Tôi có đứa cháu năm nay đang học lớp 12. Cháu than đang băn khoăn không biết chọn nghề nào mà ba mẹ thì không thể tư vấn gì ngoài chuyện bảo hãy kiếm trường nào học phí rẻ. Than một hồi, cháu hỏi: "Cháu nghe nói dì học giỏi, sao lại chọn nghề giáo?". Tôi cười bảo tại dì thích làm cô giáo. "Nhưng nghề giáo không có cơ may làm giàu", cháu tôi lại hỏi. Tôi trả lời: "Giàu ư? Tiền rất quan trọng, dì cũng thích giàu lắm nhưng nếu phải chọn giữa kiếm tiền và theo đuổi ước mơ thì dì chọn nghề giáo. "Bây giờ dì có hối hận?", cháu tôi lại hỏi. Tôi đáp: "Sự lựa chọn nào cũng phải trả giá hết. Nên trước khi chọn nghề dì cũng đã cân nhắc được - mất rồi quyết định dấn thân".

Cháu tôi ngẫm nghĩ một lát rồi lại hỏi: "Vậy dì nghĩ thế nào nếu cháu chọn ngành kinh tế luật?". Tôi bảo: "Cháu hãy trả lời câu hỏi "mình có thích công việc đó, có đủ sức vào trường đó không và liệu sau này gặp khó khăn, có dám trả giá cho sự lựa chọn này không? Nếu trả lời được những câu hỏi đó thì ngại gì mà không sống cho đam mê của mình". Cháu đắn đo hỏi lại: "Nhưng khi cháu hỏi thầy chủ nhiệm lớp 12 năm rồi thì thầy khuyên: Đừng chọn ngành đó, ra trường khó xin việc lắm, mà nếu có thì không thể về quê làm được, nghề đó hợp với phố, với những khu đô thị sầm uất, mà đi làm xa nhà thì cực lắm". Tôi trả lời rằng: "Thầy chủ nhiệm nói là có cái lý của thầy. Đúng là thời buổi này không phải cứ học ra là xin được việc. Đương nhiên, chọn ngành nghề, ngoài việc cân nhắc sở trường sở đoản của bản thân còn phải lưu ý đến cơ hội tìm việc làm, nhu cầu nhân lực của địa phương trong tương lai… Nhưng nếu bảo ngành nào khó hay dễ xin việc thì chuyện ấy khó mà nói cho chính xác, dì tin rằng, chỉ cần học giỏi, tác phong tốt thì ngành nào cũng dễ xin việc, vì sự thật rành rành là ngành nào chẳng cần người tài giỏi. Còn chuyện làm việc xa ba mẹ thì buồn thì cực là không đúng. Học xong ra trường thì đã toàn quyền lo cho cuộc sống, tương lai của bản thân rồi. Chưa nói bây giờ thì khoảng cách địa lý không phải là trở ngại không thể khắc phục".

Hôm trước, có một em học trò gặp tôi tâm sự: "Năm trước em thi ngành công an mà thiếu 2 điểm, nên năm nay ôn lại, cô giáo chủ nhiệm cũ gọi điện la hoài. Cô kêu con gái mà tự dưng bỏ mất một năm, phải như năm ngoái nộp đơn nguyện vọng 2 thì giờ ổn rồi, mà em thì không thích ngành du lịch". Tôi bảo em thế này: "Con người, sợ nhất là chọn nhầm nghề, vì cái nghề nó gắn bó với ta cả đời. "Sinh nghề tử nghiệp" mà. Em nghĩ sao khi mất một năm để theo đuổi nghề mình yêu thích với mất một đời để đau khổ với cái nghề mình không ưng? Đời người ta sợ nhất là chọn nhầm nghề đấy!". Em chia sẻ: "Năm nay, em tính nộp đơn vào ngành kiểm sát nhưng khi hỏi mấy cô chú thì họ bảo rằng hãy chọn ngành công an.  Tôi cười: "Nếu em thấy mình đủ sức vào ngành công an thì hãy làm điều đó. Cuộc sống, điều quan trọng là biết mình biết ta thì mới mong "trăm trận trăm thắng" được. Tóm lại, em hãy cân nhắc xem, mục tiêu của mình là kiếm nghề làm ra tiền hay kiếm nghề mình yêu thích lại vừa sức để dám "sinh nghề tử nghiệp".

Qua cuộc trò chuyện với đứa cháu và một em học sinh, tôi giật mình vì chuyện lựa chọn nghề nghiệp là chuyện trọng đại đối với học sinh lớp 12 nhưng nhiều em gần như không được sự hỗ trợ tư vấn cần thiết từ gia đình, người thân. Thiết nghĩ, nếu người lớn được các em nhờ tư vấn nghề nghiệp xin hãy khuyên các em cần bình tĩnh, sáng suốt chọn cho mình ngành nghề theo sở thích, năng lực bản thân, nhu cầu xã hội... Và xin nhớ cho, sự lựa chọn nào cũng phải trả giá. Cân nhắc, lựa chọn là việc nên làm nhưng nó không đồng nghĩa với việc chần chừ, không quyết đoán và bỏ mất cơ hội để "thể hiện" bản thân.

Nguyễn Thị Bích Nhàn