Tôi đến Campuchia vào những ngày tháng 10. Như tất cả các tour du lịch đã thiết kế, chuyến xe chúng tôi từ Việt Nam qua cửa khẩu Mộc Bài, sau đó đi Siêm Riệp và hai ngày sau quay lại Phnom Pênh. Campuchia là một nước láng giềng có gần 1.500 km đường biên giới với Việt Nam, với 6 cửa khẩu chính qua lại giữa hai nước. Và theo thông tin thì trong 15 triệu dân Campuchia đã có 5% là người Việt đang sinh sống, khoảng 750.000 người. Những thông tin cho biết dẫu sống tha phương nhưng rất nhiều người Việt trên đất Campuchia không giấy tờ tùy thân, nhất là những cư dân lênh đênh trên đất Biển Hồ, và rất nhiều đoàn du khách Việt đi du lịch đã tranh thủ ghé thăm, tặng quà.

Cuộc hành trình của chúng tôi khá chặt chẽ nên không đến được Biển Hồ. Tuy nhiên, cuộc rong ruổi cũng đã gặp những người Việt mưu sinh dựa theo du khách chủ yếu là người Việt trên đất bạn. Và bài viết này chỉ là những nhát cắt ngẫu nhiên.

Rời khỏi Angkor Vat, nơi nghỉ chân chờ đợi xe trung chuyển đến một địa điểm khác, chúng tôi khá bất ngờ khi nghe tiếng rao: "Đồng hương đây, mua kem ủng hộ người Việt."' Chỗ đó, nơi nhà chờ có một xe kem đẩy và một xe nước mía  của hai người cùng tên Long. Các anh rao lảnh lót với giá 10.000 đồng tiền Việt cho một cây kem hoặc một ly nước mía. Hai anh đều là người Đồng Tháp, tha phương qua đây mấy chục năm và sống nhờ khách Việt. Tôi mua 20 cây kem cho đoàn, đưa tờ 500 ngàn đồng, anh trả lại tiền thừa toàn tờ 5 ngàn và 10 ngàn đã cũ.

Trước khi vào quán ăn lẩu băng chuyền tại Phnom Pênh, tôi gặp một người đàn ông gầy còm, hốc hác, chìa ra những tấm vé số Việt Nam xổ số Tây Ninh và Bến Tre. Chúng tôi cũng mua ủng hộ ông 8 tờ vé số với giá 100 ngàn đồng. Dọc đường đến Cung điện Hoàng Gia, Đài tưởng niệm Các chiến sĩ tình nguyện, chúng tôi cũng gặp khá nhiều người Việt bán vé số. Ngay cửa khẩu,  người Việt sống bằng nghề đổi tiền khá đông, với giá 1 triệu đồng tiền Việt là 165 ngàn tiền Ria, họ cũng bán luôn sim Campuchia là 50 ngàn đồng (khi chuẩn bị qua biên giới, các đoàn thường dừng chân ở quán Hoàng Minh 3, tại đây đổi 1 triệu đồng tiền Việt thành 155 ngàn tiền Ria và sim Campuchia là 120 ngàn đồng). Tại Công viên Đài tưởng niệm các Chiến sĩ tình nguyện, rất nhiều người Việt bán hàng rong. Những gánh đậu hũ để theo đường đi, những "tiệm vàng giả" dã chiến từ 50 ngàn đồng đến 100 ngàn một món. Họ nhận ra khách Việt và đa phần ai cũng mua giúp đồng hương trong cuộc hành trình du lịch...

KHUÊ VIỆT TRƯỜNG