*Luật sư Phan Thụy Khanh, Phó trưởng Văn phòng Luật sư Phong & Partners – Trưởng Chi nhánh Sơn Trà, trả lời:

Theo thông tin anh Tân cung cấp, cha mẹ anh có tạo dựng được một tài sản chung là một căn nhà. Năm 2016, cha anh bỏ nhà đi và từ đó đến nay gia đình không thể liên lạc được. Hiện nay mẹ anh muốn bán căn nhà đó nhưng VPCC từ chối công chứng. Theo quy định pháp luật hiện hành, VPCC không đồng ý công chứng giao dịch mua bán như trên là phù hợp bởi lẽ nhà đất này là tài sản chung của cha mẹ anh, việc định đoạt khối tài sản này cần có ý kiến của cả hai người.

Điều 35 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định về việc chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản chung như sau:

“1. Việc chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản chung do vợ chồng thỏa thuận.

2. Việc định đoạt tài sản chung phải có sự thỏa thuận bằng văn bản của vợ chồng trong những trường hợp sau đây:

a) Bất động sản;

b) Động sản mà theo quy định của pháp luật phải đăng ký quyền sở hữu;

c) Tài sản đang là nguồn tạo ra thu nhập chủ yếu của gia đình.”

Điều 13 Nghị định 126/2014/NĐ-CP ngày 31/12/2014 quy định:

“1. Việc chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản chung do vợ chồng thỏa thuận. Trong trường hợp vợ hoặc chồng xác lập, thực hiện giao dịch liên quan đến tài sản chung để đáp ứng nhu cầu thiết yếu của gia đình thì được coi là có sự đồng ý của bên kia, trừ trường hợp quy định tại Khoản 2 Điều 35 của Luật Hôn nhân và gia đình.

2. Trong trường hợp vợ hoặc chồng định đoạt tài sản chung vi phạm quy định tại Khoản 2 Điều 35 của Luật Hôn nhân và Gia đình thì bên kia có quyền yêu cầu Tòa án tuyên bố giao dịch vô hiệu và giải quyết hậu quả pháp lý của giao dịch vô hiệu.”

Theo các quy định vừa nêu, hiện tại mẹ anh không có quyền tự định đoạt việc bán nhà. Tuy nhiên, pháp luật cũng đã có quy định để giải quyết trong trường hợp này mặc dù mất khá nhiều thời gian. Gia đình anh có thể cân nhắc tiến hành các thủ tục như sau:

Thủ tục yêu cầu một người mất tích:

+ Bước 1: Gia đình anh gửi đơn yêu cầu tuyên bố là cha anh mất tích đến Tòa án Nhân dân TP Hội An kèm theo các tài liệu chứng minh cha anh đã bỏ nhà đi từ năm 2016 đến nay, gia đình đã nỗ lực tìm kiếm nhưng không tìm thấy.

+ Bước 2: Trong thời hạn 20 ngày, kể từ ngày thụ lý đơn yêu cầu tuyên bố một người mất tích, Tòa án ra quyết định thông báo tìm kiếm người bị yêu cầu tuyên bố mất tích. Nội dung thông báo sẽ có các thông tin chính như thời gian ra thông báo, quyết định tìm kiếm; thông tin, địa chỉ của người yêu cầu; thông tin của người bị tuyên bố mất tích; địa chỉ liên hệ của cơ quan, tổ chức, cá nhân nếu người cần tìm kiếm biết được thông báo hoặc người khác có được tin tức về người bị yêu cầu tuyên bố mất tích.

Trong thời hạn 1 tháng, kể từ ngày Tòa án ra quyết định thông báo tìm kiếm người vắng mặt tại nơi cư trú, thông báo này phải được đăng trên một trong các báo hàng ngày của trung ương trong 3 số liên tiếp, Cổng thông tin điện tử của Tòa án, UBND cấp tỉnh (nếu có) và phát sóng trên Đài phát thanh hoặc Đài truyền hình của trung ương 3 lần trong 3 ngày liên tiếp. Chi phí đăng bài tìm kiếm sẽ do người yêu cầu chịu.

Thông báo tìm kiếm người bị yêu cầu tuyên bố mất tích là 4 tháng, kể từ ngày đăng, phát thông báo lần đầu tiên.

+ Bước 3: Trong thời hạn 10 ngày, kể từ ngày kết thúc thời hạn thông báo, Tòa án Nhân dân TP Hội An phải mở phiên họp xét đơn yêu cầu.

+ Bước 4: Tòa án Nhân dân TP Hội An sẽ ra quyết định tuyên bố cha anh mất tích, trường hợp có yêu cầu Tòa án áp dụng biện pháp quản lý tài sản của cha anh và được chấp nhận thì trong quyết định tuyên bố một người mất tích, Tòa án còn phải quyết định áp dụng biện pháp quản lý tài sản của người đó theo quy định của Bộ luật Dân sự. Đồng thời, Tòa án sẽ gửi quyết định tuyên bố cha anh mất tích đến UBND phường Cẩm Phô - nơi cư trú cuối cùng của cha anh mà gia đình biết được.

