* Luật sư Phan Thụy Khanh - Phó trưởng Văn phòng Luật sư Phong & Partners, trả lời:

Theo quy định của pháp luật, di sản có thể được chia theo di chúc hoặc chia theo pháp luật. Nếu có di chúc hợp pháp, di sản sẽ được phân chia theo di chúc. Tuy nhiên trong một số trường hợp, quan hệ thừa kế phát sinh không chỉ từ ý chí của người để lại di sản thông qua di chúc, mà còn được điều chỉnh bởi những quy định pháp luật nhằm bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của một số chủ thể đặc thù - được gọi là “người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc”. Điểm b Khoản 1 Điều 644 Bộ luật Dân sự 2015 (BLDS) quy định về người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc:

“Những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó:

a) Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;

b) Con thành niên mà không có khả năng lao động.”

Theo quy định trên, vợ anh H. thuộc diện “con thành niên mà không có khả năng lao động”, vẫn được hưởng một phần di sản tối thiểu bằng 2/3 suất của một người thừa kế theo pháp luật dù không được ghi tên trong di chúc của cha cô ấy. Tuy nhiên, theo thông tin anh H. cung cấp, cha vợ và vợ anh H. qua đời cùng lúc, liệu quyền thừa kế của vợ anh H. có được xác lập hay không và anh H. cùng các con có được hưởng phần di sản này hay không? Điều 619 BLDS quy định về việc thừa kế của những người có quyền thừa kế di sản của nhau mà chết cùng thời điểm như sau:

“Trường hợp những người có quyền thừa kế di sản của nhau đều chết cùng thời điểm hoặc được coi là chết cùng thời điểm do không thể xác định được người nào chết trước (sau đây gọi chung là chết cùng thời điểm) thì họ không được thừa kế di sản của nhau và di sản của mỗi người do người thừa kế của người đó hưởng, trừ trường hợp thừa kế thế vị theo quy định tại Điều 652 của Bộ luật này.”

Trong trường hợp này, cha vợ của anh H. và vợ của anh H. chết cùng thời điểm (hoặc được coi là cùng thời điểm vì không xác định được ai chết trước), áp dụng quy định tại Điều 619 nêu trên thì họ không được hưởng di sản của nhau. Di sản của mỗi người sẽ do những người thừa kế của họ hưởng, trừ trường hợp được áp dụng thừa kế thế vị theo Điều 652 BLDS.

Điều 652 BLDS quy định về thừa kế thế vị như sau: “Trường hợp con của người để lại di sản chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì cháu được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của cháu được hưởng nếu còn sống; nếu cháu cũng chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì chắt được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của chắt được hưởng nếu còn sống.”.

Nếu đơn thuần áp dụng quy định tại Điều 652 BLDS thì có thể dẫn đến cách hiểu rằng vì vợ anh H chết cùng thời điểm với cha cô ấy (người để lại di sản) nên con của cô ấy (tức cháu của người để lại di sản) sẽ được hưởng phần di sản mà lẽ ra cô ấy sẽ được hưởng nếu còn sống (tức phần di sản như quy định tại Điểm b Khoản 1 Điều 644 BLDS). Tuy nhiên, quy định về thừa kế thế vị (Điều 652) nằm trong “Chương XXII. Thừa kế theo pháp luật” của BLDS, nghĩa là thừa kế thế vị chỉ áp dụng khi chia thừa kế theo pháp luật, không áp dụng cho trường hợp chia thừa kế theo di chúc. Trong trường hợp này, cha vợ anh H. có di chúc và không để lại di sản cho vợ anh H., nên di sản này sẽ được chia theo di chúc, không thuộc diện chia theo pháp luật. Như vậy, về mặt pháp lý, quyền thừa kế thế vị của các con anh H. không phát sinh.

Tóm lại, từ các cơ sở pháp lý và phân tích ở trên, mặc dù vợ anh H. thuộc diện con đã thành niên nhưng không có khả năng lao động thỏa mãn quy định tại Điểm b Khoản 1 Điều 644 BLDS về người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc, có thể được hưởng 2/3 suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật; nhưng do vợ anh H. và cha cô ấy chết cùng thời điểm nên cô ấy không được thừa kế di sản của cha cô ấy. Ngoài ra, quyền thừa kế thế vị cũng không phát sinh đối với các con của vợ anh H. do di sản này được chia theo di chúc, không chia theo pháp luật.

Chuyên mục này có sự hợp tác về chuyên môn của Văn phòng Luật sư Phong & Partners. Đường dây nóng hỗ trợ tư vấn: 0236.3822678 - 0905.102425