Hàng loạt doanh nghiệp điện mặt trời (ĐMT) tại các tỉnh Tây Nguyên đang đứng trước nguy cơ phá sản, nợ nần chồng chất khi các công ty điện lực đồng loạt giảm công suất huy động nguồn điện. Nguyên nhân được cho là xuất phát từ việc ồ ạt phát triển ĐMT thời gian qua khiến cho trữ lượng điện tăng vọt, trong khi tình trạng nhu cầu tiêu thụ điện trên toàn quốc giảm mạnh do dịch bệnh COVID-19 đã dẫn đến tình trạng dư nguồn cung, buộc phải tiết giảm công suất…

Các nhà đầu tư ĐMT hiện như ngồi trên “đống lửa” khi các địa phương cắt giảm, sa thải nguồn điện.

Hàng loạt doanh nghiệp điện mặt trời “kêu cứu”…

Ngày 20-9, Công ty Điện lực Gia Lai có Công văn gửi các đơn vị điện lực trực thuộc về phương án huy động nguồn ĐMT áp mái. Theo đó cho biết, Công ty này sẽ giảm công suất huy động đối với tất cả các hệ thống điện mặt trời đấu nối vào lưới điện trung áp, hạ áp của Công ty từ ngày 20 đến 26-9. Phương thức thực hiện công suất huy động tối đa không được vượt quá 50% công suất lắp đặt. Đối với các khách hàng ĐMT có sử dụng điện để sản xuất kinh doanh thì tiết giảm 50% công suất phát ngược lên lưới.

Ngay khi có công văn này, hơn 40 doanh nghiệp đầu tư ĐMT tại Gia Lai đã gửi đơn kiến nghị tới Bộ Công Thương, Ngân hàng Nhà nước, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và chính quyền tỉnh Gia Lai liên quan đến hoạt động tại các dự án ĐMT mà họ đã đầu tư.

Theo đơn phản ánh, hiện khoảng 90% doanh nghiệp đầu tư ĐMT tại Gia Lai đang phải huy động vốn từ nguồn vay của các ngân hàng thương mại với tỷ trọng chiếm 70 - 80% tổng mức đầu tư và lãi suất vay từ 9,5 - 12%/năm. Vì vậy, áp lực trả nợ gốc và lãi vay dự án của doanh nghiệp là rất lớn, điều này sẽ đẩy các nhà đầu tư vào nguy cơ phá sản nếu việc cắt giảm tiếp tục kéo dài.

Đáng chú ý, Công ty Điện lực Gia Lai tiết giảm, sa thải công suất điện vào khung giờ “vàng” lúc có tỷ lệ số giờ nắng cao từ 8 giờ đến 15 giờ, lại trúng thời điểm mùa mưa ở Tây Nguyên kéo dài, mưa liên tục, số giờ nắng thấp. Trong khi nguồn ĐMT chỉ hoạt động khi nắng tốt, gần như không hoạt động ở những thời điểm như trời mưa, trời nhiều mây mù hay ban đêm, trừ khi có hệ thống pin, ắc-quy tích điện. Đối với những dự án ĐMT quy mô lớn, hệ thống tích trữ này tối đa cũng chỉ thêm 3 đến 5 giờ, nhưng chi phí đầu tư rất đắt đỏ. Vì vậy, sản lượng ĐMT bị giảm sút nghiêm trọng.

Ông Nguyễn Văn Hiệu, Giám đốc Công ty TNHH MTV Nguyễn Hiệu Gia Lai cho biết: Hầu hết các chủ đầu tư điện mặt trời đều phải vay vốn từ các ngân hàng với tỷ trọng chiếm 70 - 80% tổng mức đầu tư và lãi suất vay 9,5 - 12%/năm. Tuy nhiên, Tập đoàn Điện lực Việt Nam yêu cầu các chủ đầu tư phải tiết giảm, sa thải công suất phát điện của dự án lên đến 50% trong 4 tháng cuối năm 2021, điều này sẽ dẫn đến hậu quả nghiêm trọng cho các chủ đầu tư. Trong trường hợp các ngân hàng đưa doanh nghiệp vào nợ xấu thì sẽ không còn cơ hội để vay vốn đầu tư vào các dự án khác dẫn đến nguy cơ phá sản cao.

“Công ty Điện lực Gia Lai không có sự bàn bạc với các khách hàng mà đơn phương thực hiện cắt giảm công suất phát lên lưới. Việc cắt giảm phải minh bạch rõ ràng, có sự tổng hợp số giờ cắt, số ngày cắt của tất cả khách hàng và công bố hàng tuần để chủ đầu tư theo dõi, giám sát…”, ông Nguyễn Văn Hiệu nói thêm.

Cùng chung tình cảnh với nhiều nhà đầu tư ĐMT tại Gia Lai, mới đây, hàng loạt doanh nghiệp đầu tư ĐMT tại tỉnh Kon Tum như Công ty TNHH Little Tuscany, CTCP Đầu tư Điện lực Ngọc Wang, Công ty TNHH ĐT&PT CN An Vạn Phát, Công ty An Lạc INC, Công ty TNHH Solar Kon Tum… cũng đã gửi Công văn đến Tổng Công ty Điện lực miền Trung, Công ty Điện lực Kon Tum với cùng một nội dung.