Đối với việc quản lý phần tài sản của cha anh - người bị Tòa án tuyên mất tích, theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015, tài sản do vợ hoặc chồng đang quản lý thì vợ hoặc chồng tiếp tục quản lý; nếu vợ hoặc chồng chết hoặc mất năng lực hành vi dân sự, có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi, bị hạn chế năng lực hành vi dân sự thì con thành niên hoặc cha, mẹ của người vắng mặt quản lý. Như vậy, mẹ anh sẽ là người có quyền quản lý phần tài sản của ba anh. Trong thời gian quản lý tài sản, mẹ anh có các quyền và nghĩa vụ của người quản lý tài sản như sau:

Giữ gìn, bảo quản tài sản của người mất tích;

Phải bán ngay tài sản là hoa màu, sản phẩm khác nếu thấy có nguy cơ bị hư hỏng;

Nếu người mất tích đang có nghĩa vụ cấp dưỡng, nghĩa vụ tài chính với bên thứ ba, người quản lý di sản phải dùng tài sản của người mất tích thực hiện các nghĩa vụ đó theo quyết định của Tòa án;

Khi người mất tích trở về, người quản lý phải giao lại tài sản cho người mất tích và thông báo cho Toà án biết; trường hợp có lỗi trong việc quản lý tài sản mà gây thiệt hại thì phải bồi thường.

Được quyền trích một phần tài sản của người mất tích để thực hiện các nghĩa vụ cấp dưỡng, trả nợ cho người mất tích;

Được thanh toán các chi phí cần thiết trong việc quản lý tài sản của người mất tích.

Sau 3 năm kể từ ngày Quyết định tuyên bố một người mất tích có hiệu lực pháp luật mà cha anh vẫn không trở về hoặc gia đình anh không có thông tin gì của cha thì gia đình anh có quyền làm Đơn yêu cầu Tòa án ra quyết định tuyên bố một người là đã chết.

Sau khi Tòa án ra Quyết định một người đã chết, mọi tài sản của người đã chết sẽ trở thành di sản, việc chia di sản thừa kế sẽ theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015.

Thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố một người đã chết:

+ Bước 1: Gia đình anh gửi đơn yêu cầu tuyên bố là cha anh đã chết đến Tòa án Nhân dân TP Hội An, tài liệu kèm theo là quyết định tuyên bố cha anh mất tích do Tòa án ban hành và các tài liệu thể hiện từ lúc bị tuyên mất tích đến nay cha anh không trở về hoặc có bất kỳ thông tin nào là còn sống.

+ Bước 2: Trong vòng 20 ngày, kể từ ngày thụ lý đơn yêu cầu tuyên bố cha anh đã chết, Tòa án Nhân dân TP Hội An ra quyết định tìm kiếm thông tin của cha anh. Thông báo tìm kiếm có các nội chính như thời gian ra thông báo, quyết định thông báo tìm kiếm; thông tin, địa chỉ của người yêu cầu; thông tin của người bị tuyên bố đã chết; địa chỉ liên hệ của cơ quan, tổ chức, cá nhân nếu người cần tìm kiếm biết được thông báo hoặc người khác có được tin tức về người bị yêu cầu đã chết.

Trong thời hạn 1 tháng, kể từ ngày Tòa án ra quyết định thông báo tìm kiếm người vắng mặt tại nơi cư trú, thông báo này phải được đăng trên một trong các báo hàng ngày của trung ương trong 3 số liên tiếp, Cổng thông tin điện tử của Tòa án, UBND cấp tỉnh (nếu có) và phát sóng trên đài phát thanh hoặc đài truyền hình của trung ương 3 lần trong 3 ngày liên tiếp.

Thông báo tìm kiếm người bị yêu cầu tuyên bố đã chết là 4 tháng, kể từ ngày đăng, phát thông báo lần đầu tiên.

+ Bước 3: Trong vòng 10 ngày, kể từ ngày hết thời hạn thông báo, Tòa án Nhân dân TP Hội An sẽ tiến hành mở phiên họp xét đơn yêu cầu tuyên bố cha anh đã chết.

+ Bước 5: Tòa án Nhân dân TP Hội An sẽ ra quyết định tuyên bố cha anh đã chết, trong quyết định này, Tòa án Nhân dân TP Hội An nêu rõ thời gian chết của cha anh và hậu quả pháp lý của quyết định tuyên bố một người đã chết; đồng thời, sẽ gửi quyết định này đến UBND phường Cẩm Phô để ghi chú theo quy định của pháp luật về hộ tịch.

Tiếp theo, để bán được nhà đất, mẹ anh và các đồng thừa kế cần thực hiện thủ tục khai nhận di sản thừa kế của cha anh là phần di sản trong khối tài sản chung.

Cụ thể thực hiện theo các bước dưới đây:

+ Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ chứng minh quan hệ giữa cha anh và các đồng thừa kế (giấy đăng ký kết hôn của cha mẹ anh, giấy khai sinh của anh và người chị, giấy khai sinh của cha anh để chứng minh quan hệ huyết thống giữa cha anh và ông bà nội của anh nếu ông bà nội còn sống…); quyết định tuyên bố cha anh đã chết; giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản gắn liền với đất.

+ Bước 2: Anh cùng các đồng thừa kế liên hệ VPCC hoặc Phòng công chứng để làm thủ tục khai nhận thừa kế. Khi làm thủ tục khai nhận thừa kế, anh và các đồng thừa kế có quyền từ chối nhận di sản để nhường hết phần di sản cho mẹ anh.

+ Bước 3: Sau khi khai nhận thừa kế phần di sản của cha anh trong khối tài sản chung, mẹ anh có thể tự mình hoặc ủy quyền cho người khác làm thủ tục đăng ký biến động nhà đất tại Chi nhánh Văn phòng Đăng ký đất đai TP Hội An để mẹ anh đứng tên trên giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà và tài sản gắn liền với đất. Sau khi có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà và tài sản gắn liền với đất, mẹ anh có quyền định đoạt tài sản của mình.

Chuyên mục này có sự hợp tác về chuyên môn của Văn phòng Luật sư Phong & Partners. Đường dây nóng hỗ trợ tư vấn: 0236.3822678 - 0905.102425