước trên thế giới đều cáo buộc CHDCND Triều Tiên đã thử tên lửa hạt nhân trong vụ phóng thử tên lửa Taepodong-2 vào hôm 4-5. Ảnh: Reuters

Chương trình nghị sự vừa được nhất trí này bao gồm việc xem xét lại các cam kết về giải trừ vũ khí do Mỹ, Anh, Pháp, Trung Quốc và Nga đưa ra vào những năm 1995 và 2000. Chương trình này cũng bao gồm việc thảo luận “khu vực phi vũ khí hạt nhân”, mà theo các nhà ngoại giao, chủ yếu sẽ là về kho vũ khí hạt nhân có thể có của Israel. Các nhà ngoại giao đã mô tả thỏa thuận này là khiêm tốn, nhưng quan trọng vì suốt 10 năm qua, các nước thành viên NPT thậm chí không thể nhất trí về vấn đề họ sẽ thảo luận. Theo họ, các phát biểu theo giọng điệu mới của chính quyền Obama chắc chắn là nhân tố quyết định góp phần đưa đến kết quả trên. Một nhà ngoại giao giấu tên cho biết, đại diện của chính quyền Obama đã có “một sự đảo ngược chính sách” (so với chính quyền tiền nhiệm) và nhất trí tiếp tục thực hiện các cam kết của Washington. Phái đoàn Pháp ban đầu vẫn cản trở nhưng sau đó đã nhượng bộ khi nhận ra họ đã rơi vào thế bị cô lập. Cũng tại hội nghị, Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ  bà Gottemoeller cho rằng “việc gia nhập NPT rộng rãi, với những nước Ấn Độ, Israel, Pakistan và CHDCND Triều Tiên... vẫn là một mục tiêu cơ bản của Mỹ”.

Tuy nhiên, các cuộc tranh luận tại Hội nghị cũng cho thấy có rất nhiều dị biệt trong việc ký và thực thi Hiệp ước NPT cũng như những phê phán lẫn nhau. Tel Aviv đã lên tiếng bác bỏ lời kêu gọi Israel gia nhập NPT của Mỹ, Nhật Bản do tính hiệu quả của việc thực thi NPT không cao và cho rằng điều cần phải hành động chính là ngăn cản chương trình hạt nhân của Tehran. Còn phát biểu tại cuộc họp báo định kỳ ngày 7-5, người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mã Triều Húc nói: “Chúng tôi không biết mục đích chính xác của lãnh đạo Nhật Bản là gì khi đề cập tới vấn đề hạt nhân của Trung Quốc trong bối cảnh hiện nay. Chính sách hạt nhân của Trung Quốc rất minh bạch. Quan điểm của Bắc Kinh về việc giải trừ hạt nhân là rất rõ ràng với tất cả các bên”.

Lê Diệu Nguyên