Đầu tuần này, hai nước Cộng hòa nhân dân Donetsk và Lugansk ở miền Đông tuyên bố sẽ tổ chức trưng cầu ý dân về việc sáp nhập vào Nga từ ngày 23 đến 27-9. Hai khu vực Nga đang kiểm soát một phần ở miền Nam là Kherson và Zaporizhzhia cũng sẽ bỏ phiếu cùng thời gian này, trong đó Zaporizhzhia sẽ có kết quả ngay trong ngày 28-9.

Donetsk đã lập 450 điểm bỏ phiếu tại đây và 200 điểm bỏ phiếu tại Nga. Lugansk lập 461 điểm bỏ phiếu trên địa bàn tỉnh và 201 điểm bỏ phiếu khác ở Nga. Giới chức vùng Zaporizhzhia thông báo thành lập 394 điểm bỏ phiếu địa phương và 58 điểm khác ở Nga, Donbass và Kherson. Người dân vùng Kherson có cơ hội bỏ phiếu tại Crimea và một số thành phố Nga, trong đó có thủ đô Moscow. Ủy ban Bầu cử Kherson ước tính có khoảng 750.000 người tham gia bỏ phiếu. Khu vực Zaporizhzhia cũng nhận được khoảng 750.000 cử tri đăng ký, trong khi cộng hòa tự xưng Donetsk đã in 1,5 triệu phiếu bầu. Cả bốn khu vực đều tuyên bố cam kết tối đa hóa tính minh bạch và tính hợp pháp của cuộc trưng cầu dân ý, đồng thời mời các quan sát viên quốc tế tới giám sát.

Các khu vực này chiếm khoảng 15% lãnh thổ của Ukraine. Nga đang kiểm soát khoảng 60% Donetsk và 73% Zaporizhzhia. Người dân tại các vùng nói trên sẽ bỏ phiếu để trả lời câu hỏi "có" hoặc "không" với việc ly khai Ukraine và sáp nhập Nga. Hãng tin Tass dẫn lời ông Nikolay Bulayev, phó chủ tịch ủy ban này, cho biết Nga sẽ mở hàng chục điểm bỏ phiếu tại Nga cho những người đã di tản khỏi bốn khu vực trên cũng như cử giám sát viên và hỗ trợ thiết bị cho các điểm đó.

Ukraine và phương tây phản đối

Hãng thông tấn TASS đưa tin phản ứng về động thái trên, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky khẳng định các cuộc trưng cầu dân ý sẽ không ảnh hưởng đến lập trường và mục tiêu của Kiev. Tổng thống Zelensky tiếp tục kêu gọi các quốc gia phương Tây hỗ trợ nhiều hơn cho các lực lượng vũ trang của Ukraine, nhằm giành lại quyền kiểm soát Donbass và một số khu vực khác.

Về phần mình, Mỹ tuyên bố sẽ không công nhận kết quả các cuộc trưng cầu dân ý về việc sáp nhập vào Nga của bốn khu vực trên. Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken khẳng định: "Nếu những cuộc trưng cầu này được tiến hành và Nga có ý định sáp nhập lãnh thổ Ukraine, Mỹ sẽ không bao giờ công nhận điều đó".

Tổng Thư ký Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) Jens Stoltenberg nói rằng liên minh này sẽ coi cuộc trưng cầu dân ý sắp tới về việc gia nhập Nga là "bất hợp pháp", đồng thời kêu gọi cộng đồng quốc tế chỉ trích những bước đi như vậy. Đại diện cấp cao phụ trách chính sách an ninh và đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU), Josep Borrell, tuyên bố kế hoạch tổ chức trưng cầu dân ý về vấn đề sáp nhập vào Nga vi phạm rõ ràng Hiến chương Liên hợp quốc và độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine. Theo ông Borrell, kết quả của các hành động là không có hiệu lực, đồng thời không được EU và các quốc gia thành viên công nhận.

Nguy cơ leo thang chiến tranh

Điện Kremlin đến nay đã thể hiện rõ sẽ ủng hộ các vùng ở Ukraine sáp nhập Nga dù các nước phương Tây tuyên bố không công nhận kết quả trưng cầu ý dân. Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov nói việc sáp nhập vào Nga là vấn đề do người dân tại các tỉnh của Ukraine tự quyết. Nhiều quan chức cấp cao của Nga đã bày tỏ ủng hộ hoạt động này. Việc sáp nhập có nghĩa mọi hành động quân sự nhắm vào những khu vực đó đều được coi là cuộc tấn công nhằm vào Nga. Đây là tín hiệu cho thấy cuộc chiến có thể diễn biến khôn lường trong thời gian tới.

Ông Dmitry Medvedev, cựu tổng thống và hiện là phó chủ tịch Hội đồng An ninh Nga, nói rõ hơn khi khẳng định Moscow có thể sử dụng vũ khí hạt nhân để bảo vệ các vùng lãnh thổ nói trên nếu họ chọn sáp nhập. "Không chỉ huy động quân, mà bất kỳ vũ khí nào của Nga, bao gồm vũ khí hạt nhân chiến lược và vũ khí dựa trên các nguyên tắc mới, đều có thể được sử dụng để bảo vệ các vùng này", Reuters dẫn lời ông Medvedev nói ngày 22-9.

Theo phân tích của truyền thông phương Tây, việc sáp nhập các vùng lãnh thổ của Ukraine sẽ càng khiến Nga có thêm lý do để đáp trả mạnh mẽ sau bước lùi trên chiến trường những tuần qua. Và đây là tín hiệu cho thấy cuộc chiến sẽ leo thang.

AN BÌNH