Chính thức phục hồi di tích Hải Vân quan

Thứ hai, 20/12/2021 06:13

Ngày 19-12, Sở Văn hóa và Thể thao thành phố Đà Nẵng phối hợp Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế tổ chức khởi công dự án bảo tồn, tu bổ, phục hồi và phát huy giá trị di tích Hải Vân quan.

Phó chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế Nguyễn Thanh Bình đánh chiêng phát lệnh khởi công dự án.

Đến dự về phía thành phố Đà Nẵng có Phó Chủ tịch HĐND thành phố Cao Thị Huyền Trân, Phó Chủ tịch UBND thành phố Ngô Thị Kim Yến. Về phía tỉnh Thừa Thiên-Huế có Phó Chủ tịch Thường trực HĐND tỉnh Thừa Thiên - Huế Nguyễn Quang Tuấn, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế Nguyễn Thanh Bình.

Dự án bảo tồn, tu bổ, phục hồi và phát huy giá trị di tích Hải Vân quan có diện tích sử dụng đất khoảng 6.500m2 với tổng mức đầu tư hơn 42 tỷ đồng. Trong đó, ngân sách thành phố Đà Nẵng 50%, ngân sách tỉnh Thừa Thiên-Huế 50% trên tổng mức đầu tư. Thời gian thực hiện 2 năm. Chủ đầu tư dự án là Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế, Sở Văn hóa và Thể thao thành phố là đơn vị đại diện thành phố Đà Nẵng phối hợp điều hành thực hiện dự án. Địa điểm xây dựng dự án thuộc đỉnh đèo Hải Vân, giữa thị trấn Lăng Cô (huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên-Huế) và phường Hòa Hiệp Bắc (quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng).

Theo phương án xây dựng, dự án sẽ tháo dỡ toàn bộ các lô cốt phía trên Hải Vân quan và Thiên Hạ Đệ Nhất Hùng Quan đến nền gốc tích thời Nguyễn. Đồng thời tu bổ Hải Vân quan, Thiên Hạ Đệ Nhất Hùng Quan theo các dấu tích nguyên gốc. Phục hồi, thay thế nền cổng lát đá Thanh, hệ thống cối, cổng đá Thanh, tường xây gạch vồ. Gia cố, chống nứt, chống thấm cho các khối xây…

Phó Chủ tịch UBND thành phố Ngô Thị Kim Yến đánh trống phát lệnh khởi công dự án.

Dự án cũng phục hồi nhiều hạng mục của Nhà Trú Sở, nhà Vũ Khố; tuyến bậc cấp từ Hải Vân Quan xuống phía thành phố Đà Nẵng; tuyến đường Thiên Lý từ Thiên Hạ Đệ Nhất Hùng Quan đi tỉnh Thừa Thiên - Huế; sân đường giữa Hải Vân Quan và Thiên Hạ Đệ Nhất Hùng Quan; kè phân thủy và chống sạt, chống trượt hướng Đông Bắc di tích; các lô cốt; bia Chiến Thắng Đồn Nhất…

Phát biểu tại lễ khởi công, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế Hoàng Việt Trung nhấn mạnh, dự án bảo tồn, tu bổ, phục hồi và phát huy giá trị di tích Hải Vân quan là sản phẩm của tình đoàn kết giữa 2 địa phương trong công cuộc bảo tồn và phát huy giá trị di sản của ông cha để lại. Tỉnh Thừa Thiên - Huế và thành phố Đà Nẵng quyết tâm triển khai công tác trùng tu dự án một cách chuẩn mực với chất lượng cao nhất. Đồng thời, bày tỏ kỳ vọng, trong thời gian tới, Hải Vân quan sẽ trở thành điểm du lịch hấp dẫn, là niềm tự hào của người dân hai xứ Thuận - Quảng xưa hay Huế - Đà Nẵng ngày nay.

"Thực hiện dự án này, tỉnh Thừa Thiên- Huế và thành phố Đà Nẵng tạo lập hình mẫu tiêu biểu về phối hợp trong công tác khôi phục, bảo tồn di bản. Bắt đầu từ việc sưu tập dữ liệu, nghiên cứu khoa học, khảo cổ... với công nghệ tiên tiến, xây dựng “ngân hàng dữ liệu số” về Hải Vân quan đầy đủ, chính xác và chuẩn mực. Công nghệ này không những góp phần lan tỏa giá trị di sản mà còn đáp ứng nhu cầu của du khách tham quan trong thời gian trùng tu", ông Hoàng Việt Trung cho biết.

Di tích Hải Vân quan được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng Di tích quốc gia tại Quyết định số 1531/QĐ-BVHTTDL ngày 14-4-2017. Di tích được xây dựng vào năm 1826, là một đồn lũy quân sự trấn thủ tại đỉnh đèo Hải Vân ngay ranh giới giữa tỉnh Thừa Thiên-Huế và thành phố Đà Nẵng ngày nay (xưa là ranh giới giữa phủ Thừa Thiên và Quảng Nam).

Hải Vân Quan được xây dựng ở một vị trí hết sức đắc địa, vừa hiểm trở cheo leo, là nơi xung yếu nhất được mệnh danh là "yết hầu" của Kinh đô Huế. Thành lũy này án ngữ trên con đường Thiên lý độc đạo lưu thông từ Kinh đô Huế đến xứ Quảng Nam và ngược lại. Với địa thế như vậy, một căn cứ quân sự vững chắc có thể kiểm soát toàn bộ sự lưu thông giữa hai xứ, một thành lũy quân sự có thể chống cự số lượng địch quân gấp nhiều lần hơn, và với độ cao gần 500m so với mặt biển, có thể quan sát rất rộng về các phía, đặc biệt là toàn bộ vịnh Đà Nẵng.

Phối cảnh dự án Bảo tồn tu bổ và phát huy giá trị di tích Hải Vân quan. Một góc di tích Hải Vân quan.

Với cái nhìn chiến lược, triều đình nhà Nguyễn đã dựa vào địa thế tự nhiên để xây dựng một thành lũy đặc thù, phát huy cao nhất tính năng quân sự. Trong giai đoạn 1945-1975, nhiều hạng mục công trình quân sự được xây dựng thêm ở đây như một số vọng gác, lô cốt hòng trấn giữ con đường huyết mạch này... Đặc biệt là trên đỉnh của 2 cổng Hải Vân Quan và Thiên Hạ Đệ Nhất Hùng Quan còn xây thêm những hệ thống pháo đài công sự để quan sát và đặt súng ống. Ngày nay, nhiều công trình là dấu tích của các cuộc chiến tranh như lô cốt, tường bao, hào công sự… vẫn còn hiện diện là những đơn nguyên kiến trúc cần xem xét khi tiến hành công tác tu bổ.

Sau ngày đất nước thống nhất, nhiều công trình tiếp tục được xây dựng trong phạm vi Hải Vân Quan như đài kỷ niệm “Di tích chiến thắng Đồn Nhất,” trạm Viba, các ngôi nhà tạm, đường dây cao thế, khu lăng mộ gia đình… sự xuất hiện các công trình kiến trúc mới trong khuôn viên di tích phản ánh tình trạng Hải Vân Quan đã chưa được gìn giữ, bảo vệ trong thời gian dài, đòi hỏi phải có giải pháp khắc phục phù hợp để từng bước trả lại những giá trị văn hóa lịch sử công trình.

NGUYỄN TIẾN