Theo đó, ngày 20-9-2021, các doanh nghiệp này nhận được văn bản của Công ty Điện lực Kon Tum về việc thông báo dự kiến phương thức, mức huy động công suất các hệ thống ĐMT tại tỉnh Kon Tum từ ngày 20-9-2021 – 31-12-2021 là 40,68%. Với mức huy động rất thấp này, các doanh nghiệp cho biết sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình hình tài chính, hoạt động kinh doanh, không có nguồn để thanh toán nợ vay ngân hàng, chi trả chi phí vận hành hàng tháng và trả lương cho công nhân…

Bên cạnh đó, việc đơn phương cắt giảm sản lượng là đi ngược lại với chính sách khuyến khích phát triển năng lượng theo Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg ngày 6-4-2020 của Thủ tướng Chính phủ. Ngoài ra, vi phạm nghiêm trọng hợp đồng mua bán điện đã ký kết giữa các bên.

Do vậy, các doanh nghiệp này không đồng ý giảm công suất huy động như văn bản trên của Công ty Điện lực Kon Tum. Đồng thời, đề nghị Tổng Công ty Điện lực Miền Trung và Công ty Điện lực Kon Tum làm rõ cơ sở pháp lý của việc đơn phương giảm công suất huy động trước khi thực hiện Văn bản số 3712 nêu trên...

Áp lực trả lãi suất, nợ ngân hàng ngày càng tăng khiến các nhà đầu tư điện mặt trời ở Tây Nguyên hoang mang.

Bài toán cần sớm có lời giải!

Trước thực trạng nêu trên, các nhà đầu tư ĐMT ở cả Gia Lai lẫn Kon Tum đã kiến nghị các cơ quan có thẩm quyền xem xét, tháo gỡ khó khăn để đảm bảo doanh nghiệp tồn tại, vượt qua khó khăn như hiện nay. Đồng thời đảm bảo cơ chế, chính sách phát triển kinh tế của Đảng và Nhà nước theo Nghị quyết số 55/NQ-TW của Bộ Chính trị, Quyết định 13/2020/QĐ-TTg được thực hiện nhất quán, đúng cam kết, tạo lòng tin cho các nhà đầu tư trong nước và nước ngoài để thu hút mọi nguồn lực xã hội đầu tư phát triển kinh tế đất nước.

Riêng tại Kon Tum, các doanh nghiệp kiến nghị Bộ Công Thương cần sớm rà soát, kiểm tra và chỉ đạo các cơ quan liên quan, tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) xây dựng kế hoạch khai thác các nguồn năng lượng hiệu quả nhất, giảm tối đa sự lãng phí tài nguyên và dòng vốn của doanh nghiệp đầu tư ĐMT. “Tại Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ và Thông tư số 18/2020/TT-BCT của Bộ Công Thương, các hợp đồng mua bán điện giữa Công ty Điện lực và doanh nghiệp đầu tư ĐMT chưa có quy định pháp lý nào cho phép ngành điện được đơn phương và bắt buộc chủ đầu tư tiết giảm, sa thải sản lượng ĐMT phát lên lưới điện đối với các doanh nghiệp đã ký hợp đồng mua bán điện trước 31-12-2020. Vì vậy, việc EVN đơn phương bắt buộc tiết giảm, sa thải sản lượng điện diễn ra trong một thời gian kéo dài từ tháng 2-2020 đến nay, thì những tổn thất về kinh tế từ việc tiết giảm điện như trên thì đơn vị nào sẽ chịu trách nhiệm cho các doanh nghiệp ĐMT”, các doanh nghiệp đầu tư ĐMT tại tỉnh Kon Tum nêu vấn đề. Đồng thời kiến nghị, nếu bắt buộc phải tiết giảm, sa thải sản lượng điện để đảm bảo vận hành lưới điện an toàn thì Bộ Công Thương phải có giải pháp kiến nghị và cơ chế hỗ trợ tương xứng cho những tổn thất đối với các doanh nghiệp ĐMT nếu tình trạng sa thải điện diễn ra liên tục trong thời gian đến và gây mất an toàn cho các doanh nghiệp…

Ngoài ra, các nhà đầu tư còn kiến nghị Ngân hàng Nhà nước giảm lãi suất cho vay, cơ cấu lại nợ gốc, chia sẻ khó khăn cho doanh nghiệp…; kiến nghị Tập đoàn Điện lực và các Công ty Điện lực thành viên xây dựng phương án tăng cường và huy động tối đa các nguồn điện năng lượng tái tạo theo đúng chủ trương và đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước; công khai, minh bạch thông tin tiết giảm, sa thải điện, thời gian cho phép phát điện của tất cả các dự án điện, các loại hình phát điện trên cổng thông tin điện tử của EVN và Bộ Công Thương...

Việc nguồn cung ĐMT dư thừa nhiều lần so với nhu cầu trong tình hình dịch bệnh COVID-19 dẫn đến tình trạng cắt giảm, sa thải công suất là bài toán cần sớm có lời giải từ phía các bộ, ngành, địa phương liên quan. Giải được bài toàn này, một mặt sẽ tránh được lãng phí nguồn năng lượng sạch, nguồn lực của doanh nghiệp, mặt khác sẽ xoa dịu tâm lý lo lắng, bức xúc của nhiều nhà đầu tư trong thời điểm khó khăn, phức tạp như hiện nay.

D.H