Nhiều năm qua ở Việt Nam, hoạt động từ thiện (HĐTT) đã trở thành một phong trào sâu rộng trong xã hội, thu hút sự tham gia của nhiều tổ chức, cá nhân nhằm kịp thời hỗ trợ, giúp đỡ, động viên những người có hoàn cảnh khó khăn, đặc biệt trong tình hình thiên tai, dịch bệnh COVID-19 liên tục hoành hành như hiện nay. Đáng chú ý, sự góp mặt của một số người nổi tiếng, dùng danh nghĩa, uy tín của mình đứng ra huy động và đại diện nhận hỗ trợ từ các nhà hảo tâm đã góp phần tạo nên những hiệu ứng tích cực trong HĐTT. Tuy nhiên, vấn đề đáng lưu tâm ở đây là pháp luật có cho phép cá nhân đứng ra vận động, nhận và phân phối tiền, hàng hỗ trợ hay không?

Luật sư Phạm Văn Thanh- Phó trưởng Chi nhánh Công ty Luật TNHH Phạm và Liên danh tại TP Đà Nẵng, cho biết: Hiện nay có nhiều ý kiến khác nhau về vấn đề này, có ý kiến cho rằng: cá nhân không thuộc đối tượng được phép vận động, tiếp nhận, phân phối tiền, hàng cứu trợ theo quy định tại Điều 4, Điều 5 Nghị định 64/2008/NĐ-CP của Chính phủ quy định về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ nhân dân khắc phục khó khăn do thiên tai, hỏa hoạn, sự cố nghiêm trọng, các bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo. Tuy nhiên, theo quy định tại điểm d khoản 5.2 mục 5 Thông tư 72/2008/TT-BTC của Bộ Tài chính hướng dẫn thực hiện Nghị định 64/2008/NĐ-CP, các cá nhân có quyền hỗ trợ trực tiếp cho các nạn nhân, gia đình nạn nhân, các đối tượng bảo trợ xã hội cần sự giúp đỡ, chỉ thông qua Ban cứu trợ địa phương để được hướng dẫn và không bắt buộc phải chuyển nguồn tiền về cơ quan Nhà nước mà có thể chuyển trực tiếp số tiền, hàng cứu trợ đến người dân. Ngoài ra, tại khoản 1 Điều 21 Nghị định 64/2008/NĐ-CP quy định: cá nhân trong nước và ngoài nước có thành tích trong việc vận động đóng góp; ủng hộ, tiếp nhận, quản lý và sử dụng nguồn cứu trợ hỗ trợ nhân dân trong và ngoài nước và các địa phương bị thiệt hại do thiên tai, hỏa hoạn, sự cố nghiêm trọng gây ra, các bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo được khen thưởng theo quy định của Luật Thi đua khen thưởng.

Như vậy, phải chăng mọi HĐTT với tư cách cá nhân đều không bị pháp luật cấm, việc cá nhân đứng ra ủng hộ, kêu gọi các nhà hảo tâm tham gia thiện nguyện hoàn toàn không vi phạm pháp luật trừ trường hợp vì mục đích vụ lợi cá nhân và bản thân hoạt động vận động, tiếp nhận, phân phối tiền, hàng cứu trợ với tư cách cá nhân không thuộc đối tượng điều chỉnh của Nghị định 64/2008/NĐ-CP. Ngoài ra, cần xem xét bản chất của việc ủng hộ, quyên góp giúp đồng bào bị thiên tai, lũ lụt, dịch bệnh là quan hệ dân sự thuộc giao dịch tặng cho. Bên quyên góp là bên tặng cho và người dân nhận được tiền, hàng cứu trợ là bên nhận tặng cho. Người kêu gọi ủng hộ, nhận và giao tiền, hàng cứu trợ đơn thuần chỉ là bên trung gian (bên nhận ủy thác từ bên tặng cho) để chuyển giao tài sản. Bên nhận ủy thác sẽ tự chịu trách nhiệm với các khoản giao nhận tài sản và công khai tài chính nếu những người ủy thác có yêu cầu. Tất cả mọi giao dịch đều được thực hiện trên cơ sở tự nguyện, đảm bảo nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự nên hoàn toàn có giá trị pháp lý và được pháp luật thừa nhận. Vì vậy, có thể khẳng định, cá nhân hoàn toàn có quyền vận động, tiếp nhận và phân phối tiền, hàng cứu trợ.

Cứu trợ là việc nhanh chóng, kịp thời đáp ứng nhu cầu cấp thiết của người bị thiệt hại. Tuy nhiên, vì nhiều nguyên nhân, thực tế không phải trường hợp nào các tổ chức, cá nhân đại diện nhận nguồn tiền huy động cũng kịp thời tổ chức hỗ trợ cho người dân. Điển hình, vụ việc 1 nghệ sĩ chậm chuyển tiền hỗ trợ đang được dư luận quan tâm như những ngày gần đây. Nếu thiên tai, bão lụt, dịch bệnh đã xảy ra quá lâu, hậu quả về vật chất cơ bản đã được chia sẻ và khắc phục, đời sống đã ổn định trở lại thì việc cứu trợ sẽ không còn ý nghĩa như ban đầu. Vậy, hành vi chậm chuyển tiền hỗ trợ này có bị xem là vi phạm pháp luật hay không? Vấn đề này sẽ được trao đổi ở bài viết kỳ tới.

Chuyên mục này có sự cộng tác về chuyên môn của Chi nhánh Công ty Luật TNHH Phạm và Liên danh tại TP Đà Nẵng. Đường dây nóng hỗ trợ tư vấn: 0236.3572456, 0903573138