Ẩm thực Campuchia không quan trọng hình thức như người Nhật, cũng chẳng sang trọng như người phương Tây. Đó là những món ăn rặt tính chân chất, dân dã được thể hiện rõ ràng trong cách trình bày. Từ bao đời nay, người Campuchia vẫn xem côn trùng là món ăn ngon, gần gũi, dân dã với đời sống thường nhật. Dù không cầu kỳ, màu mè hoa lá cành nhưng chất lượng thì không thua gì ẩm thực các nước khác.

Đến với Campuchia, hình ảnh quen thuộc mà du khách thường thấy đó là ẩm thực đường phố: côn trùng rán. Trên các trạm dừng chân, điểm du lịch, chợ truyền thống, đều không thể thiếu những món ăn từ côn trùng. Nó được người dân đặt trong các mâm nhựa, nhôm mang đi chào mời du khách. Có thể ai đó chưa từng ăn sẽ thấy kinh hãi, nhờn nhợn, nhăn mặt và đặt câu hỏi: "Côn trùng thì làm sao mà ăn được?". Đúng là nhìn thì có phần ghê thật! Nhưng nếu đã thử qua rồi thì không bao giờ quên hương vị đặc trưng của nó: béo ngậy, giòn tan. Thậm chí các chuyên gia ẩm thực phương Tây còn thừa nhận những món ăn này vừa ngon lại bổ dưỡng, tốt cho sức khỏe với nhiều chất xơ, protein và hàm lượng dinh dưỡng cao hơn thịt.

Thức ăn từ côn trùng quan trọng với người dân Campuchia đến mức ở thị trấn Skun thuộc tỉnh Kampong Cham (cách thủ đô Phnom Penh khoảng 70 km) có chợ côn trùng Skun (hoặc Skuon) rất nhộn nhịp. Chợ Skun bán đa dạng các loại côn trùng, nào là dế cơm, dế nhũi, rít, bọ cạp, nhộng kiến, nhộng tằm, ong, cà cuống, nhền nhện... được chiên rán, nướng, ngâm rượu với cách ướp gia vị khác nhau. Nhiều du khách rùng mình nổi da gà lên như khi người phương Tây ăn thử món hột vịt lộn hoặc lòng luộc. Đặc biệt hơn là chợ chuyên xuất khẩu các món côn trùng sang các nước khu vực như Việt Nam, Thái Lan, Trung Quốc cũng như đón lượng khách du lịch đông đúc. Người ta tìm đến đây không chỉ để ăn thử cho biết mà để lý giải cho câu hỏi "Vì sao mà người Campuchia mê mẩn với những món ăn từ côn trùng?".

Nhìn tổng thể, chợ côn trùng Skun cũng khá giống các ngôi chợ truyền thống của Việt Nam. Diện tích chợ khoảng 5.000m2, không gian rất thoáng đãng. Xung quanh chợ là những gian hàng trái cây và quán nước giải khát. Nhà lồng chợ thì dành để bán hàng côn trùng. Khi đến gần ngôi chợ này, du khách đã có thể cảm nhận một mùi hương đặc trưng kích thích bao tử tột độ. Giá cả các món ăn cũng không quá đắt, chỉ cần vài chục ngàn là có thể mua được vài món ăn lạ miệng. Món ăn thử thách sự sợ hãi du khách nhiều nhất là món nhện hùm chiên hay xào. Nhện toàn thân màu đen, to, với 8 chân dài lông lá. Nhện được rửa sạch, rút ruột (có khi nhét đậu phộng), ướp gia vị đặc trưng rồi đem đi chiên giòn. Phổ biến hơn cả là món nhện xào vừa bùi vừa ngậy, thường có mặt trong nhiều bàn nhậu. Món được du khách thích thú nhất là cà cuống rán, vì gần gũi với ẩm thực Việt Nam.

Những côn trùng như nhền nhện, cà cuống, trứng kiến, ve sầu, dế cơm, nhộng ong, châu chấu, rết... được người dân bắt trong môi trường tự nhiên nên rất an toàn vệ sinh thực phẩm. Tuyệt đối không phải là côn trùng sống trong môi trường nuôi nhốt. Đây cũng là cách tạo công ăn việc làm cho nhiều nông dân Campuchia. Nông nhàn, không việc làm họ đi săn nhện hùm ở những hang, hốc bằng cách dùng cuốc thuôn nhỏ đào. Công việc khá là cực nhọc vì phải đào sâu, thêm nữa là nhện có độc. Cần phải bắt sống cho vào túi lưới, sau đó mang đi bán mới có giá cao. Một con có thể bán được 1.000 riel (khoảng 5.000 đồng). Hoặc người dân tự tay bắt, tự chế biến rồi mang đi bán dạo. Trên các con đường du khách đi qua, nếu thấy hình ảnh một hồ nước nhỏ, phía trên dựng một tấm ni-lông trắng cùng với bóng đèn thì đừng quá bất ngờ. Đó là cách bắt dế truyền thống của người bản địa để cho ra đời món dế rán giòn rụm. Cà cuống, ve sầu, châu chấu... cũng có những cách bắt thủ công tương tự vậy. Trên những cánh đồng mạ xanh rì trải dài tít tắp, sau những buổi tan học, trẻ em dùng những chiếc hộp nhựa to ra đồng bắt bọ nước khổng lồ. Công việc khá nhàn nhã nhưng phải tinh mắt để tìm những chú bọ nước đang ẩn trong đám mạ non tươi tốt. Cũng cần phải thận trọng để không giẫm phải mạ. Nếu làm tốt việc của mình, nửa buổi, trẻ em có thể thu nhập khoảng 10.000 riel (khoảng 50 ngàn đồng).

Ẩm thực Campuchia dân dã, không cầu kỳ. Đến vương quốc này, hãy thử trải nghiệm cảm giác lạ khi dùng côn trùng rán, đừng ngần ngại vì nó không hề đáng sợ.

Đặng Trung Thành