Gen Z tìm về Xẩm

MV “Xẩm Hà Nội” phiên bản 2 của Hà Myo và Thế Phương VBK trở thành một hiện tượng âm nhạc năm 2023 khi bất ngờ thu hút hơn 83.000 lượt xem chỉ trong 3 ngày. Ngoài ca từ, sức hấp dẫn đến từ sự kết hợp ấn tượng giữa âm nhạc truyền thống với rap và nhạc điện tử, tạo nên giai điệu mới lạ, vừa hiện đại, vừa đậm chất truyền thống. Trước đó, phiên bản 1 cũng thu hút số lượt xem không nhỏ.

Những năm gần đây, Xẩm có sự trở lại ngoạn mục. Như những đốm lửa nhỏ được thổi bùng lên khi gặp gió, Xẩm trở lại mạnh mẽ trong đời sống với sự ra đời của nhiều câu lạc bộ, nhóm Xẩm, một số đĩa, MV, thậm chí cả một liên hoan sân khấu quy tụ các CLB Xẩm khu vực phía Bắc. Tại Hà Nội, các chiếu xẩm ở chợ Đồng Xuân, chân tượng đài Lý Thái Tổ, sân khấu Nhà hát Lớn, 34 Châu Long, số 2 Hoa Lư... luôn thu hút đông khán giả cho thấy Xẩm vẫn có dòng chảy riêng âm thầm giữa đời sống xã hội bộn bề lo toan hằng ngày.

Nhắc đến Xẩm không thể không nói đến nhóm xẩm Hà Thành, do nghệ sĩ Mai Tuyết Hoa và nhà nghiên cứu âm nhạc Nguyễn Quang Long thành lập năm 2009. Là học trò của nghệ nhân xẩm Hà Thị Cầu, nghệ sĩ Mai Tuyết Hoa và nhóm xẩm Hà Thành đã nỗ lực phục hồi và trình diễn trở lại những bài xẩm cổ thất truyền nhiều năm như: Xẩm Anh Khóa, Xẩm Cái trống cơm, Xẩm phồn huê, Quyết chí tu thân, Mục hạ vô nhân...

Đáng chú ý gần đây nhiều buổi giao lưu biểu diễn xẩm và lớp học về xẩm do một nhóm các bạn trẻ CLB Chèo 48h và Trung tâm Xúc tiến Quảng bá Di sản Văn hóa Phi vật thể Việt Nam (VICH) thực hiện. 10 giờ sáng chủ nhật hàng tuần tại 34 Châu Long, Trúc Bạch, Ba Đình, Hà Nội “Xam Singing Show - TONKIN STORIES: Vietnamse unique impression” thu hút rất đông khán giả. Công chúng được nghe kể lại những câu chuyện Xẩm từ thời kỳ đầu thế kỷ XX; thưởng thức âm nhạc linh hoạt, sáng tạo của người hát Xẩm; cảm nhận một phong vị Việt Nam bằng nhiều giác quan với loạt trải nghiệm văn hóa độc lạ: xóc thẻ, checkin cùng bài tổ tôm, ngồi chiếu kiểu nghệ nhân Xẩm, ngồi vắt chân chữ ngũ...

Xẩm Trong Phố cũng là một chương trình nghệ thuật truyền thống về hát Xẩm, được tổ chức vào mỗi dịp cuối tuần tại không gian tơ lụa Hạnh Silk Số 2 Hoa Lư, Hai Bà Trưng, Hà Nội. Chương trình cũng do CLB Chèo 48h và VICH tổ chức với mong muốn đem đến cho khán giả những trải nghiệm về Xẩm, được nghe xẩm, đàn, hát, tìm hiểu về những huyền tích xẩm cổ...

Đưa Xẩm ra thế giới

Trong khoảng nửa thập kỷ đầu thế kỷ XX, tại Hà Nội chứng kiến cuộc gặp gỡ văn hóa Đông - Tây, đánh dấu giai đoạn giao thời mạnh mẽ trong lịch sử Việt Nam. Sự xuất hiện của Xẩm ở thời kỳ này tạo nên một điểm nhấn rất Việt Nam trên nền bức tranh giao thoa nhiều sắc màu văn hóa. Có lẽ đó cũng là lý do mà xẩm ngày nay bùng lên, có sự kết hợp giao thoa giữa truyền thống và hiện đại.

Năm 2020, trước bối cảnh phức tạp của dịch bệnh, nhóm Xẩm Hà Thành đã ra mắt bài hát Tiêu diệt corona. Bài hát kết hợp với nhiều loại hình âm nhạc nhưng không hề bị mất đi nét riêng của xẩm. Sự kết hợp xẩm với rap, beatbox, hip hop, nhã nhạc... giống như đầu bếp đang “nấu” một món ăn mới, có nguyên liệu truyền thống trộn lẫn hương vị cũ, vị xưa, có cả vị quen, vị gần... nhằm đem đến cho người thưởng thức một sự “bùng nổ” mới.

Tiếp sau nhóm Xẩm Hà Thành, ca sĩ Tân Nhàn cũng ra mắt MV xẩm “Công cha ngãi mẹ sinh thành” được đánh giá vừa chứa đựng hồn cốt nghệ thuật truyền thống Việt Nam, vừa hợp xu hướng âm nhạc đương đại thế giới. Thành công nhất có lẽ thuộc về MV “Xẩm Hà Nội” của Hà Myo và Thế Phương VBK. Phiên bản 2 vừa ra mắt thu hút nhiều tranh luận, so sánh với phiên bản 1. Dù như thế nào thì sức hút và lượng truy cập cũng như những tranh luận cho thấy sự thành công của Hà Myo và Thế Phương VBK trong việc lan tỏa âm nhạc truyền thống tới giới trẻ.

Hà Myo chia sẻ, cô mong muốn góp phần lan tỏa tinh hoa của âm nhạc dân tộc một cách gần gũi hơn với các bạn trẻ nên quyết định làm mới lại MV “Xẩm Hà Nội”. Cụ thể, ở phiên bản 2 là sự kết hợp đan xen giữa truyền thống với hiện đại, từ âm nhạc (xẩm và nhạc điện tử) đến hình ảnh (bối cảnh quay là một công trình được thiết kế đậm nét Hà Nội xưa với cảm hứng từ tranh dân gian Hàng Trống). Vẫn theo đuổi tinh thần, giá trị của “Xẩm Hà Nội” nhưng phiên bản 2 thu hút hơn bởi sắc màu trẻ trung và phần rap đậm tinh thần đương đại.

TUYẾT VÂN