Bất lực nhìn đất hoang hóa…

Ông Trần Văn Thu- Chủ tịch UBND xã Hòa Nhơn cho biết, qua rà soát, tính đến thời điểm hiện nay trên địa bàn xã có 388.051m2 (hơn 38 ha) đất nông nghiệp không sản xuất được do hoạt động khai thác khoáng sản làm bồi lấp gồm 14 đơn vị: Công ty TNHH Phúc Đặng, Công CP XLVL Fococev, Công ty TNHH Đại Hồng Tín; Công ty CP Tập đoàn Nguyễn Phan Chánh, Công ty ĐTXL công trình đô thị Đà Nẵng, DNTN Hữu Minh, Công ty CP VLXD 323, Công ty CP Vinaconex 10, Công ty Tiến Thanh, Công ty TNHH DV-ĐTXD Sơn Hải, Công ty TNHH Vạn Tường, Công ty Quang HT, Công ty Cầu đường. Có 12 xứ đồng bị ảnh hưởng, thuộc 3 thôn Phước Hậu-Phước Thuận, Thạch Nham Đông, Hòa Khương Đông. Các doanh nghiệp cũng đã khắc phục bằng cách hỗ trợ tiền vụ mùa cho nhân dân hằng năm, riêng tại xứ đồng Hố Rái, thôn Phước Hậu-Phước Thuận số tiền hỗ trợ đến nay còn nợ 503, 356.000 triệu đồng. Hầu hết các mỏ đã hết hạn khai thác nhưng đến nay vẫn không cải tạo, phục hồi môi trường để đóng cửa mỏ dẫn đến việc bồi lấp hàng năm vẫn tiếp tục tăng lên gây bức xúc trong nhân dân…

Ông Lê Văn Tuân- Trưởng thôn Phước Hậu - Phước Thuận, là thôn có số mỏ khai thác khoáng sản nhiều nhất và cũng có diện tích lớn nhất cho biết, từ năm 2010 đến nay, gần 25 ha ruộng sản xuất của người dân đã bị bồi lấp, trở nên khô cằn, không thể nào trồng được bất cứ cây gì. Mặc dù thành phố đã hỗ trợ phần diện tích bị ảnh hưởng hằng năm nhưng quá trình chuyển đổi ngành nghề cho người nông dân mất đất vô cùng khó khăn nhất là những năm gần đây khi các doanh nghiệp đã ngừng hoạt động nên không còn hỗ trợ, đền bù cho người dân theo cam kết đã ký trước đó. "Cuộc sống người dân khó khăn mà chỉ bất lực nhìn đất bỏ hoang vì không thể sản xuất nổi", ông Tuân trăn trở.

Theo ông Tuân, người dân trong thôn đề nghị, chính quyền và ngành chức năng có hướng giải quyết trả lại mặt bằng để người dân sản xuất hoặc thu hồi đất và đền bù cho người dân.

Không chỉ ảnh hưởng đến đất đai, quá trình khai thác, vận chuyển đất đá gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến đời sống và sinh hoạt của người dân thôn Phước Hậu- Phước Thuận và Thạch Nham Tây. Cụ thể, thôn Thạch Nham Tây có 33 hộ dân, 136 nhân khẩu bị ảnh hưởng, diện tích đất ở khoảng 20.000 m2. Thôn Phước Hậu-Phước Thuận 119 hộ dân, 499 nhân khẩu bị ảnh hưởng, diện tích đất ở khoảng 60.000 m2.

UBND xã Hòa Nhơn đã kiến nghị: Đối với đất nông nghiệp không sản xuất được, đề nghị thành phố, ngành chức năng cho nhân dân chuyển đổi cây trồng, vật nuôi phù hợp, đạt hiệu quả kinh tế, tránh bỏ hoang hóa gây lãng phí tài nguyên ; đề nghị các đơn vị doanh nghiệp tiếp tục hỗ trợ vụ mùa hằng năm cho người dân; đề xuất UBND huyện Hòa Vang, UBND TP Đà Nẵng sớm có kế hoạch di dời, giải tỏa các hộ dân bị ảnh hưởng môi trường, đề xuất bố trí tái định cư tại khu tái định cư mới cho người dân.

Thành phố cần sớm có giải pháp

Như trên đã nói, nhiều doanh nghiệp khai thác mỏ đất, đá ở thôn Phước Hậu- Phước Thuận đã ngừng hoạt động nhiều năm nay, nhưng đến thời điểm này, hàng trăm hộ dân vẫn chưa nhận được tiền đền bù hỗ trợ như ở xứ đồng Hố Rái. Vấn đề các doanh nghiệp khai thác khoáng sản trên địa bàn đã gây bồi lấp đất sản xuất nông nghiệp của người dân và phải hỗ trợ đền bù theo quy định đã được ngành chức năng, chính quyền địa phương chỉ ra từ nhiều năm nay, tuy nhiên nhiều chủ mỏ dừng hoạt động và đã không hỗ trợ cho người dân nữa. UBND huyện Hòa Vang cũng đã đề nghị UBND TP, Sở Tài nguyên và Môi trường sử dụng số tiền ký quỹ phục hồi môi trường các đơn vị đã đóng để hỗ trợ vụ mùa cho các hộ dân có đất sản xuất nông nghiệp bị ảnh hưởng, không sản xuất được. Theo Sở Tài Nguyên và Môi trường, hiện trên địa bàn xã Hòa Nhơn có 3 doanh nghiệp đang khai thác và hai khu vực có nợ liên quan đến khoáng sản. Khu vực thứ nhất có 4 doanh nghiệp đã ngừng hoạt động, khu vực thứ 2 có 3 doanh nghiệp tạm dừng chờ cấp giấy phép. Qua rà soát cho thấy, ở khu vực thứ nhất hiện còn ký quỹ 833 triệu đồng, khu vực thứ hai là 4,5 tỷ đồng. Tổng mức ký quỹ như hiện nay sẽ đủ chi trả hỗ trợ cho người dân, Sở Tài nguyên-Môi trường sẽ tham mưu UBND huyện Hòa Vang mời các doanh nghiệp đã ký cam kết với người dân cam kết một lần nữa. Sau đó, nếu các chủ mỏ không thực hiện theo cam kết với người dân, sẽ đề xuất UBND TP xử lý theo quy định.

Tuy nhiên, sáng ngày 27-9-2023, trao đổi với Bí thư Huyện ủy Hòa Vang Tô Văn Hùng, ông cho rằng: Vấn đề trước khi lập dự án khai thác mỏ, các doanh nghiệp đã ký quỹ cải tạo môi trường sau khai thác theo quy định pháp luật. Nhưng thực tế phải nhìn nhận rằng, diện tích đất ở các mỏ đã ngừng khai thác, đất đai bị ảnh hưởng do khai thác mỏ khó có thể sử dụng để sản xuất nông nghiệp lại như ban đầu. Cho dù doanh nghiệp có hỗ trợ người dân mà vấn đề này không được quy định trong luật, thì người dân cũng khó sử dụng đất ấy để đảm bảo cuộc sống. Các ngành chức năng, thành phố và địa phương nên có sự bàn bạc, xem xét để di dời người dân vùng bị ảnh hưởng bởi hoạt động khai thác mỏ, chuyển đổi mục đích sử dụng đất, để từ đó có hướng ổn định đời sống cho người dân về lâu dài.

Hồng Thanh